Kitâb-ı Dedem Korkut ve İkili Aşk Mesnevileri Üzerine Motiflerarası Bir Karşılaştırma

Kitâb-ı Dedem Korkut, büyük Türk âlimi Ord. Prof. Dr. Mehmed Fuad Köprülü’nün deyişiyle, bütün Türk edebiyatının yarısından fazla değerdedir. Öte yandan ikili aşk mesnevileri, klasik Türk edebiyatı içerisinde tahkiyevî anlatı unsurları olarak roman kavramının gelişim süreci içerisindeki yerini almıştır. İki ayrık kültürel abide konumunda yer alan Dede Korkut Hikâyeleri ve aşk mesnevileri, özellikle motifleri bağlamında ortaklıklar sergilemektedirler. Karşılaştırmalı edebiyat biliminin sunmuş olduğu olanaklardan yararlanarak hazırlanan bu çalışma; Kitâb-ı Dedem Korkut ve ikili aşk mesnevilerinde yer edinen ortak motifler ve onların çözümlenmesi üzerine yoğunlaşmıştır. İki ayrı kategoride yer alan eserler ilk satırından son satırına kadar özenle taranmış ve elde edilen veriler analiz-sentez mantığıyla işlenmiştir. Bu işlenmişlik, tahkiyevî anlatıların halk edebiyatı ya da klasik Türk edebiyatı ürünü olma ayrımı olmaksızın; ne denli ortak olabildiklerini göstermiştir. Örnek metinlerle zenginleştirilen söz konusu çalışma, sunduğu madde başlarıyla ilgili metinlerin anlamlandırılmasını kolaylaştırdı. Bu doğrultuda; Kitâb-ı Dedem Korkut ve ikili aşk mesnevilerinde yer edinen, çocuğu olmayan padişah motifi, evlat sahibi olma motifi, ad verme motifi, beşikteyken nişanlanma/beşik kertmesi motifi, âşık olma motifi, mücadele motifi, hapsedilme/kaleye kapatılma motifi, rüya motifi, av/avlanma motifi, hile/karşıt gücü kandırma motifi, kılık değiştirme motifi, âşıklığın sınanması motifi, formulistik sayılar ve çeyiz sunma motifleri irdelendi. Sonuçta; tahkiyevî iki anlatı kategorisinin motifleri bağlamında ortak ve ayni iştiyak olduğu tescillendi.

Kitâb-ı Dedem Korkut and a Two Love Mathnavises on an Inter-Motif Comparison

Kitâb-ı DedemKorkut, the great Turkish scholar Ord. Professor Dr. in the words of Mehmed Fuad Köprülü, it is worth more than half of all Turkish literature. On the other hand, the dual love mathnavi have taken their place in the development process of the novel concept as the narrative elements in classical Turkish literature. Stories of Dede Korkut and love mathnavies, which are two different cultural monuments, exhibit partnerships especially in the context of motifs. This study prepared by using the opportunities offered by comparative literature science; Kitâb-ı Dedem Korkut and the common motifs in the double love mathnavi and focuses on their analysis. In this direction. The works in two different categories were carefully scanned from the first line to the last line and the data obtained were processed with analysis-synthesis logic. This work is done without any distinction of being a product of folk literature or classical Turkish literature; showed how common they can be. This study, enriched with sample texts, facilitated the interpretation of the texts related to the headings. In the context of Kitâb-ı Dedem Korkut and dual love mathnavi, motif of without children sultan, motif of adoption, naming motif, engagement in crib motif, motif of falling in love, struggle motif, imprisonment/closure motif, dream motif, hunt/hunting motif, deceit/counterfeit motif, disguise motif, minstrel test motif, formulistic numbers and dowry offering motifs were examined. After all; It was confirmed that the two narrative categories were common and identical in the context of their motives.

