Somut ve somut olmayan kültürel Mirası birlikte koruyabilmek

Maddi kültür mirasının durağan yapısı, somut olmayan kültürel mirasın ise yaşam dinamiklerine göre biçimlenişi kültür koruma yaklaşımlarında birbirinden farklı sorunları beraberinde getirmiştir. UNESCO tarafından hazırlanan 1989 Tavsiye Kararında folklorun korunmasını ifade etmek için preservation (koruma) kelimesi kullanılırken, Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesinde safeguard (bağlamında yaşatma) kelimelerinin tercih edilişi de her iki miras arasındaki farkı belirginleştirmesi bakımından önemlidir. Koruma yaklaşımları incelendiğinde maddi kültür değişmezlik sabitlik gibi kavramlarla açıklanabilirken somut olmayan kültürel mirasın kendisini yaşatan insanlar ve bağlamlarla birlikte değişim ve dönüşüm geçirdiği görülmektedir. Sözü edilen bu farklılıklara rağmen maddi kültürün kendisini oluşturan insanlardan ve etrafında oluşan uygulamalardan, somut olmayan kültürel mirasın ise kendisine yaşam alanı bulduğu maddi bağlamlardan ayrı düşünülmesi mümkün değildir. Buradan hareketle maddi kültürün tek başına cansız bir nesneye dönüşeceği somut olmayan kültürel mirasın ise kendisini oluşturan bağlamlardan ayrı korunduğunda dinamik yapısını kaybedeceğini söylemek mümkündür. Bu yazıda UNESCO tarafından hazırlanan 1972 Dünya Doğal ve Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi, 1989 Geleneksel Kültür ve Folklorun Korunması Tavsiye Kararı, 2003 Somut Olmayan Kültürel Miras Sözleşmesi, 2004 Yamato Deklarasyonundan hareketle maddi kültür ve somut olmayan kültürel miras üzerine geliştirilen bütüncül koruma yaklaşımları incelenmektedir. Bu yaklaşımlar, somut olmayan kültürel mirasın değişen bağlamı ve yeniden üretilişi, kent kültürü ve müzeler gibi konular üzerinden tartışılmaktadır.

Safeguarding the tangible and intangible cultural heritage together.

Constant form of tangible cultural heritage and formation of intangible cultural heritage according to life dynamics brought different problems in the approaches of protecting culture with them. In the 1989 Recommendation by UNESCO, while the word preservation is used in order to give the meaning of protecting folklore, in the Agreement of Protecting Intangible Cultural Heritage the word safeguard is preferred; this difference in words is significant as it signalizes the difference between two heritages. When protection approaches are analyzed, it is seen that material culture can be explained through the words such as constancy and consistence while intangible cultural heritage can change and transform with people and according to contexts. Despite these differences, it is impossible to think tangible culture apart from the people that create it and practices around it, and to think intangible cultural heritage apart from the material contexts through which it continues. Thus, it is possible to say that tangible culture will transform into a dead object and intangible cultural heritage will lose its dynamic form when it is separated from the context that creates it. In this text, totalitarian protection approaches about material culture and intangible cultural heritage on the basis of 1972 Convention concerning the protection of the World Cultural and Natural Heritage,1989 Recommendation on the Safeguarding of Traditional Culture and Folklore, 2003 Convention Safeguarding Intangible Heritage, 2004 Yamato Declaration, will be analyzed. These approaches are discussed through issues such as changing context of intangible cultural heritage and reproduction of it, city culture and museums.

PDF

___

Bouchenaki, Mounir. The İnterdependency of the Tangible and Intangible Cultural Herigate (2003). 20.11.2009. _____http://www. international.icomos.org/victoriafalls2003/ papers/2%20-%20Allocution%20Bouchenaki. pdf>

Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi.(1972) 10.11.2009. _____http://www. unesco.org.tr/dokumanlar/somutkulturelmiras/somut_kulturel_miras.pdf>

Ekici, Metin. Somut Olmayan Kültürel Miras Neden ve Nasıl Korunmalı Nasıl Müzelenmeli: Sorunlar, Çözümler, Ülkemizden Örnekler Somut Olmayan Kültürel Mirasın Müzelenmesi Sempozyum Bildirileri içinde(Yay. Haz. M.Öcal Oğuz ve Tuba Saltık Özkan), Ankara: Gazi Üniversitesi THBMER yay: 2004.s.57-67.

Ersoy, Ruhi. Performans Teori Bağlamında Sözlü Kültür Ürünlerinin Müzelenmesi Sorunu Üzerine Bazı Görüş ve Düşünceler, Somut Olmayan Kültürel Mirasın Müzelenmesi Sempozyum Bildirileri içinde(Yay. Haz. M. Öcal Oğuz vd), Ankara: Gazi Üniversitesi THBMER yay: 2004.s.57-67.

Geleneksel Kültür ve Folklorun Korunması Tavsiye Kararı.(Çev. Yerke Özer). Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir? İçinde (M. Öcal Oğuz), Ankara:2009.s.147-152.

Gürçayır, Selcan. Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi Üzerine Eleştirel Bir Okuma, Millî Folklor 92(Kış 2011): 5-12.

Karakul, Özlem. Tarihi Çevrelerde Halk Mimarisi: Somut Olmayan Kültürel Mirasın Yaşama Mekânları, Millî Folklor 75(Güz 2007): 151-163.

Karakul, Özlem. İbrahimpaşa Köyünde Somut Olmayan Kültürel Miras Yaşama Mekânları, Geçmişten Geleceğe Nevşehir Kültür ve Tarih Çalışmaları Dergisi 13(Temmuz 2010): 39-42

Karakul, Özlem. A Holistic Approach to Historic Environments Integrating Tangible and Intangible Values Case Study: İbrahimpaşa Village in Ürgüp, Doktora Tezi, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 2011.

Kirshenblatt-Gimblett, Barbara. Intangible HeritageAs Metacultural Production. Museum International, Sayı 56, 2004: 1-15.

Nobuo, Ito.Intangible Cultural Heritage Involved in Tangible Cultural Heritage, (2003)15.11.2009 _____ http://www.international.icomos.org/victoriafalls2003/papers/ A3-2%20-%20Ito.pdf >

Oğuz, M. Öcal. Somut Olmayan Kültürel Mirasın Mekânı, Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir?, Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2009: 93-99.

Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi.(Çev. M. Öcal Oğuz, Yeliz Özay ve Pulat Tacar). Milli Folklor 65 (Bahar 2005): 163-171.

Tarihî Kentsel Peyzaja İlişkin Tavsiye Kararı.(Çev. M.Öcal Oğuz, Sema Dinçer, Yeliz Özay) (2011) 29.11.2013, _____http://www.unesco.org.tr/resimler/PeyzajTavsiyeKarari.pdf>,

Wan Zanten, Wim. Towards A Programme For Safeguarding Living Culture: Using the Power of Creativity. (2004) 20.11.2009 _____http:// wvzant27.home.xs4all.nl/Wim%20van%20 Zanten%20paper%20ICH%20Beijing%20 2004-11-16.pdf>

Yin, Tongyun. Museum and Safeguarding of Intangible Cultural Heritage,(2006) 20.11.2009. _____ http://museumstudies.si.edu/ safeguarding_intangible.pdf.>

Yamato Declaration on Integrated Approaches for Safeguarding Tangible and Intangible Cultural Heritage.(2004). 15.11.2009. _____http://www.bunka.go.jp/kokusaibunka/ bunkazaihogo/pdf/nara_YAMATO_e.pdf>