Kişisiz Yapı* ve Türkiye Türkçesinden Birkaç Örnek

Daha çok Batıda ve Batı dillerine yönelik yapılan kişisiz yapı çalışmalarında kişisiz cümlelere, çeşitlerine, kullanım alanlarına, kişisiz cümlelerdeki öznelerin özelliklerine ve yer yer de kişisiz cümlelerin kiplik ilişkisine değinildiği görülür. Türkçenin ise kişisiz yapılar açısından zengin bir kullanımının olmasına karşılık dünyadaki bu çalışmalar içerisinde hak ettiği yeri aldığı söylenemez. Yapılan alan yazını taramalarından bu durum görülebilir. Çalışmamız da Türkiye Türkçesinde gözlemlenen birkaç kişisiz yapıya yer vererek bu boşluğa küçük bir katkı sunmak için hazırlanmıştır. Konu çerçevesinde seçilen yapılar da biçim ve sözcük anlamları gereklilik ve yükümlülük aktaran –mAlI ve -mAk gerek birimleriyle oluşturulmuş ve yüzey yapıda öznenin kim olduğuna dair herhangi bir bilgi içermeyen, ama derin yapıda [+canlı] ve [+insan] özelliği gerektiren özneleri olan olumlu cümlelerdir. Bu sınırlandırmaya konunun kapsamı ve makale sınırları düşünülerek gidilmiştir. Türkçede kişisiz kullanımları olan iki birimin seçilmesine de çeşitli makale, kitap ve tezlerde onların kişisiz özelliklerine kısmen değinilmesi etki etmiştir. Çalışma sonuçlarıyla dünya kiplik çalışmaları alan yazınına Türkçeden örnekler sunulması ve bu alanla ilgili yapılacak çalışmalara dikkat çekilmesi amaçlanmıştır. Çalışma sonuçlarına göre -mAlI biçim biriminin etken yapıdaki kişisiz kullanımında, yükümlülük-zorunluluk, gereklilik-yükümlülük, gereklilik-beklenti, nesnel gereklilik, tahmin, gerek olmama; edilgen yapıdaki kişisiz kullanımında ise nesnel zorunluluk-yükümlülük, nesnel gereklilik, uyarı-zorunluluk-yükümlülülük, nesnel gereklilik, gereklilik-beklenti-yeterlilik, zorunluluk-yükümlülük-tarif etme, tavsiyegereklilik-uyarı-yükümlülük, tavsiye-gereklilik-yükümlülük kiplik anlamları aktarabildiği görülmüştür. Yine -mAk gerek biriminin ise etken yapıdaki kişisiz kullanımında, nesnel gereklilik, tavsiye-gereklilik-uyarıyükümlülük, tavsiye-gereklilik-yükümlülük, zorunluluk-yükümlülük-tarif etme edilgen yapıdaki kullanımında ise nesnel gereklilik-uyarı kiplik anlamı aktarabildiği belirlenmiştir.

Impersonal Construction and a Few Instances From Turkey Turkish

Impersonal structures are one of the topics that linguistics discusses. The first discussions on the subject can be traced back to Ancient Greek and Roman civilization. However, the spread of this issue has increased today. With this increase, it is seen that the subject is going through a naming phase from impersonal mood to impersonal construction. It is seen that the impersonal structure studies conducted mostly in the West and Western languages refer to impersonal sentences, types, usage areas, features of subjects in impersonal sentences and the modality relationship of impersonal sentences in places. Although Turkish has a rich usage in terms of impersonal structures, it cannot be said that it takes its place in these studies in the world. This can be seen from the literature of the field. Our study also observed in Turkey Turkish giving the place a few impersonal structure is designed to provide a small contribution to this space. The structures chosen within the framework of the subject are formed with units of –mAlI and -mAk, which convey the form and word meanings of necessity and obligation, and do not contain any information about who is the subject in the surface structure, but are positive subjects with deep structure [+ living] and [+ human] characteristics. This limitation was made considering the scope of the subject and article limits. The selection of the two units which have been used in Turkish as a impersonal has also been influenced by the partial mention of their individual features in various articles, books and theses. With the results of the study, it is aimed to present examples from Turkish to literature of the world modality studies and to draw attention to the studies to be done in this field. According to the results of the study, -mAlI form in impersonal construction has been shown to convey these modal meanings like that deontic-obligation, necessity-deontic, necessity-anticipation, objective necessity, estimation, non-necessity in active sentences and objective obligation-deontic, objective necessity, warningobligation-deontic, objective necessity, necessity-anticipation-ability, obligation-deontic-description, advicenecessity-warning-deontic, advice-necessity-deontic in the passive sentences. In addition the form of –mAk gerek in impersonal construction has been determined to convey the modal meanings like that objective necessity, advice-necessity-warning-deontic, advice-necessity-deontic, obligation-deontic-description in active sentences and objective necessity-warning.

