SEÇKİNLEŞTİRİLEN EL SANATLARI VE GELENEĞİN SINIRLARI: OLGUNLAŞMA ENSTİTÜLERİ ÖRNEĞİ

İlki 1945 yılında kurulan Olgunlaşma Enstitüleri kadın meslekî eğitiminin önemli kurumlarından biridir. Türkiye'nin farklı illerinde farklı el sanatlarına yönelik eğitim verseler de Olgunlaşma Enstitülerinin geleneksel el sanatları ile ilgilenen kurumsal bir imajının olduğu görülmektedir. Kız Enstitülerinin devamı olarak nitelendirilebilecek Olgunlaşma Enstitüleri eski etkisini yitirmiş olmakla birlikte Türk moda tarihinde dikkate değer bir öneme sahiptir. Olgunlaşma Enstitülerinde üretilen ürünlerin en temel özelliklerinden biri gelenekten beslenmesidir. Kendilerini geleneksel el sanatlarını kurumsal bazda aktaran devlet kurumlarından biri olarak tanımlarlar. Bu yönleri onları diğer meslekî eğitim kurumlarından ayıran en önemli vasıflarından biridir. İsimlerinde yer alan enstitü ibaresi ile el sanatlarına yönelik bilimsel araştırmalar yapan bir kurum olduklarını vurgularlar. Bu makalede Ankara ve Trabzon Olgunlaşma Enstitülerinde görev yapan öğretmenlerle yapılan yarı yapılandırılmış ve derinlemesine görüşme verilerinden hareketle Olgunlaşma Enstitülerinde gelenekten ne anlaşıldığı, geleneğin nasıl bir söylemin parçası haline getirildiği ve geleneksel el sanatlarının nasıl seçkinleştirildiği konuları tartışılmıştır. Geleneğin modernize edilmesi, Olgunlaşma Enstitüleri tarafından sıklıkla öne çıkarılan kavramlardan biridir. Geleneği aslına sadık kalarak sürdürdüklerine inanan Enstitü çalışanları geleneksel el sanatlarının bugünün şartlarına ve beğenisine "belirli ölçütler dâhilinde" uyum sağladığı oranda sürdürülebileceği inancındadırlar. Geleneğin hangi ölçülerde zamana uyacağı elbette el sanatlarına göre değişkenlik gösterebilir. Olgunlaşma Enstitüleri, geleneği belirli ölçütler çerçevesinde modernize ettikleri ve bu sayede geleneksel olanın yaşam imkânı bulmasını sağladıklarını var saymaktadırlar

Gentrified Handcrafts and Borders of Tradition: The Case of Olgunlaşma Institutes

Olgunlaşma Institutes, first established in 1945, are one of the prominent vocational education institutions for women. Even giving lectures on a broad range of craft training in various provinces of Turkey, Olgunlaşma Institutes are observed as having a corporate image of training on traditional handicraft. Olgunlaşma Institutes, considered as the continuation of the Institutes for Girls, have a remarkable place in Turkish fashion history even at present they have lost their historic influence. One of the fundamental qualifications of the products of Olgunlaşma Institutes is being braced by the tradition. Olgunlaşma Institutes have characterised themselves as one of the state institutes responsible for transmitting traditional handicraft in a way of institutional base. This feature is one of the most significant characteristics that distinguishes Olgunlaşma Institutes from other vocational education institutions. Olgunlaşma Institutes express themselves as an organization of performing scientific research on handicrafts through using the word “institute” in their names. In this article, based on the data accumulated from the semi-structured and in-depth interviews with the teachers of Olgunlaşma Institutes located in Ankara and in Trabzon provinces, the following issues raised at Olgunlaşma Institutes are discussed i.e. what is understood from the tradition, how the tradition is rendered a part of a discourse and how the traditional handicrafts are distinguished. Modernisation of tradition is one of the notions introduced frequently by the Olgunlaşma Institutes. Lecturers of the Institutes believe that they maintain the tradition by means of abiding by its authenticity and suggest that the tradition can be maintained in proportion to the accordance with today’s conditions and credit within “certain criteria”. To what extent the adaptation of tradition to time for sure depends on the handicrafts themselves. Olgunlaşma Institutes suppose that they modernize the tradition based on “certain criteria” resulting in sustaining the living tradition by this means

___

  • Akşit, Elif Ekin. Kızların Sessizliği Kız Enstitü- lerinin Uzun Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2005.
  • Baykurt, Şerif. “Türk Elişlemeleri Hakkında Notlar.” Türk Folkloru Araştırmaları. (4) 73, 1955: 1153-1154.
  • Gürçayır, Selcan. Resmî Eğitim Süreçlerinde Gelenek Aktarımı ve Kadın: Ankara ve Trabzon Olgunlaşma Enstitüsü Örneği. Ankara Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013.
  • Shiner, Larry. Sanatın İcadı Bir Kültür Tarihi. (Çev. İsmail Türkmen). İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2010.