“Türk Dili” ve “Türk Edebiyatı” Dergilerindeki Dilde Sadeleşme Tartışmaları

Türk dili, geçmişten günümüze farklı coğrafyalarda yaşamış, türlü savaşlara girmiş Türk milletinin aynasıdır. Geçmişte yaşanmış her şey, Türk tarihi, bugün rahatlıkla Türk dilinde görülmektedir. İşte dil, bir milletin tarihini, kültürünü, geleneklerini yansıtan yaşayan bir varlıktır. Çok geniş bir coğrafyaya yayılan Türkler, geçtikleri coğrafyalardan etkilenmiş ve aynı zamanda bu coğrafyaları da etkilemişlerdir. Bu karşılıklı etkileşimin Türkçeye de yansıdığı görülmektedir. Yıllar içinde Çince, Arapça, Farsça, Fransızca ve İngilizce gibi dillerden, Türk diline çeşitli kelimelerin girdiği bilinmektedir. Bu kelimelerin varlığı, bazı dilciler tarafından Türkçenin eksikliği, bazıları tarafından ise Türkçenin zenginliği olarak görülerek uzun yıllar sürecek tartışmaları başlatmıştır. Bu tartışmaların da özellikle 1970’li yıllarda arttığı görülmüştür. Bu çalışmada, dilde sadeleşmeye yönelik tartışmalar, Türk Dili ve Türk Edebiyatı dergileri sınırlılığında incelenmiş ve bu konudaki çeşitli görüşler ayrı başlıklar altında ortaya konmuştur. Çalışmada tartışmaların yansıdığı Türk Dili dergisinin 1971 ve Türk Edebiyatı dergisinin 1973 yıllarındaki tüm sayıları incelenerek dil tartışmalarına yönelik çeşitli görüşlere yer verilmiş ve Türk dilinin geçirdiği evreler ortaya konmaya çalışılmıştır. Dergilerin taranması sonucunda tartışmalar, 1. Dil Devrimini Savunanlar ve Bu Devrime Karşı Çıkanlar. 2. Terimlere Türkçe Karşılık Bulma Konusu. 3. Yazım Kuralları ile İlgili Tartışmalar. 4. Eserlerin Eleştirisi. 5. İsimlerin Eleştirisi. 6. Arapça, Farsça Kelimeler ve Terkipler. 7. Yeni Türetilenler (Yabancı Kelimelere Karşılık Bulma). 8. Çeviri Tartışmaları ve Uydurma Kelimeler başlıkları altında toplanmıştır. Çalışmada Türk Dili dergisinde yazanlar öz Türkçeyi savunurken, Türk Edebiyatı dergisine yazan Yaşayan Türkçeciler ise bu sadeleşmenin bir sınırı olması gerektiği düşüncesinde olup Türk Dili dergisinde yazılanları eleştirmişlerdir. Türk Dili ve Türk Edebiyatı dergileri, dilde sadeleşme tartışmalarında birbirlerine karşıt görüşleri savunmuşlardır.

Language Simplification Discussions in “Türk Dili” And “Türk Edebiyatı” Journals

The Turkish language is the mirror of our nation who lived in different geographies from past to present and engaged in various wars. We can easily see everything that happened in the past in our language today. Language is a living being that reflects the history, culture and traditions of a nation. The Turks who spread over a wide geography, were affected by the geographies they passed through and at the same time affected these geographies. It is seen that this interaction is also reflected in Turkish. It is known that various words have entered into our language from languages such as Chinese, Arabic, Persian, French and English over the years. The existence of these words was seen as the lack of Turkish by some linguists and the richness of Turkish by others and started discussions that will take many years. In this study, discussions on language simplification were examined within the limitedness of “Turk Dili” and “Turk Edebiyati” journals and various opinions on this subject were put under separate headings. In the study, all the issues of the Turk Dili journal in 1971 and the Turk Edebiyati jourmal in 1973, where the discussions were reflected, were analyzed. After this analysis various opinions about language discussions were given and the phases of the Turkish language were tried to be revealed. Discussions as a result of scanning journals collected under those headings: 1. Defenders of the Language Revolution and Those Who Oppose This Revolution. 2. Subject of Turkish Terminology to Terms. 3. Discussions about the Spelling Rules. 4. Criticism of the Works. 5. Criticism of Names. 6. Arabic, Persian Words and Compounds. 7. New Derivatives (Finding New Words Against Foreign Ones). 8. Translation Discussions and Made Up Words. While those wrote in Turk Dili journal defend Oz Turkce, Living Turkicists who wrote in the Turk Edebiyati journal thought that this simplification should have a limit and criticized what was written in the Turk Dili jounal. Turk Dili and Turk Edebiyati journals defended opposite views in language discussion.