PDF

___

Anward, J. (1981). Functıons of passive and ımpersonal constructıons a case s~udy from Swedısh [Doctoral Dissertation] Uppsala University Department of Linguistics. https://www.divaportal.org/smash/get/diva2:507829/FULLTEXT01.pdf
Bassene, A. C.-Creissels, D. (2011). “Impersonal Constructions In Joola-Banjal.” (Ed.) Andrej Malchukov-Anna Siewierska. Impersonal Constructions A Cross Linguistic Perspective, John Benjamins, 285-306. DOI: 10.1353/anl.2014.0010
Berman, R. (2011). “Revisiting Impersonal Constructions In Modern Hebrew.” (Ed.) Andrej Malchukov-Anna Siewierska. Impersonal Constructions A Cross Linguistic Perspective, John Benjamins, 323-355. DOI: 10.1353/anl.2014.0010
Bremmer, R. (1986). The so-called impersonal verb-construction in old Frisian. Nowele, 8, 71-95. DOI: 10.1075/nowele.8.05bre
Faurie, C. M. (2011). “Impersonal constructions in some Oceanic languages.” (Ed.) Andrej Malchukov-Anna Siewierska. Impersonal Constructions A Cross Linguistic Perspective, John Benjamins, 581-606. DOI: 10.1353/anl.2014.0010
Fisher, C. M. O.–C. Van Der Leek, F. (1983). The demise of the old English impersonal construction. J. Linguistics, 19, 337-368. DOI: 10.1017/S0022226700007775
Cennamo, M. (2011). “Impersonal Constructions and Accusative Subjects In Late Latin.” (Ed.) Andrej Malchukov-Anna Siewierska. Impersonal Constructions A Cross Linguistic Perspective, John Benjamins, 169-188. DOI: 10.1353/anl.2014.0010
Chen, B. (2000). Personality, impersonality and beauty. Comparative Literature: East & West, 2(1), 154-162. https://doi.org/10.1080/25723618.2000.12015276
Chol, S. (1994). Russian Modal Predicates: Personal Vs. Impersonal Construction. 러시아연구, 4, 197-232.
Creissels, D. (2008). Impersonal and related constructions: a typological approach. http://www.Deniscreissels.Fr/Public/Creissels-Impers.Constr.Pdf
Çakır, H. (2011). Türkçe ve İngilizce bilimsel makale özetlerinde bilgiyi kurgulama ve yazar kimliğini kodlama biçimleri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Çığ, Ü. (2010). Haberin anlatı yapısı: modern haber metinlerinde bilginin örgütlenişi ve işlevi [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
D’alessandro, R. (2007). Impersonal Si Constructions, Agreement And Interpretation. Mouton De Gruyter.
Deny, J. (1941). Türk Dili grameri (Osmanlı Lehçesi). (Çev.) Ali Ulvi Elöve. Maarif Matbaası.
Drapeau, L. (2011). “Impersonals In Innu.” (Ed.) Andrej Malchukov-Anna Siewierska. Impersonal Constructions A Cross Linguistic Perspective, John Benjamins, 489-516. DOI: 10.1353/anl.2014.0010
Erk Emeksiz, Z. (2008). Türkçede kiplik anlamının belirsizliği ve anlamsal roller. Dil Dergisi, 141, 55-66. DOI: 10.1501/Dilder_0000000098
Esposito, R. (2012). “Third person politics of life and philosophy of the ımpersonal.” (Çev.) Zakiya Hanafi. Polity
Göksel, A.-Kerslake, C. (2005). Turkish: A Comprehensive Grammar. Routledge.
Gulyás, Nikolett F. (2013). “Towards a classification of impersonal constructions in Komi: a functional-typological approach.” (Ed.) Csepregi Márta–Kubínyi Kata–Jari Sivonen.
Grammatika És Kontextus. Uj Szempontok Az Uráli Nyelvek Kutatásában III. Budapest: Eötvös Loránd Tudományegyetem, Tanszék, 31–49. https://core.ac.uk/reader/51306744
Johanson, L. (2009). “Modals in Turkic.” (Ed.) Björn Hansen, Ferdinand de Haan. Modals in the Languages, Mouton de Guyter, 487-510.
Jónsson, J. G. (2009). “The new impersonal as a true passive.” (Ed.) Artemis Alexiadou, Jorge Hankamer, Thomas Mcfadden, Justin Nuger & Florian Schäfer. Advances in Comparative Germanic Syntax, John Benjamins Publishing Company, 281-306. DOI: 10.1075/la.141
Kılınç, A. K. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde/öğreniminde istek (rica) söz edimi [Yayımlanmamış yüksek lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. Ankara.
