مالمح أسلوبيّة االختيار ومعنى الـمعنى في نظريّة النَّظم عند الجرجان في كتابه )دالئل اإلعجاز(

يسعى هذا البحث إلى دراسة مالمح أسلوبيّة االختيار ومعنى الـمعنى كما ظهرت في نظريّة النَّظم عند الجرجان في كتابه )دالئل اإلعجاز(، لتوضيح األثر الكبير الذي رسَّخته نظريّة النظم في منهج األسلوبيّة.وقد كثرت الدراسات في العصر الحديث التي قامت بالمقاربة بين د راسة التراث، وما قدَّمته الدراسات النقديّة الحديثة من نظريّا ٍتُّي ّي)تومناهج، كما كان لنظريّة النَّظم، التي أسسها عبد القاهر الجرجان 471ه(، نصي ٌب وافر من تلك الدراسات، فمنذ أن وضع الجرجاننظريَّته في النّظم في القرن الخ امس، إلى يومنا هذا، والقراءات تتعاقب حول هذه النظريّة. لكن قَّبقيت دراسة نظريّة النَّظم فيما يتعلِالع والمثاقفة في الموضوع، وقدِقضيَتَي )االختيار، ومعنى المعنى( بحاجة إلى مزيد من تسليط ال َّضْوء، فكان هذا البحث ثمرة االطّبتكَّون البحث من: مقِدّمة، وثالثة محاور، وخاتمة، على النَّحو اآلتي:المحور األَّول: التَّظم ومترادفاته بين الجرجاني والمحدثين.اني: االختيار في دالئل اإلعجاز وعالقته بالنَّظم. َّوالمحور الثالث: معنى المعنى في دالئل اإلعجاز وعالقته بالنَّظم. َّوالمحور الثوالخاتمة: فيها رصدٌ ألهِّم النّتائج التي تو َّصل إليها الباحث.ّ أن مبدأ االختيار عند عبد القاهر الجرجاني يعتمد ِم وتبيَّن من خالل البحث ِن المتكلّل خزينة لإلمكانات اللغويّة التي تمكّعلى اللغة التي تمثمن تصريف الكالم بح َسب المقام. كما يمث معنى المعنى عند الجرجاني الحصيلة الجوهريّة التي تو ّصل إليها من خالل نظريّته في ّلم بأكثر من وسيلة، منها: المجاز، واالستعارّالنظم، والذي يتأتّى للمتكل ة، والكناية... . كلمات مفتاحيّة: نظرية النظم، االختيار، معنى المعنى، دالئل اإلعجاز

Features Of The Methodology Of Choosing And The Meaning Of Meaning İn The Theory Of Systems According To Al-Jurjani İn His Book (Dalail Al-İ'jaz)

This research seeks to study the methodology of choice and the meaning of meaning as appeared in the theory of systems in Al-Jarjani's book (Evidence of Miracles), to clarify the great impact the theory of systems has embedded in the manner of approach. There have been many studies in the modern era that have made the approach between studying heritage and the new critical studies of theories and approaches. Versification theory, which Abd al-Qahir alJurjani (471 AH 1078 - ) coined, is one of the theories those studies have addressed well. Since al-Jurjani has coined his theory in the fifth century, studies on this theory are in progress; however, studying versification theory in terms of the following two points (the selection and meaning of the meaning) needs further research. The research in hand comes to fill this research gag. The current research includes introduction, three chapters, and conclusion. • The first chapter: the versification and its synonyms between al-Jurjani and the modern schools. • The second chapter: the selection in terms of Dalail Al-Ijaz and how the first relates to the versification. • The third chapter: meaning of the meaning in terms of Dalail Al-Ijaz and how the first relates to the versification. • Conclusion: it shows the findings the author concluded. In conclusion, the selection principle (according to al-Jurjani) relies on the language, which represents a treasury of the linguistic capabilities, which enables a speaker to translate words according to the status. Also, meaning of the meaning (according to al- Jurjani) is the main outcome al-Jurjani concluded by his theory in versification a speaker could use in more one way (e.g. metaphor, and metonymy).

___

Kurân-ı kerîm

Sa‘d, Muhammed, el-İhtiyâr fi’d-dirâsâti’l-uslûbiyyeti’l-hadîseti, http://www.alfaseeh.com/vb/showthread.php?t=24953 sitesinde geçen makale

Ali, ‘İmâd Abdülbâkî Abdülbâkî, (2019), el-İhâlâtu’l-cuğrâfiyye fî dîvâni Ali el-Cârim, Nüsha Dergisi, Sayı: 49, 185-200.

