KARAMANLI NEOKESARİA KÖYÜNDE DOĞUM GEÇİŞİNE AİT İNANÇLAR

Literatürde, Türkçe konuşan Ortodoks Hıristiyan topluluklar, Karamanlılar olarak adlandırılmaktadır. Karamanlı topluluklar 1924 yılına kadar çoğunlukla Anadolu'da Kapadokya bölgesinde yaşamışlardır. Bu topluluklar da Anadolu'nun diğer Rum toplulukları gibi 1923 yılında Türkiye ve Yunanistan arasında imzalanan Nüfus Mübadelesi Protokolü ve Sözleşmesi ile Anadolu'yu terk etmek zorunda kalmış ve Yunanistan'a yerleşmiştir. Bu çalışmaya konu olan Karamanlı topluluk ise, nüfus mübadelesi sonucunda Kayseri'nin Develi ilçesine bağlı Zile ve Karacaören kasabalarından ayrılarak Yunanistan'ın Epir bölgesindeki Yanya şehrinin Neokesaria köyüne yerleşmiştir. Çalışmada bu topluluğun doğum geçişine özgü kültürel pratikleri, kültürel değişim ve uyarlanma bağlamında değerlendirilmektedir. Çalışmanın amacı, topluluğun Anadolu'dayken yaşadığı eski topraklardan bugüne dek sürdürebildikleri doğum geçişine ait ritüel, inançlar ve uygulamaları tarihsel ve sosyo-kültürel bağlamda, değişim ve dönüşüm yönü ile art zamanlı olarak ele almaktır. Bu çerçevede, topluluğun doğumlarının, yerleştikleri köyün konumu sebebiyle erken sayılabilecek bir dönemde hastanelerde gerçekleşmeye başladığı görülmektedir. Artan modernleşmeye paralel olarak doğumla ilgili inanmaların ortadan kalkmakta olduğu anlaşılmaktadır. Her ne kadar Anadolu'dan taşınan doğum geçişine dair gelenekler, uygulamalar ve inançlardan bazılarının bugün devam ettiği görülse de geçen zaman içinde topluluğun Yunanistan toplumu ile birliktelik sağlandığı görülmektedir. Bu çalışma iki tip veri kaynağına dayanmaktadır. Bunların ilki Küçük Asya Araştırmaları Merkezi tarafından nüfus mübadelesinin sonrasında birinci kuşak mübadiller ile yapılmış görüşmelerden elde edilen sözlü gelenek arşivi verileridir. İkinci veri kaynağı ise 2015 yılının Temmuz ayında gerçekleştirilen alan araştırması sonucunda elde edilen verilerdir. Araştırma süresince köy içerisinde uzun süre vakit geçirebilme imkânı gözlem yapabilmeyi sağlarken, yanı sıra yarı yapılandırılmış görüşmeler de gerçekleştirilmiştir. Ek olarak, alan araştırması süresince ilgili görsel malzemenin (fotoğraflar ve videolar) yer aldığı bir birikim de oluşturulabilmiştir

Beliefs Related to Birth Passage in the Karamanli Neokesaria Village

In the literature, Orthodox Christian communities speaking Turkish are called Karamanlides. These communities had lived mostly in Cappadocia region, Asia Minor until 1924. Karamanlides, like other Rum communities of Asia Minor, were forced to leave their lands and settle in Greece under the Agreement of Population Exchange between Turkey and Greece in 1923. The Karamanli community, the topic of this paper, left the villages of Zile and Karacaören located in Develi—a district of Kayseri, Turkey—and settled in Neokesaria, a village in Ioannina in the Epirus region of Greece. In this paper, this community’s cultural practices of birth passage are evaluated in the context of cultural changes and adaptation. The aim of this study is to discuss diachronically the rituals, beliefs and practices of birth passage within those traditions which were, until present, carried from Asia Minor in terms of change and adaptation within the historical and socio-cultural context. In this framework, it is observed that the woman of the village has started to give birth to their babies in the hospitals in early period due to the location of the village. It’s understood that the beliefs related to birth started to vanish parallel with the rising modernity. Even though some customs, practices, and beliefs from the past still survive, it is observed that the community adopt the Greek society’s customs, practices, and beliefs. This paper is based on two types of sources. The first is research documents from Oral Tradition Archive of the Centre of Asia Minor Studies obtained from first generation settlers of the population exchange. The second is fieldwork conducted in Neokesaria in July 2015. The opportunity to spend plenty of time in the village allowed for the observance of the practices of the community, while also provided the opportunity for semi-structured interviews. Furthermore, a large number of visual records (photographs and videos) of these practices was collected as a part of the field work

___

Acıpayamlı, Orhan. Türkiye’de Doğumla İlgili Adet ve İnanmaların Etnolojik Etüdü. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 1974.