PDF

___

Aksoy, Ö. A. (1971). Başka dillerden kelime alınabilir kaide alınamaz savı. Türk Dili, 23(233), 357- 361.
Aktürel, O. (1971). Çeviri üzerine. Türk Dili, 24 (237), 218- 221.
Bakiler, Y. B. (2002). Sözün doğrusu. (Birinci Baskı). Türk Edebiyat Vakfı.
Baltacıoğlu, İ. H. (1971).Türkçe niçin klasik dildir? Türk Dili, 24(240), 448-452.
Banarlı, N. S. (2009). Türkçenin sırları. (32. Baskı). Kubbealtı Neşriyat
Birsel, S. (1971). Keçi çobanı, kuzu çobanı. Türk Dili, 24(235), 20- 26.
Demir, A. (2017). Türkçenin sadeleşme serüveninde Genç Kalemler ve Yeni Lisan Hareketi. A. Güzel (Edt.), Başlangıçtan Günümüze Türkçenin Eğitim-Öğretim Tarihi Çalışmaları, 565- 591. Akçağ Yayınları
Dizdaroğlu, H. (1971a). Dili yanlış değerlendirme. Türk Dili, 24(232), 289- 293.
Dizdaroğlu, H. (1971b). Türk dili tarihi üzerine. Türk Dili, 24(240), 437-447.
Durugöl, Ş. (1971). Cumbadan rumbaya. Türk Dili, 24(237), 182-189.
Ergin, M. (1973). Devrimci argosu. Türk Edebiyatı, 2(19), 12-15.
Ergüzel, M.M. (1973a). Dergilerde dil. Türk Edebiyatı, 2(19), 42- 43.
Ergüzel, M. M. (1973b). Dergiler arasında. Türk Edebiyatı, 2(21), 37-39.
Güler, T. (1973). Kitap köşesi. Türk Edebiyatı, 2(20), 38-40.
Hacıeminoğlu, N. (1977). Türkçenin karanlık günleri. (7. Baskı). Türk Edebiyat Vakfı
Hatipoğlu, V. (1971). Atatürk ve terim devrimi. Türk Dili, 25(242), 88-91.
Kabaklı, A. (1973). Devlet dili millet dili. Türk Edebiyatı, 2(19), 3-5.
Kadaman, M. (1971). Yazım kurallarımız üzerine. Türk Dili, 24(232), 299- 306.
Kaplan, M. (1973). Sözlükler. Türk Edebiyatı, 2(19), 7-11.
Kaplan, M. (2006). Kültür ve dil. (22. Baskı). Dergah Yayınları.
Karakaş, Ö., Türkan, A. H., ve Özdemir, Ş.(2013). Fen edebiyat ve eğitim fakültesi öğrencilerinin dil kirliliğine duyarlılığı üzerine bir araştırma: Afyonkarahisar örneği. Turkish Studies, 8(4), 927-936. https://doi.org/10.7827/turkishstudies.4781
Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayınları.
Kızılırmak, A. (1971). Terimler sorunu üzerine. Türk Dili, 24(232), 294- 295.
Köklügiller, A.(1971). Anışlar. Türk Dili, 24(235), 91-92.
Kutkan, Ş. (1973a). Dilde orta yol. Türk Edebiyatı, 1(13), 22- 25.
Kutkan, Ş. (1973b). Dilde orta yol. Türk Edebiyatı, 2(14), 13- 17.
Kutkan, Ş. (1973c). Dilde orta yol. Türk Edebiyatı, 2(15), 13-15.
Levend, A.S. (1971a). Havas dili, avam dili. Türk Dili, 23(233), 355- 356.
Levend, A. S. (1971b). Türk edebiyatı tarihi nasıl hazırlanmalıdır? Türk Dili, 24(237).
