HEKİM FOLKLORUNDA STEREOTİPLERİN LAKAPLARI ŞEKİLLENDİRMESİ VE FIKRALARA YANSIMALARI1

Aynı meslek grubuna mensup bireyler tarafından iş çevresinde yaratılmış tüm anlamlı kültürel oluşumlar üzerine odaklanan meslek folkloru, folklorun çalışma alanlarından biridir. Mesleki bağlamda oluşturulmuş fıkralardan inançlara, giyim kuşamdan meslek töresine, espri ve şakalardan ritüellere kadar geniş bir yelpazedeki malzeme meslek folkloru çalışmalarına konu olmaktadır. Meslek folkloru, folklorun diğer çalışma sahalarına göre daha az çalışılan alanlardan biri iken, tıpçılar da meslek folkloru çalışmaları içerisinde üzerinde en az çalışılan gruplardan biri olarak dikkat çeker. Hekimler, hemşireler ve diğer sağlık görevlilerinden oluşan ve sağlık hizmetleri profesyonelleri diye tanımlanan bu grup içerisinde hiyerarşik konumları ve sayıları bakımından önemli bir yere ve zengin bir folklora sahiptir. Cerrahi ve dahiliye olmak üzere iki temel alana ayrılan tıpta, hekimler de cerrahi branş hekimleri ve dahili branş hekimleri olmak üzere kendi içlerinde iki ana gruba ayrılır. Tıpta uzmanlaşmaya bağlı olarak gelişen ve "Hekim" üst kimliği altındaki bu alt gruplar meslek içerisindeki stereotiplerin oluşumunda çıkış noktasıdır. Stereotipler, insanları birtakım türlere ve tiplere ayıran ve belli özelliklerin belli insanlarda bulunduğunu varsayan zihinsel yapılardır. Bu yapılar çeşitli durum, olay ve konuların değerlendirilmesinde önemli bir etkiye sahiptir. Hekimler arasında özellikle alt grupların birbirlerini ötekileştirmeleri bağlamında oluşturulan stereotipler, folklorlarındaki pek çok türünün şekillenmesinde de yorumcul bir çerçeve oluşturmaktadır. Bu çalışmada farklı branşlardaki hekimlerle yapılan görüşmeler sonucunda elde edilen malzemeden hareketle hekim folklorundaki stereotipler tespit edilmeye çalışılmıştır. Dahiliye, genel cerrahi ve kadın doğum alanlarından örneklerle stereotipler doğrultusunda şekillenen lakaplar, stereotiplerin yansıması olan fıkralar ele alınmış ve hekim üst kimliği içerisinde yer alan alt grup kimlikleri ve ötekileştirmelerinin hekim folklorunun bir cephesinin oluşumundaki rolü ortaya konulmaya çalışılmıştır

Formalising of Stereotypes to Nicknames and Reflecting to Jokes In Physician Folklore

Occupational folklore, which focuses on all the meaningfull cultural formations in the work place created by the individuals belonging to the same occupation, is one of the areas of study in folklore. A wide range of materials created in occupational context, ranging from jokes, to beliefs, from clothes, to morals, from prank and humor, to rituals are the subject of occupational folklore. When the occupational folklore is one of the less studied fields according to other fields of study, physicians also attract attention as one of the least studied groups in occupational folklore. Physicians have an important place and a rich folklore in terms of their hierarchical positions and number in the group consisting of doctors, nurses and others and defined as healthcare professionals. Medicine is divided into two main departments as the surgical and internal and physicians are also divided into two main groups as the surgical branch physicians and the internal branch physicians. These subgroups, which are developed by depening on specialization in medicine and are under the “physician” supra-identity, are the starting point for the formation of stereotypes within the profession. Stereotypes are mental constructs that divide people into some varieties and types and assume certain characteristics are present in certain people. These structures have an important influence on the evaluation of various situations, events and issues. Among physicians the stereotypes, which are created especially in the context of the subgroups’ othering each other, constitute an interpretive framework in shaping many genres in their folklore. In this study, it is tried to determine the stereotypes in the physician’s folklore by moving from the material obtained as a result of interviews with physicians in different branches. With examples from the internal medicine, general surgery and gynecology fields, nicknames shaping with stereotypes, jokes, reflecting the stereotypes and the role of the subgroup identities and the role of subgroups identies in the “physician” supra-identities and othering in the formation of a dimension of physician’s folklore were handled