Aktar, Ayhan ve Damla Demirözü. “Yunan Tarih Yazımında Mübadele ve Göç”. Kebikeç 22(2006): 85-98.
Anzerlioğlu, Yonca. Karamanlı Ortodoks Türkler. Ankara: Phonix, 2009.
Arı, Kemal. Büyük Mübadele Türkiye’ye Zorunlu Göç. Ankara: Tarih Vakfı Yurt Yayınları,2000.
Avdikos, Evangelos. Παιδική Ηλικία και Διαβατήριες Τελετές (Çocukluk Dönemi ve Geçiş Törenleri). Atina: Pedio 2012.
Balta, Evangelia. “Before the Doom of Silence”.Cries and Whispers in Karamanlidika Books içinde. Ed. Evangelia Balta ve Matthias Kappler. Weisbaden: Harrosowitz Verlag, 2010.
_______. “Gerçi Rum İsek De Rumca Bilmez Türkçe Söyleriz”. İş Bankası Kültür Yayınları: İstanbul, 2014.
_______. “Gerçi Rum isek de Rumca Bilmez Türkçe Söyleriz. The Adventure of an Identity in the Triptycy: Vatan Religion and Language”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 8 (2003):25-44.
_______. “Karamanli Press, (Smyrna 1845-Athens 1926)”. Ed. Oktay Belli, Yücel Dağlı ve M. Sinan Genim, İzzet Gündağ Kayaoğlu Hatıra Kitabı Makaleler içinde. İstanbul: Türkiye Anıt Çevre Turizm Değerlerini Koruma Vakfı Yayınları, 2005.
_______. Karamanlidika XXe siecle Bibliographie Analytique, Atina, 1987a.
_______. Karamanlidika: Additions (1584-1900) Bibliographie Analytique. Atina, 1987b.
_______. Karamanlidika: Nouvelles Additions Et Complements I. Atina, 1997.
_______. “Karamanlıca Kitapların Dönemlere göre İncelenmesi ve Konularına göre Sınıflandırılması”. Çev. Erol Üyepazarcı, Müteferrika 13 (1998): 3-19.
_______. “Karamanlıca Kitapların Önsözleri”. Çev. Herkül Millas. Tarih ve Toplum 74(1990): 18-20.
_______. “Karamanlıca (Karamanlidika) Basılı Eserler”, Tarih ve Toplum 62 (1989): 121- 124.
_______. “Modern Yunan Komedisinde Karamanlı”. Çev. Peri Efe. Toplumsal Tarih 234 (2013): 54-62.
_______. “Türkofon Bir Halk Olarak Karamanlı”. Ed. Güler Eren. Osmanlı Ansiklopedisi 4 (1999): 365-369, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
_______ve Herkül Millas. “Bir Destan ve Sözlü Tarih”. Tarih ve Toplum 149 (1996): 5-15.
Baykurt, Cami. Osmanlı Ülkesinde Hıristiyan Türkler. İstanbul: Sanayiinefise Matbaası,1932.
Benlisoy, Foti. “Kayserili Papaz Neofitos’un Mübadele Şiiri: Türkiyadan Kaldırdılar Bizleri/ Kan Ağlıyor Hepimizin Gözleri”. Toplumsal Tarih 150 (2006): 48-51
_______. “Türk Milliyetçiliğinde Katededilmemiş Yol: Hıristiyan Türkler”. Ed. Murat Gültekingil ve Tanıl Bora, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, İstanbul: İletişim Yayınları 4 (2002): 927-933.
Benlisoy, Foti; Stefo Benlisoy. “‘Hıristiyan Türkler’ ve Papa Eftim”. İstos Yayınları: İstanbul, 2016.
_______. “Kamanlılar”, “Anadolu ahalisi” ve aşağı tabakalar”: Türkdilli Anadolu Ortodokslarında Kimlik Algısı”. Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, 11: 7-22, 2010.
_______. “Reading the Identity of “Karamanli” Through the Pages of Anatoli”. Ed. Evangelia Balta ve Matthias Kappler. Cries and Whispers in Karamanlidika Books içinde, 93-108,Harrosowitz Verlag: Weisbaden, 2010.
Benlisoy, Stefo. Education in the Turcophone Orthodox Communities of Anatolia During the Nineteenth Century. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2010.
Berkol, Bülent. “133 Yıl Önce Yayımlanan Yunan Harfleri ile Türkçe (Karamanlıca) Bir ‘Robinson Crusoe’ Çevirisi”. Sosyoloji Konferansları 21 (1986): 135-158.
