Kokinşiu: One of the First Book Translations from Japanese Literature to Turkish -A Translation Archeology Approach

This study deals with one of the first book translations from Japanese literature into Turkish, and especially with the first poem offered in the book. The book is titled "Kokinşiu Japon, Çin ve Hint Edebiyatı Örnekleriyle Bir Çeviri Denemesi" [Kokinşiu, An Attempt to Translate Japanese, Chinese, Indian Literature Examples] by Sönmez Kantman, printed in 1966. Translation archeology method is applied in the study to bring to light the unclear aspects of the translation, and to search for the answers to the following questions: who translated what, how, where, when, for whom, and with what effect?" The following conclusions were reached: Kokinşiu is not only a translation but also a compilation of Japanese literature works from multiple sources by Sönmez Kantman. Two of the source texts is discovered by now: a) Aston’s 1899 book A History of Japanese Literature and b) Japanese Poetry: The Uta by Arthur Walley dating to 1919. The title Kokinşiuis most probably derived from Aston’s book. On the back cover there was scarce and somewhat misleading information about the author, as a result of detailed searches online and in archives and after contacting people related to the author, a detailed life story was formed. The research revealed that the author knew English as well as French, which made it possible to reach some of the source texts used for the translations. The source text of the first poem of the Kokinşiu titled “Uyartı” was determined: It is translated from Arthur Walleys book Japanese Poetry: The Uta. It was also discovered the Japanese original the poem: Ki no Tsurayuki’s work takes place in Shūishū Anthology, poem number 1322. The poem is translated in “extremely pure” Turkish, which can be thought of as the reflection of the rising national spirit, as well as the secondary influence of the circle of some Turkish elites supporting this. What really makes Kantman's translation different is the unique style of language usage in translating a waka poem. Comparison of Turkish, English and Japanese translations reveals that although the translation has strong connections with the English text, it merely resembles the Japanese original, but it still conveys some part of the original meaning. This article revealed one of the first translations of Japanese literature in Turkish focusing on different aspects of the translation utilizing the translation archeology method. This study contributes to Japanese studies, to translation studies and to the history of translation from Japanese into Turkish world wide.

Kokinşiu: Japoncadan Türkçeye İlk Kitap Çevirilerinden Biri -Çeviri Arkeolojisi Yaklaşımı İle

Bu makalede Japon edebiyatından Türkçeye yapılan ilk çevirilerden biri olan 1966 basımı “Kokinşiu Japon, Çin ve Hint Edebiyatı Örnekleriyle Bir Çeviri Denemesi” kitabı çeviri arkeolojisi yöntemiyle ele alınarak, kitabın ilk şiiri araştırılmıştır. Anthony Pym’in ortaya koyduğu “kim, neyi, nasıl, nerede, ne zaman, kimin için, hangi etkiyle çevirdi” gibi bir dizi kompleks sorular temelinde şu sonuçlara ulaşılmıştır: Kitabın tek bir kaynaktan değil, pek çok farklı kaynaktan çevrildiği ve bunun aynı zamanda Sönmez Kantman tarafından yapılan bir derleme olduğu ortaya konulmuştur. Bu aşamada iki kaynak metin tespit edilmiştir: a) Aston’un 1899 tarihli kitabı A History of Japanese Literature ve b) Arthur Walley’in 1919 tarihli Japanese Poetry: The Uta kitabı. Yapılan araştırmalar doğrultusunda, kitabın isminin Aston’un kitabından alındığı tespit edilmiştir. Kitabın arka kapağında Kantman’ın Fransızca bildiği açıklaması bulunmakta, ancak İngilizce bilgisine dair bir veri yer almamaktadır. Yapılan uzun araştırmalar sonucu yazarın hayatına dair detaylı veriler elde edilmiş, İngilizce de bildiği bilgisine ulaşılarak, İngilizce ve Fransızca kaynaklar taranmıştır. Eserde yer alan ilk şiirin Türkçesi analiz edilerek, temel anahtar sözcükler üzerinden öncelikle şiirin Japonca orijinaline ulaşılmıştır. Sonraki araştırmalarla şiirin, Arthur Walley’in 1919 tarihli Japanese Poetry: The Uta adlı İngilizce kitabından Türkçeye çevrildiği ortaya konmuştur. Şiirin “aşırı öz Türkçe olarak çevrilmesi, bu şiirin Japoncadan Türkçeye yapılan çevirilerdeki en farklı yönü olduğu söylenebilir. Bu da şiirin hedef okur kitlesinin bu hareketi destekleyen belli bir zümre olduğuna işaret eder. Son olarak Japonca, İngilizce ve Türkçe metinler karşılaştırılarak, çevirinin İngilizcesine benzese de Japonca orijinalinden farklılık gösterdiği buna rağmen, şiirin anlamını aktarabildiği görülmüştür. Bu çalışma unutulmaya yüz tutmuş ve daha önce hiç ele alınmamış bir esere dair öğeleri gün ışığına çıkararak, dünyada ve Türkiye’de Japoncadan Türkçeye çeviri, Japonoloji, çeviribilim, çeviri arkeolojisi alanlarına katkıda bulunmuştur.