Kulikov, L. (2011). “Passive To Anti Causative Through Impersonalization.” (Ed.) Andrej Malchukov-Anna Siewierska. Impersonal Constructions A Cross Linguistic Perspective, John Benjamins, 229-254. DOI: 10.1353/anl.2014.0010
Legendre, G. (1990). French impersonal constructions. Natural Language And Linguistic Theory, 8, 81-128. https://doi.org/10.1007/BF00205532
Malchukov, A.-Siewierska, A. (2011). Impersonal constructions a cross linguistic perspective. John Benjamins. DOI: 10.1353/anl.2014.0010
Malchukov, A.-Ogawa, A. (2011). “Towards A Typology Of Impersonal Constructions, A Semantic Map Approach.” (Ed.) Andrej Malchukov-Anna Siewierska. Impersonal Constructions A Cross Linguistic Perspective, John Benjamins, 19-55. DOI: 10.1353/anl.2014.0010
Maling, J.- Sıgurjónsdóttir, S. (2002). The new impersonal construction in Icelandic. Journal Of Comparative Germanic Linguistics, 5, 97–142. DOI: 10.1023/A:1021224923742
Marlett, Stephen A. (1984). Personal and impersonal passives in Seri. Perlmutter and Rosen, 217- 239. DOI. 10.31356/silwp.vol23.05
Miura, A. (2015). Middle English verbs of emotion and impersonal constructions verb meaning and syntax in Diachrony. Oxford University Press.
Mohr, S. (2005). Clausal architecture and subject positions: ımpersonal construction ın the Germanic languages. John Benjamins Publishing Company.
Naeini, R. M.-Parham, A. (2016). A cross-linguistic analysis of impersonal constructions. Persian Journal of Linguistics & Khorasan Dialects Biannual, 8, 19-26.
Payne, Doris L. (2011). “The Maa (Eastern Nilotic) Impersonal Construction.” (Ed.) Andrej Malchukov-Anna Siewierska. Impersonal Constructions A Cross Linguistic Perspective, John Benjamins, 257-284. DOI: 10.1353/anl.2014.0010
“Pentin-La Kullanma Talimatı” http://www.bilimilac.com.tr/tr/dosyalar/urunportfoyu/urunler/1_3862741_pentin-la-1-200-000-i-u-enjektabl-flakon.pdf
Perlmutter, D. M. (Ed.) (1983). Personal Vs. impersonal constructions. Natural Language and Linguistic Theory, 1, 141-200. https://doi.org/10.1007/BF00210379
Pollock, J. Y. (1978). “Trace theory and French syntax.” (Ed.) S. Jay Keyser. Recent Transformational Studies in European Languages, MIT Press, 65-112.
Ramat, A. G.- Sansò, A. (2011). “From passive to impersonal, a case study from Italian and ıts implications.” (Ed.) Andrej Malchukov-Anna Siewierska. Impersonal Constructions A Cross Linguistic Perspective, John Benjamins, 189-228. DOI: 10.1353/anl.2014.0010
Rentzsch, J. (2013). Türk dillerinde kipsellik ve kipselliğin anlambilimsel haritası. Bilig, 67, 129- 168. Resmi Gazete (2019). Yönetmelikler. 1 Mart 2019, 30701, 1-196.
Siewierska, A. (2011). “Overlap and complementarity in reference ımpersonals, man-constructions Vs. third person plural-impersonals in the languages of Europe.” (Ed.) Andrej MalchukovAnna Siewierska. Impersonal Constructions A Cross Linguistic Perspective, John Benjamins, 57- 89. DOI: 10.1353/anl.2014.0010
Türkkan, B. (2008). Türkçe tarih söyleminde adlaştırmanın işlevleri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Van der Auwera, J.-Plungian, V. A. (1998). Modality’s semantic map. Linguistic Typology, 2, 79- 124. https://doi.org/10.1515/lity.1998.2.1.79
Van der Auwera, J.-Aguilar, A. Z. (2016). “The History of Modality and Mood.” (Ed.) Jan NuytsJohan van der Auwera. The Oxford Handbook of Modality and Mood. Oxford University Press, 10-28. DOI: 10.1093/oxfordhb/9780199591435.013.4
Yan, Y.-Siewierska, A. (2011). “Referential impersonal constructions in Mandarin.” (Ed.) Andrej Malchukov-Anna Siewierska. Impersonal Constructions A Cross Linguistic Perspective, John Benjamins: 547-580. DOI: 10.1353/anl.2014.0010
https://www.thoughtco.com/dummy-word-grammar-1690486
https://dictionary.cambridge.org;
https://www.seslisozluk.net

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