İsmâil, ‘İzzuddîn, (1974). el-Ususu’l-cemâliyye fi’n-nakdi’l-‘Arabiyyi, Dâru’l-fikri’l-‘Arabî.

‘Ayyâd, Mahmûd, (1981). el-Uslûbiyyetu’l-hadîse muhâveletu ta‘rîf, Mecelletu fusûl.

Mahsûl, Sâmiye, (2011). Uslûbu’l-ihtiyâr fi’d-dirâsâti’l-uslûbiyyeMecelletu dirâsâtin edebiyye, Sayı: 10,126-127.

ez-Zehrâ, Şevkî Ali, (1996).el-Uslûb beyne Abdilkâhir ve John Merry: Dirâse mukârene, el-Âdâb.

Maslûh,Sa‘d, (1992). el-Uslûb dirâse lugaviyye ihsâiyye, Âlemu’l-kutub.

Rabâbia, Musâ, (2003). el-Uslûbiyye Mefâhîmuhâ ve Tecelliyyâtuhâ, 1. Baskı., Dâru’l-Kindî li’nneşri ve’t-tevzî.

Ebu’l-‘Adûs, Yusuf (2007). el-Uslûbiyyetu’n-nazariyyeti ve’t-tatbîk, Dâru’l-mesîra li’n-neşri ve’ttevzî.

el-Museddî,Abdüsselâm (1977). el-Uslûbiyyetu ve’l-uslûb, 1. baskı, ed-Dâru’l-‘Arabiyyeti li’l-kitâb.

Halîl, İbrâhîm (1997).el-Uslûbiyye ve nazariyyetu’n-nass, 1. baskı, el-Müessesetu’l-‘Arabiyyetu li’ddirâsâti ve’n-neşr.

Ebu Zeyd, Nasr Hâmid, (1996).İşkâliyyâtu’l-kırâati ve âliyyâtu’t-te’vîl, el-Merkezu’s-sikâfiyyu el- ‘Arabiyyu, ed-Dâru’l-beyzâ.

ed-Dervîş, Muhyiddîn (2001).İ‘râbu’l-kur‘âni’l-kerîmi ve beyânuhu, 8. baskı, Dâru’l-yemâme li’ttıbâati ve’n-neşri ve’t-tevzî.

ez-Ziriklî, Hayruddîn (2005).el-A‘lâm, 16. baskı, Dâru’l-‘ilm li’l-melâyîn.

el-Endelûsî, Ebû Hayyân (1987). el-Bahru’l-muhît, 2. baskı, Dâru’l-fikr, li’t-tıbâati ve’n-neşri ve’ttevzî, Beyrût.

‘Allâm, Abdülâti (1993). el-Belâgatu’l-‘Arabiyyetu beyne’n-nâkidîne’l-hâlidîn Abdilkâhir elCürcânî ve’bni Sinân el-Hâfâcî, Dâru’l-ceyl.

Abdülmuttalib, Muhammed (1994). el-Belâga ve’l-uslûbiyye, 1. baskı, eş-Şirketu’l-Mısriyyetu’l- ‘Âlemiyye li’n-neşri Longman.

el-Câhiz Ebû ‘Usmân ‘Amr ibnu’l-bahr, el-Beyân ve’t-tebyîn, 1. baskı, Thk. Abdüsselâm Hârûn, Lecnetü’t-te’lîf ve’n-neşr.

‘Abdülbedî‘, Lütfî (1970).et-Terkîbu’l-luğavîyyu li’l-edeb, 1. baskı, Mektebetu’n-nahda.

ibnu’l-Cinnî, Ebu’l-Feth ‘Usmân (1952).el-Hasâis, Dâru’l-kutubi’l-Mısriyye.

‘Abbâs, İhsân (2001). Târîhu’n-nakdi’l-edebîyyi, Dâru’ş-şurûk li’n-neşri ve’t-tevzî.

Dervîş, Ahmed (1998). Dirâsetü’l-uslûb beyne’l-mu‘âsırati ve’t-turâs, Dâru garîb li’n-neşri ve’ttevzî.

El-Cürcânî, Abdülkâhir, (1992). Delâilu’l-i‘câz, Tahkîk ve talik: Mahmûd Muhammed Şâkir, 3. baskı, Matbaatu’l-medenî, Kâhire, Dâru’l-medenî.

Dehmân,Ahmed (2000). es-Sûretü’l-Belâgiyye inde Abdülkâhir el-Cürcânî menhecen ve tatbîken, 3. Baskı, Menşûrât Vizâreti’s-Sekâfe.

