Mizahın çevrilebilirlik ihtimali üzerine

İlgili çalışmada özellikle kültürel yapıların rol oynadığı kavramların ya da ifadelerin yer aldığı metinlerde hangi çeviri türü ya da metodu tercih edilirse edilsin, çıkış dilin doğasının hedef dile yansıtılmasının neredeyse imkansız olduğu konusu işlenmeye çalışılmıştır. Bu etkinlik sürecinde dilsel dünyaların farklılığının yanında çevrilecek olan metnin türünün de etkisine birçok görüşten hareketle değinilmiş ve örnek olarak mizah çevirilerine yer verilmiştir. Çeviri metni olarak Anadolu halkının yaşama biçimini, güldürü öğesini, alay ve eğlenme türünü, övgü ve yergi becerisini dile getiren Nasrettin Hocanın fıkraları tercih edilmiştir. Ayrıca mizahın ulusal ya da evrensel nitelikte ne anlama geldiği, mizah kavramının anlamsal ve içeriksel boyutta ne gibi değişikliklere uğradığı, bu değişimin kullanılan dilsel yapıya nasıl etki ettiği, üslup açısından içermiş olduğu dil oyunlarının çevrilebilirlik ihtimallerinin ne olduğu yönünde açıklamalara yer verilmiş, tercih edilen metinler üzerinde gerek toplumsal, eğitsel gerekse psikolojik ve estetik yanı olan söz konusu türün hangi yapıda karşımıza çıkarsa çıksın içermiş olduğu geleneksel ve kültürel yapının hatta bunları sorgulayıcı yapısının çevirisinin hedef dil için ne kadar komik olabileceği sorusu cevaplandırılmaya çalışılmıştır.

Relating to the translatability of humour

In this particular study, the possibility of translatability or untranslatability concepts is discus- sed. Cultural structures play important roles in particular concepts or expressions and texts including these concepts and expressions are difficult to be translated in terms of reflecting the climate of the source language to the target language. In our study, the differences existing in linguistic and medial worlds and the effect of the genre of the translation text were taken into consideration and humour translations were taken as examples throughout this translation activity process. Humour definitions in terms of national or universal sense, the semantic and contextual changes having occurred from past to present about humour and effects of these changes on linguistic structure are some of the topics dis- cussed here and Nasreddin Hodja humours were analysed as example because his humours reflect life style, humour elements, type of irony and amusement and skills of compliment and satire of Anatolian people. No matter what the quality of this particular genre is, this question was intended to be answe- red: to what extent this translation could be regarded as funny for target language with its traditions and nature of its interrogative features for cultural structure and rules.

PDF

___

Assman, Jan Kültürel Bellek. Çev. Ayşe Tekin İstanbul: Ayrıntı Yay. 2001.

Başgöz, İlhan ve Durmuş, Fatih. M. Geçmişten Günümüze Nasreddin Hoca. Istanbul: Pan Yayıncılık, 1999.

Brinker, Klaus. Linguistische Textanalyse, Eine Einführung in Grundbegriffe und Methoden. 5., durchgesehene und ergänzte Auflage. Berlin: Erich Schmidt Verlag, 1985

Eker, Öğüt, Gülin. İnsan Kültür Mizah, Eğlence Endüstrisinde Tüketim Nesnesi Olarak Mizah. Ankara: Grafiker Yayınları, 2009.

Gentzler, Edwin. Contemporary Translation Thories. Londra/New York: Routledge, 1993.

Helmers, Hermann. Sprache und Humor des Kindes. Stuttgart: Klett-Cotta, 1971.

Hohn, Stefani. Philologisch-historische Tradi- tion. Handbuch Translation. Tübingen: Stauffenburg. 1998.

İmran, Uğur, Televizyon Reklamlarında Mizahın Kullanımı. İstanbul: Literatürk, 2008.

Jumpelt, R.W. Die Übersetzung naturwissen- schaftlicher und Technischer Literatur. Muttersprache. Bd. 15 (1963) S. 631632., Berlin, 1961.

Koller, Werner. Einführung in die Übersetzung- swissenschaft. Wiesbaden: Quelle Meyer, 1997

Koz, Sabri. Nasreddin Hoca Kitaı. İstanbul: Kitabevi yay., 2005

Kurgan, Şükrü. Nasreddin Hoca. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1996

Morreal, John. Gülmeyi ciddiye almak. (çev: Kubilay Aysevener-Şenay Soyer) İstanbul: Baskı, İris Mizah Kültürü Yayınları, 1997

Nesin, Aziz. Cumhuriyet Döneminde Türk Mizahı. Ankara: Akbaba Yayınları, 1973.

Nida, Eugene ve Taber, Charles R. Theorie und Praxis des Übersetzens. Leiden: E.J.Brill. 1969.

Özbilgen, Füsun. Acıları gülmeye dönüştüren yazar, Rıfat Ilgaz, Skylife- (Şubat 1993:118) Öngören, Ferit. Türk Mizahı. İstanbul: İş Bankası Yayınları, 1998.

Özdemir, Nebi. Mizah, Eleştirel Düşünce ve Bilgelik: Nasreddin Hoca, Milli Folklor, (Yıl 22, Sayı 87, 2010): 27-40

Özdemir, Ahmet. Nasreddin Hoca ve Fıkralarından Seçmeler. İstanbul: Bordo Si- yah Yayınları, 2006.

Özerkan, Ş. Medya, Dil, İletişim. İstanbul: Martı Yayınları, 2001

Özünlü, Ünsal. Gülmecenin Dilleri. Ankara: Doruk Yay., 1999.

Reiss, Katharina ve Vermeer, Hans J. Grundla- gen einer allgemeinen Translationstheorie. Tübingen: Max Niemeyer. 1986.

Reiss, Katharina. Tetxttyp und Übersetzungs- methode. Heidelberg: Julius Gross, 1993.

Ross, Alison. The Language of Humour. Londra/ New York: Routledge, 1998.

Sak, Ziya. Stories of the Hodja I, II. İstanbul: Sak İngilizce Öğretim Yay. (1968, 1976)

Sternhal, Brian. ve Craig, C. Samuel. Humor in Advertising. Journal of Marketing, 37: 12- 18. 1973.

Stolze, Radegundis. Übersetzungstheorien. Eine Einführung. Tübingen, Narr Francke At- tempto, 1994/2001.

Toury, Gideon. Descriptive Translation Studies and Beyond. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins, 1995.

Usta, Çiğdem. Mizah Dilinin Gizemi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2005.

Van den Broeck, Raymond. The Concept of Equivalence in Translation Theory Literature and Translation. (yay.haz. James S. Holmes v.d. Leuven): Acco, 1978.

Victoroff, D. New Approaches to the Psychology of Humor, Impact of Science on Society. Vol. 19, pp.291-298, 1969.

Wills, Wolfram. Übersetzungswissenschaft: Probleme und Methoden. Stuttgart: Klett, 1977

Bilim ve sanat ana terim sözlüğü, 12.09.2011, http://tdkterim.gov.tr/bts/