PDF

___

Ahmedî (1975). Cemşîd ü Hurşîd İnceleme-Metin. (Haz. Mehmet Akalın), Ankara: Sevinç Matbaası.
Aytaç, Gürsel (1997). Karşılaştırmalı Edebiyat. Ankara: Gündoğan Yayınları.
Aytaç, Gürsel (2003a). Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi. İstanbul: Say Yayınları.
Aytaç, Gürsel (2003b). Genel Edebiyat Bilimi. İstanbul: Say Yayınları.
Ayverdi, İlhan (2005). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. (I-III), İstanbul: Kubbealtı Vakfı Yayınları.
Bekâyî (2003). Mensûr Süheyl ü Nevbahâr İnceleme-Metin-Sözlük. (Haz. Selami Ece), Erzurum: Aktif Yayınevi.
Ergin, Muharrem (2004). Dede Korkut Kitabı. Ankara: TDK Yayınları.
Fuzûlî (1996). Leylâ ve Mecnûn Metin, Nesre Çeviri, Notlar ve Açıklamalar. (Haz. Muhammed Nur Doğan), İstanbul: Çantay Kitabevi.
Hâşimî (1996). Tahkiye Açısından Hâşimî’nin Mihr üVefâ Mesnevîsi Transkripsiyonlu Metinİnceleme. (Haz. Selami Ece), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Holbrook, Victoria (1996). “Alegorinin Ölümü, Hüsn-ü Aşk’ın Özgünlüğü”. Defter, S.27, s. 65-80.
Kıyâsî (2007). Kıyâsî’nin Mihr ü Mâh Mesnevîsi. (Haz. Dilek Aksoylu), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli: Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Lâmi’î (1998). Vâmık u Azrâ İnceleme-Metin. (Haz. Gönül Ayan), Ankara: AKM Yayınları.
Lâmi’î (2009). Lâmi’i Çelebi’nin Veyse vü Ramin Mesnevisi İnceleme-Metin-Sadeleştirme. (Haz. Murat Öztürk), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Lârendeli Hamdî (2002). Lârendeli Hamdî’nin Leylâ vü Mecnûn Mesnevîsi İnceleme/Metin ve Diğer Leylâ vü Mecnûn Mesnevîleriyle Mukâyesesi. (Haz. Rıfat Kütük), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Manisalı Câmi’î (2002). Manisalı Câmi’î’nin Vâmık u Azrâ Mesnevîsi İnceleme-MetinSadeleştirme. (Haz. Selami Ece), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Mes’ûd Bin Ahmed (1991). Süheyl ü Nevbahâr İnceleme-Metin-Sözlük. (Haz. Cem Dilçin), Ankara: AKM Yayınları.
Mu’îdî (2009). Kalkandereli Mu’îdî’nin Şem ü Pervâne Mesnevîsi. (Haz. Nihal Kara),Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli: Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Rousseau, M. Andre ve Pichois Claude (1994). Karşılaştırmalı Edebiyat. (Çev.: Mehmet Yazgan), İstanbul: MEB Yayınları.
Şeyh Gâlib (2003). Hüsn ü Aşk Metin, Nesre Çeviri, Notlar ve Açıklamalar. (Haz. Muhammed Nur Doğan), İstanbul: Ötüken Yayınları.
Şeyhî (1963). Hüsrev ü Şîrîn İnceleme-Metin. (Haz. Faruk Kadri Timurtaş), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
Şeyhoğlu Mustafa (1979). Hurşîd-Nâme (Hurşîd ü Ferahşâd) İnceleme-Metin-Sözlük-Konu Dizini.(Haz. Hüseyin Ayan), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi.
Şeyyâd Hamza (2008). Yûsuf u Zelîhâ/Destân-ı Yûsuf Giriş-İnceleme-Metin-Dizinler. (Haz.Osman Yıldız), 2. Baskı, Ankara: Akçağ Yayınları.
Yûsuf-ı Meddâh (2007). Varka ve Gülşah. (Haz. Kâzım Köktekin), Ankara: TDK Yayınları.
Zârifî (1995). Zârifî ve Mihr ü Mâh Mesnevîsinin Tenkitli Metni İle İncelenmesi. (Haz. Vedat Nûri Turhan), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Sosyal Bilimler Enstitüsü.
www.dogankaya.com; (E.T. 04.01.2020).

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