Alî, İmâd Abdülbâki Abdülbâki, (2018). Tağayyürü’d-Delâlâtü’l-lügaviyye li müfredâti’l-Kur’an-ı Kerim, Kitâb Cemâî bi unvâni ulûm diniyye. Meşâkilü klâsîkiyye ve münâkaşât hâliyye, Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları.

Amir, er-Rehâvî, Muhammed, (2019).Şi’rü’l-İmâm Abdülhamit el-Ferâhi: Dirâse ve Tahkîk, elCerrâh, Dârü Senâbil.

Fadl, Salâh (1985).İlmü’l-usûb mebâdiuhû ve icrââtuhû, 2. Baskı, el-Hey’etü’l-Mısriyyeti’l-âmme li’l-kitâb.

el-Aşmâvî, Muhammed, (1979).İlmü’l-luğati ve’n-nakdi’l-edebî beyne’l-kadîm ve’l-hadîs, Darü’nNehdati’l-arabiyye.

el-Askerî, Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdullah b. Sehl (1984). Kitâbü’s-Sınâateyn, thk. Müfîd Kamîha, 2. Baskı, Dârül-kütübü’l-ilmiyye.

ibn Zerîl, Adnân (2006). el-Luğatu ve’l-uslûb dirâse, Takdim: Hasan Hamîd, 2. baskı, Dâru’lmecdellâvî.

eş-Şâyib, Fevzî (1999). Muhâdarât fi’l-lisâniyyât, Menşûrâtu vizâreti’s-sikâfeti.

ibn Atiyye, Abdülhakk bin Gâlib (1993).el-Muharraru’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-‘azîz, Thk: Abdüsselâm Abdüşşâfî, 1. baskı, Dâru’l-kutubi’l-‘ilmiyye.

Telîme, Abdülmünim (1978).Medâhil ilâ ‘ilmi’l-cemâl el-edebî, Dâru’s-sikâfeti li’n-neşr. İbrâhîm, Zekeriyyâ, (1975). Müşkiletü’l-bunye, Dâru Mısr li’t-tıbâa.

Refîde, İbrâhim (1989). Me‘âni’l-kur‘âni’l-kerîm, 1. baskı, Cem‘iyyetu’d-da‘veti’l-islâmiyyeti’l- ‘âlemiyye, Trablus el-Cemâhiriyyetu’l-‘uzmâ.

es-Sekkâkî, Ebû Ya‘kûb (1983). Miftâhu’l-‘ulûm, Zapt ve talik: Nuaym Zarzûr, 1. baskı, Dâru’lkutubi’l-‘ilmiyye.

el-Emîn, Su‘âd (2015). Mefhûmu’l-ihtiyâr fi’d-dirâsâti’l-uslûbiyye, Mecelletü’l-âfâk el-edebiyye, Sayı: 7, 150-168.

Ebû Zeyd, Nasr Hâmid (1984).Mefhûmu’n-nazm ‘inde Abdilkâhir el-Cürcânî Kırâe fî dav’i’luslûbiyye, Mecelletu fusûl.

Hammûd, Mus‘ab Rızâ (2018). Nazariyyetu’l-kitâbeti’n-nebeviyye: usûluhâ ve ‘alâkâtuhâ ve âsâruhâ, Dâru’l-muktebes.

Anber, Abdullah (1991). Nazariyyetü’n-nazm ‘inde’l-‘Arab fî dav’i menâhici’t-tahlîli’l-lisâniyyi’lhadîs Doktora Tezi, el-Câmi‘atu’l-Ürdüniyye.

el-Bekâî, Burhânuddîn (1995). Nazmu’d-durer fî tenâsubi’l-âyâti ve’s-suver, 1. baskı, Dâru’lkutubi’l-‘ilmiyye.

Ebû Lihye, Mecdî (2009). en-Nazmu’l-kur‘ânî fî sûreti Hûd: Dirâse uslûbiyye, Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Muhammed ‘Ulvân, el-Câmi‘atu’l-İslâmiyye.

KINAR, Kadir (2006). Abdulkahir El-cürcânî’nin Nazm teorisi, Sakarya Üniversitesi Ilahiyat Fakültesi Dergisi 13, 68-82.

GÜNAYDIN, Muhammet (2008). “The Idea of Multiple Meanings‟ in al-Jurjani's Theory Of Composition”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 7. 130-144.

ŞENCAL, Esma SAĞ (2014).Mana Oluşumunda İç ve Dış Bağlam İlişkisi : Abdülkahir El-Cürcani ile Saussure Karşılaştırması, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Medeniyetler İttifakı Enstitüsü Medeniyet Araştırmaları Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.