Levend, A. S. (1971c). Türk dilinde her kavramın karşılığı vardır. Türk Dili, 24(239), 326- 327.
Levend, A.S. (1971d). Dilimizi zenginleştirmek için. Türk Dili, 24(240), 430- 431.
Özdemir, E. (1971a). Öz Türkçe. Türk Dili, 24(232), 318-321.
Özdemir, E. (1971b). Öz Türkçe. Türk Dili, 23(233), 407- 410.
Özdemir, E. (1971d). Öz Türkçe. Türk Dili, 24(235), 77- 80.
Özdemir, E. (1971e). Öz Türkçe. Türk Dili, 24(236), 161- 165.
Özdemir, E. (1971f). Öz Türkçe. Türk Dili, 24(237), 245-248.
Özdemir, E. (1971h). Güneşi balçıkla sıvayanlar. Türk Dili, 24(239), 328- 332.
Özdemir, E. (1971h). Öz Türkçe. Türk Dili, 24(239), 382- 383.
Özdemir, E. (1971ı). Öz Türkçe. Türk Dili, 24(240), 487-491.
Özdemir, E. (1971i) Öz Türkçe. Türk Dili, 25(241), 50-53.
Özdemir, E. (1971j). Öz Türkçe. Türk Dili, 25(242), 156-160.
Özdemir, E. (1971k). Öz Türkçe. Türk Dili, 25(243), 220- 224.
Özdemir, M., Süğümlü, Ü. (2013). Dilde sadeleşme ve dil akademisi tartışmaları: Türk Dili Dergisi (1976). Turkish Studies, 8(9), 2269-2295. https://doi.org/10.7827/turkishstudies.5070
Özdemir, M., Dağtaş, A. (2014). Dilde sadeleşme tartışmaları: 1970 yılı Türk Dili dergisinde Arapça, Farsça ve Batı Dillerinden gelen kelimelere karşı takınılan tavır. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(26), 27-51. https://doi.org/10.7827/turkishstudies.5070
Özdemir, M., Şenyiğit, Y. (2016). 1974-1975 yıllarında “Dilde Sadeleşme” tartışmalarının Kubbealtı Akademi Mecmuası’na yansımaları. Turkish Studies. 11(4), 739-760. https://doi.org/10.7827/turkishstudies.8994
Özkan, M. (2004). Yenileşme sürecinde Türk dili. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 32, 81-108. https://doi.org/10.2307/1579415
Özkaya, O. F. (1980, 15 Ekim). Atatürk’ün dil politikası I, Tercüman Gazetesi.
Schimiede, H. A.(1973). Nesimî’de arı dil. Türk Edebiyatı, 2(17), 15-17.
Timurtaş, F. K. (1977). Türkçemiz ve uydurmacılık. Boğaziçi Yayınları.
Timurtaş, F. K. (1981). Dil davası. Er-Tu Matbaası.
Türkkan, O. (1973). Anlaması zor dil. Türk Edebiyatı, 2(24), 14-16.
Türk Dil Kurumu (TDK), (1962). Dilde özleşmenin sınırı ne olmalıdır? Türk Dil Kurumu Açık Oturumları. Ankara Üniversitesi Basımevi. https://doi.org/10.1163/1877837251x00722
Yıldırım, Ö. K. (2017). 1923-1938 yılları arasında dilde sadeleşme çalışmaları ve bu çalışmaların Türkçe öğretimine yansımaları. A. Güzel (Edt.), Başlangıçtan Günümüze Türkçenin Eğitim-Öğretim Tarihi Çalışmaları, 591-626. Akçağ Yayınları

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