___

Akalın, L.S. (trans. and ed.) L. (1962). Japon Şiiri: Tarihi ve Antoloji. Varlık. Akutagawa, R. (1959a). “Koruda”. trans. Bilge Karasu. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi 8(89), 276–282.

Akutagawa, R. (1959b). Bir Japon Hikâyesi: Kesa ile Morito. trans. Bilge Karasu. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi. 8.92: 464–469.

Akutagawa, R. (1966). Raşomon trans. Tarık Dursun K. Bilgi.

Anonym (1954). Japon Efsaneleri. Kanaat Kitapevi.

Aston, W. G. (1899). A history of Japanese literature. William Heinamann. (https://archive.org/details/historyofjapanes00astouoft )

Aston, W. G. (1902). Littérature J’aponaise. Trans. Henry-D Da Vray. Librairie Armand Colin.

Baykara, O. (2012). Japanese Literature in Turkish, 1959-2005 and Beyond. Akademik Araştırmalar Dergisi. Vol. 14. No. 55, 131–154.

Berk Albachten, Ö. (2015). The Turkish Language Reform and Intralingual Translations. Tradition, Tension And Translation In Turkey (Vol. 118). Gürçaglar, Ş. T., Paker, S., Milton, J. (Eds.). John Benjamins Publishing Company. https://doi.org/10.1075/btl.118.08alb

Berk Albachten, Ö (2014). Intralingual Translation: Discussions within Translation Studies and the Case of Turkey. A Companion To Translation Studies. Bermann, S., & Porter, C. (Eds.). John Wiley & Sons. 573-585. https://doi.org/10.1002/9781118613504.ch43

Berk Albachten, Ö, and Tahir Gürçağlar, Ş. (2018). The Making and Reading of a Bibliography of Retranslations. Perspectives on Retranslation: Ideology, Paratexts, Methods. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203702819

Berk Albachten, Ö. (2019). Translation Flows from Japanese Literature into Turkish Between 1959-2017. Shaping the Field of Translation in Japanese↔Turkish Context II. Miyashita, R. Esen E. (eds.). Peter Lang. https://doi.org/10.3726/b15591

Birçek E. (2014) Kantman, Sönmez. Encyclopedia of Global Archaeology. Smith C. (eds) Springer. (https://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007%2F978-1-4419-0465-2_2381)

Cumhuriyet Journal. (2.2.1965). Haber. p. 6.

Cumhuriyet Journal. (10.7.1989) Ekonomi Servisi Haberi. p. 12.

Çağdaş, K. (trans). (1949). Dünya Çocuk Masalları XII (Japon Masalları). Berkalp Kitabevi.

Çambel, H., Arsebük, G., Kantman, S. (1994). Çok Dilli Arkeoloji Sözlüğü. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.