___

Assmann, Jan. Kültürel Bellek: Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik. Çev: Ayşe Tekin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2001.
Bauman, Richard.“Language, Identity, Performance”. Pragmatics, 1(2000):1-5.
Bilgin, Nuri. İnsan İlişkileri ve Kimlik. İstanbul: Sistem Yayıncılık, 1996.
De Fina, Anna. Identity in Narrative: A study of Immigrant Discourse, Philadelphia: John Benjamins Publishing, 2003.
Dundes, Alan. “Defining Identity Trough Folklore”. Folklor Matters, Knoxville: The University of Tennessee Press (1989):1-39.
George, Victoria and Alan Dundes. “The Gomer: A Figure of American Hospital Folk Speech”. The Journal of American Folklore 359 (1978):568-581.
Hinton, Perry R. Stereotypes, Cognition And Culture. New York: Psychology Press, 2000.
Kaderli-Yapıcı, Zehra. “Kişisel Deneyim Anlatı- larının Bağlamsal Çerçevesi: Deneyimlenen, Hatırlanan ve Anlatılan Hayat”, Milli Folklor 94 (Yaz 2012): 207-219.
Malinowski, Bronislaw. Magic, Science and Religion and Other Essays. Boston: Beacon Press. (1948).
Marcus Laura R. ve Marianne T. Marcus. “Occupational Folklore”, The Emergence of Folklore in Everyday Life. Ed. George H. Schoema- ker. Bloomington, Indiana: Trickster Press. (1990): 121-132.
McCarl, Robert. “Occupation Folklife: A Theoretical Hypothesis”, Western Folklore, 37 (3). (Working Americans: Contemporary Approaches to Occupational Folklife), (1978): 145- 160.
Metin, Ezgi. “Kent Folkloruna Bir Örnek: Doktor Folkloru”, Milli Folklor 71 (Güz 2006): 34-38.
Nelson, Tod. Handbook of Prejudice, Stereotyping and Discrimination. New York: Psychology Press, 2009.
Öğüt Eker, Gülin. İnsan Kültür ve Mizah, Ankara. Grafiker Yayınları, 2009.
Özdemir, Nebi. “Mizah, Eleştirel Düşünce ve Bilgelik: Nasreddin Hoca”, Milli Folklor 87(Güz 2010):27-40.
Porter, Roy. Kan Revan İçinde Tıbbın Kısa Tarihi. Çev.: Gürol Koca. İstanbul: Metis Yayınları, 2016.
Smith, Moira. “Jokes and Practical Jokes”. The Emergence of Folklore in Everyday Life. Ed. George H. Schoemaker. Bloomington, Indiana: Trickster Press. (1990):73-82.
Sims, Martha C. and Martine Stephens. Living Folklore An Introduction to the Study of People and Their Traditions, Logan, Utah:Utah State University Press, 2011.
Tezcan, Mahmut. Türklerle İlgili Stereotipler (Kalıp Yargılar) ve Türk Değerleri Üzerine Bir Deneme, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları, 1974.
Weisz, George. Devide and Conquer: A Comparative History of Medical Specialization, New York: Oxford University Press, 2006.
K1:Hayati Kale:1988 Ankara doğumlu Kulak Burun Boğaz Hekimiyle 01.09.2014 tarihinde gerçekleştirilen görüşme.
K2:Osman Abbasoğlu:1960 Ankara doğumlu Genel Cerrahi Hekimiyle 28.08.2014 tarihinde gerçekleştirilen görüşme.