Boratav, Pertev Naili. 100 Soruda Türk Folkloru. Ankara: Bilgesu Yayıncılık, 2013.
Clogg, Richard. “A Millet within a Millet”, Ed. Dimitri Gondicas ve Charles Isaawi. The Ottoman Greeks in the Age of Nationalism: Politics, Economy, and Society in Nineteenth Century içinde, 115-142, Princeton, New Jersey: The Darwin Press, 1999.
_______. “Notes on Some Karamanli Books Printed Before 1850 now in British Libraries, with Particular Reference to the The Bible Translations of the British and Foreign Bible Society”. Μικρασιατικά Χρονικά (1967): 521- 563.
_______. “The Greek Millet in the Ottoman Empire”, Ed: Benjamin Braude ve Bernard Lewis. Christian sand Jews in the Ottoman Empire. 185-207. New York: Holmes & Meier Publishers, 1982.
Çobanoğlu, Özkul. Türk Edebiyatının Mitolojik Kaynakları. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını, 2013.
_______. “Türk Mitolojisi”. Türk Dünyası Edebiyat Tarihi I içinde. (2001): 5-85, Ankara:AKM Yayınları.
Demirözü, Damla. “Ağustos 1999 Depreminin Yunan Milli Kimliğinin “Öteki Kimliği” Üzerinde Yarattığı Sarsıntı”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi 43 (2003): 187-194.
Douglas, Mary. Saflık ve Tehlike Kirlilik ve Tabu Kavramlarının Bir Çözümlemesi. Çev. Emine Ayhan. İstanbul: Metis Yayınları, 2005.
Eckmann, Janos. “Anadolu’da Karamanlı Ağızlarına Ait Araştırmalar I”. Phonetica (1950):165-200.
Ekincikli, Mustafa. Türk Ortodoksları. Ankara: Siyasal Kitapevi, 1998.
Eröz, Mehmet. Hıristiyanlaşan Türkler. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 1983.
Eyice, Semavi. “Anadolu’da ‘Karamanlıca’ Kitabeler Grek Harfleriyle Türkçe Kitabeler”. Belleten 153 (1975): 25-48.
Harakopoulos, Maksimos. Ρωμιοί της Καππαδοκίας (Kapadokya Rumları). Atina: Pedio, 2014.
Hudaverdoglu-Theodotos, Sofos A. “Η Τουρκόφωνος Ελληνική Φιλολογία 1453-1924” (Türk Dilli Yunan Filolojisi). Επετηριδός της Εταιρείας Βυζαντινόν Σπουδών Τόμος Ζ (1930): 299-307.
İbar, Gazanfer. Anadolulu Hemşerilerimiz. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2013.
Karpat, Kemal. “Millets and Nationality: The Roots of the Incongruity of Nation and State in the Post-Ottoman Era”, (Ed: Benjamin Braude ve Bernard Lewis), Christians and Jews in the Ottoman Empire, 141-169, New York: Holmes & Meier Publishers, 1982.
Keyder, Çağlar. Memalik-i Osmaniye’den Avrupa Birliği’ne. İstanbul: İletişim Yayınları, 2005.
Kimball, Solon T.. International Encyclopedia of the Social Sciences. Ed. David L. Sills, 6:113- 114. The MacMillan Company, 1968.
Kut, Turgut. “Temaşa-i Dünya ve Cefakar-u Cefakeş›in Yazarı Evangelinos Misailidis Efendi”. Toplum ve Tarih 80 1987:22-26.
Meyendorf, John, The Orthodox Church, Crestwood: St. Vlademir’s Seminary Press, 1996.
Millas, İraklis. Eikones Ellinon Kai Tourkon (Yunanlılar ve Türklerin Resimleri). Atina: Aleksandria Yayınları, 2001.
Örnek, Saim. Karamanlı Mübadil Halk Kültürü Bağlamında Neokesaria Köyünde Geçiş Törenleri, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türk Halkbilimi Bölümü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2015.
Örnek, Sedat Veyis. Geleneksel Kültürümüzde Çocuk, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1979.
_______. Türk Halkbilimi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1995.
Paradellis, Theodoros. Από την Βιολογική Γέννηση στην Κοινωνική, (Biyolojik Doğumdan Sosyal Doğuma) Atina: Panteio Üniversitesi Sosyal Antropoloji Bölümü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, 1996.