Demircioğlu, C . (2014). Müntehabat-I Teracim-I Meşahir: An Exploration Of Its Paratext From The Perspective Of Cultural Memory. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi. 3 (6), 15- 43.

D’Hulst, L. (2010): Translation History. Handbook of Translation Studies. Vol. 1. Gambier, Y., Van Doorslaer, L. (eds). John Benjamins, 397-405.

Dinçol, A.; Kantman, S. (1968). Arkeolojide Yeni Kavramlar ve Metodolojik Araştırma Planlaması. Belleten, 32 (127). 331-353.

Dinçol, A.; Kantman, S. 1969. Analitik Arkeoloji. Edebiyat Fakültesi Basımevi.

Dinçol, A. (2003). Altmışlı Yılların Sonunda Türkiye’de İki Genç Asistan ve Analitik Arkeoloji. Arkeoloji, Niye? Nasıl? Ne için? Güneş, D. (ed). Ege Yayınları

Dündar, A. (2018). İlk Türkçe (Osmanlıca)- Japonca Dilbilgisi Kitabı ve Sözlüğü Üzerine Notlar. Doğu Asya Araştırmaları Dergisi / Journal of East Asian Studies in Turkey 1.1: 1–17.

Erkin, H. (2008). Genji Monogatari no Torukogo Honyaku ni Tsuite. Kokusai Nihon Bungaku Kenkyūkai. Japan. ( https://kokubunken.repo.nii.ac.jp/?action=repository_action_common_download&item_id =2746&item_no=1&attribute_id=22&file_no=1)

Erkin, H. (2005). İkinci Dilden Çeviri İkilemi: Türkçede Japon Yazınından Çeviriler. Kül Eleştiri No:5.

Garibova, J. (2011). A pan-Turkic dream: Language unification of Turks. Handbook Of Language and Ethnic Identity: The Success-Failure Continuum in Language And Ethnic Identity Efforts. Oxford. 268-281.

Güngör, C. (2007). Türk Dili Dergisi Üzerine İnceleme (1965- 1970). Master Thesis. Gazi Üniversitesi.

Kanra, Y. T. (2019). Turkish Retranslations of Philosophical Concepts in Kritik der reinen Vernunft. Studies from a Retranslation Culture (eds). Berk Albacheten, Ö., Tahir Gürçağlar, Ş. Springer. 41-60.. https://doi.org/10.1075/hts.1 pp. 41-60.

Kornfilt, J. (2013). Turkish. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315823652

Kantman, S. (1965a). Patira. (Théâtre). Théâtre Le Kaléidoscope.

Kantman, S. (1965b). Nô Geleneği ve Günümüzdeki Önemi. Türk Dili Dergisi. 14 (162). 461-463.

Kantman, S. (1966) Kokinşiu: Japon, Çin ve Hint Edebiyatı Örnekleri ile Bir Çeviri Denemesi. Yenilik Basımevi.

Kantman, S. (1969a). Trakya ve Marmara Kıyı Bölgesi Paleolotik Yerleşme Yerleri Araştırma Plânlamasi. Analitik Arkeoloji. Anadolu Araştırmaları III: 37-46. Special Issue.

Kantman, S. (1969b). Cilâli Taş Aletlerde Mikroanalitik Metodla Fonksiyon Tayini. Analitik Arkeoloji, Anadolu Araştırmalar, III: 81-102. Special Issue.

Kantman, S. (1969c). Prehistorik Arkeolojide Kavramyapım. Analitik Arkeoloji, Anadolu Araştırmaları III: 47-62. Special Issue.

Kantman, S. (1969d). Deneysel katkı. Gözlemcilik Ve Fonksiyonalizmin Arkeolojik Tıpbilimde Önemi. Analitik Arkeoloji, Anadolu Araştırmaları III: 63-80. Special Issue.

Kantman, S., Dinçol A. (1969a). Arkeolojide Yeni Kavramlar ve Metodolojik Araştırma Plânlamasi, in Analitik Arkeoloji, Anadolu Araştırmaları III: 15-36. Special Issue.