K3:Yusuf Aslantürk:1965 Ankara doğumlu, Beyin ve Sinir Cerrahisi Hekimiyle 26.04.2014 tarihinde gerçekleştirilen görüşme.
K4: Musa Kukul:1987 Ankara doğumlu, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hekimiyle 23.07.2014 tarihinde gerçekleştirilen görüşme.
K5:B.Uğur Ilgın:1988 Ankara doğumlu Kadın Hastalıkları ve Doğum Hekimiyle 05.02.2015 tarihinde gerçekleştirilen görüşme.
K6:Salih Güven:1984 Elazığ doğumlu Adli Tıp Hekimiyle 03.02.2015 tarihinde gerçekleştirilen görüşme.
K7:Cengiz Burak:1986 Diyarbakır doğumlu Kardiyoloji Hekimiyle 04.02.2015 tarihinde ger- çekleştirilen görüşme.
K9:Ümit Taşdemir:1985 Konya doğumlu Kadın Hastalıkları ve Doğum Hekimiyle 03.09.2014 tarihinde gerçekleştirilen görüşme.
K10:Ruhi Demir:1963 İzmir doğumlu Aile Hekimiyle 20.08.2014 tarihinde gerçekleştirilen görüşme.
K11:Mahir Kırna:1978 Malatya doğumlu Genel Cerrahi Hekimiyle 23.08.2014 tarihinde ger- çekleştirilen görüşme.
K12:İskender Sayek:1944 İskenderun doğumlu Genel Cerrahi Hekimiyle 03.02.2015 tarihinde gerçekleştirilen görüşme.
K14:Mahmut Asturoğlu:1986 Hatay doğumlu Göz Hastalıkları Hekimiyle 05.02.2015 tarihinde gerçekleştirilen görüşme.
K15:Mahmut Kaya:1988 Adıyaman doğumlu Göz Hastalıkları Hekimiyle 24.08.2014 tarihinde gerçekleştirilen görüşme.
K16:Ikbal Osmanov: Azerbaycan doğumlu Genel Cerrahi Hekimiyle 03.09.2014 tarihinde ger- çekleştirilen görüşme.
K17:Emre Çankaya:1985 Malatya doğumlu Dahiliye Hekimiyle 27.08.2014 tarihinde ger- çekleştirilen görüşme.
K18:E.Can Bayram:1986 Samsun doğumlu Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Hekimiyle 05.09.2014 tarihinde gerçekleştirilen görüş- me.
K19: Berkin Altun:1981 Ankara doğumlu, Halk Sağlığı Hekimiyle 07.02.2014 tarihinde ger- çekleştirilen görüşme.
K21:Erkan Altunkan:1968 Mardin doğumlu Aile Hekimiyle 26.09.2013 tarihinde gerçekleştirilen görüşme.
K22:Aruz Bozkurt:1981 Kahramanmaraş do- ğumlu Psikiyatri Hekimiyle 01.09.2014 tarihinde gerçekleştirilen görüşme.
K23:Murat Sevmiş:1986 Hakkâri doğumlu Genel Cerrahi Asistan Hekimiyle 03.09.2014 tarihinde gerçekleştirilen görüşme.
K24:Rüstem Memedov:1986 Moskova doğumlu Genel Cerrahi Hekimiyle 05.09.2014 tarihinde gerçekleştirilen görüşme.
K25:Coşkun Özer:Adıyaman doğumlu Genel Cerrahi Hekimiyle 03.09.2014 tarihinde ger- çekleştirilen görüşme.
K26:Gözde Aksoy:1989 Niğde doğumlu Göz Hastalıkları Hekimiyle 31.01.2015 tarihinde gerçekleştirilen görüşme.
K27:Nesrin Dündar:1986 Ankara doğumlu Dahiliye Hekimiyle 05.09.2014 tarihinde gerçekleştirilen görüşme.
K30:Demirhan Örsandemir:1988 Ankara do- ğumlu Üroloji Hekimiyle 31.01.2015 tarihinde gerçekleştirilen görüşme.
K8,K13,K20,K28,K29 kodlu kaynak kişiler bilgilerinin paylaşılmasını istememiştir.