Pentikainen, Juha. “Life Cycle Ritual”. Ed. Thomas A. Green, Folklore An Encyclopedia of Beliefs, Customs, Tales, Music and Art, 488- 499, California: Abc- Clio, 1997
Salaville, Severien ve Eugene Dalleggio. Karamanlidika- Bibliographie Analytiques d’ouvrages en langue turque imprimés en caractéres grecs, 1584-1850, I, II, III, Atina, 1958/1966/1974.
Schimmel, Annemarie. Sayıların Gizemi. Çev. Mustafa Küpüşoğlu, İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2000.
Stelaku, Vasso. “Alan, Mekan ve Kimlik, Kapadokyalı İki Rum Grubunun Yerleşiminde Bellek ve Din”. Ed. Renee Hirschon, Ege’yi Geçerken içinde, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2007.
Strauss, Johan. “Is Karamanli Literature Part of a ‘Christian-Turkish (Turco- Christian) Literature’?”.Ed. Evangelia Balta ve Matthias Kappler. Cries and Whispers in Karamanlidika Books içinde, 153-200, Harrosowitz Verlag:Weisbaden, 2010.
Sweterlitsch, Richard. “Custom”. ed. Thomas A. Green), Folklore: An Encyclopedia of Beliefs, Customs, Tales, Music and Art 1 (1997):168- 172.
Şişmanoğlu Şimşek, Şehnaz. “Karamanlidika Literary Production at the End of the 19th Century as Reflected in the Pages of Anatoli”, Cultural Encounters in the Turkish speaking Communities of the Late Ottoman Empire içinde. Ed. Evangelia Balta (Mehmet Ölmez’in Katkılarıyla) İstanbul: Isis Press, 2014.
_______. “Temaşa-i Dünya Cefakâr u Cefakeş’te Geleneksel Folklor Biçimleri”, Milli Folklor 28 (2016): 110, 86-99.
_______. “The Anatoli Newspaper and The Heyday of The Karamanli Press”, Cries and Whispers in Karamanlidika Books içinde, ed. Evangelia Balta ve Matthias Kappler, 109- 123, Weisbaden: Harrosowitz Verlag, 2010.
_______. “The Yeniçeriler of İoannis Gavriilidis”, Between Religion and Language içinde, ed. Evangelia Balta ve Mehmet Ölmez. Eren Yayınları: İstanbul, 2011.
Tekin, Talat. “Çeşitli Alfabelerle Türkçe Yazılar: Grek Alfabesi ile Türkçe”. Tarih ve Toplum 1 (1984): 3, 20-23.
Το Χρονικό του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών: 1. Πότε και Πώς Υδρύθηκε: Πώς Εργάστηκε: Τα Επιτευγματά του” (Küçük Asya Araştırmaları Merkezi’nin Tarihi: 1. Ne Zaman ve Nasıl Kuruldu: Nasıl Çalıştı: Başarıları). Δελτίο 1 (1977): 323-329.
Turner, Victor. The Forest of Symbols: Aspects of Ndembu Ritual. Ithaka ve London: Cornell University Press, 1967.
van Gennep, Arnold. The Rites of Passage, Çev. Monika B. Vizedom ve Gabrielle L. Caffee, Chicago: The University of Chichago Press, 1960.
Vryonis, Speros. The Decline Of Medieval Hellenism In Asia Minorand The Process Of Islamization From The Eleventh Through The Fifteen Century. Berkeley: University of California Press, 1971.
http://www.efsyn.gr/arthro/i-eleni-toy-zile (erişim 28.07.2016)
http://www.kms.org.gr (erişim 28.09.2016)
http://www.kms.org.gr/Αρχε ί α / ΑρχείοΠροφορικήςΠαράδοσης.aspx (erişim 28.09.2016)
Hacipetrou, Anastasia. (2015). 1944 Neokesaria doğumlu, ilkokul mezunu, emekli, kaynak kişi ile Temmuz 2015 tarihinde görüşülmüştür.
Papazoglou, Nikos. (2015). 1934 Neokesaria doğumlu,ilkokul mezunu, emekli, kaynak kişi ile Temmuz 2015 tarihinde görüşülmüştür.
Keisoglou, Stamatia. (2015a). 1934 Neokesaria doğumlu, ilkokul mezunu, emekli, kaynak kişi ile Temmuz 2015 tarihinde görüşülmüştür.
Keisoglou, Evangelia. (2015b). 1949 Neokesaria doğumlu, ilkokul mezunu, emekli, kaynak kişi ile Temmuz 2015 tarihinde görüşülmüştür.
Navrozoglou, Panagiota. (2015). 1945 Neokesaria doğumlu, ilkokul mezunu, emekli, kaynak kişi ile Temmuz 2015 tarihinde görüşülmüştür.