Kantman, S. (1971). Essai sur le problème de la retouche d'utilisation dans l'étude du matériau lithique : premiers résultats. Bulletin de la Société préhistorique Française. (: https://www.persee.fr/authority/9972)

Kinoshita, J. (1964). Alacakaranlıkta Bir Turna (Bir Japon Oyunu). Gürkal Aylan (Trans). Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi 8.148: 238–247

LaFleur, W. R. (1986). The Karma of words: Buddhism and the Literary Arts in Medieval Japan. Univ of California Press.

Miner, E. R., Morrell, R. E. (1988). The Princeton Companion to Classical Japanese Literature. Princeton University Press.

Mishima, Y. (1966). Bir Maskenin İtirafları. Zeyyat Selimoğlu (trans).: Cem Publishing.

Misawa, N. (2019). Turkish Tales in the Japanese Juvenile Magazines before World War I. Shaping the Field of Translation in Japanese↔Turkish Context II. Miyashita, R. Esen E. (eds.). Peter Lang. https://doi.org/10.3726/b15591

Morrell, R. E. (1985). Sand and Pebbles: The Tales of Muju Ichien, A Voice for Pluralism in Kamakura Buddhism. Newyork: State University of Newyork Press.

Motokiyo, Z. (1963). Kagekiyo (Bir Japon Nô Oyunu). Örnek, S. (trans). Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 7.140: 448–452.

Nagashima, I. (2019). Turks in Japanese “Oriental History” and Translations of Old Turkic Inscriptions. Shaping the Field of Translation in Japanese↔Turkish Context II. Miyashita, R. Esen E. (eds.). Peter Lang. https://doi.org/10.3726/b15591

Osada, A. (1965). Atom Bombası Çocukları. Bilgi, A. (trans.), Sol Yayınları. Özgüç, M. (ed., trans). (1966). Japon Masalları. Varlık.

Özrenk Aydın, G., Esen, E. (2019). A Discovery: A Direct Literary Translation from Japanese into Turkish Dating 1938. Shaping the Field of Translation in Japanese↔Turkish Context II. Miyashita, R. Esen E. (eds.). Peter Lang. https://doi.org/10.3726/b15591

Pym, A. (1998) Method in Translation History. St Jerome.

Raine, R. (2014). Translation Archaeology in Practice: Researching The History Of Buddhist Translation In Tibet. Translators’ Journal. 59(2), 278-296.

Robert College Alumni Magazine (1999). Winter. [Sönmez Kantman haberi]

Strand, K. D. (2015). Aesthetics of Space: Representations of Travel in Medieval Japan (Doctoral dissertation). The University of Michigan

Suzuki, I. (2011). Ahmet Haşim’in Şiirlerinde Japon Haiku Estetiğinin Tesirleri. Unpublished MA thesis. Marmara University.

Suzuki, I. (2012). Ahmet Haşim’in Estetik Anlayışını Besleyen Bir Kaynak Olarak Haiku. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 26. 207–228.

Tekmen, A. N. (2010). Japon Şiiri Haiku ve Türk Edebiyatındaki Yansıması. Türkoloji Dergisi. 17 (1). 149-157.

Tiryakioğlu, S. (trans). (1959). Cehennemin Kapıları: Seçilmiş Japon Hikayeleri. Varlık.

Torun, Y. (2014). Nurullah Ataç ve Türk Diline Etkisi.Türk Dili. (753). 102-105

Türkay, O. (1960). Çağdaş Japon Edebiyatı. Yeditepe Sanat Dergisi, (30). 8-9

Wakameda, T. (1922). Early Japanese Poets Complete Translation of the Kokinshiu by Introducion by I. Kobayashi. London: The Eastern Press Ltd. (Reached to snippet view: https://books.google.com.tr/books?redir_esc=y&id=ODpkAAAAMAAJ&focus=searchwit hinvolume&q=preface)

Walley, A. (1956). Japanese Poetry: The Uta. Percy Lund.