Kültürel ifadelerin çeşitliliğinin korunması ve geliştirilmesi sözleşmesi'nin çelişkileri ve eleştirisi

Bu çalışmada UNESCO tarafından 2005 yılında sunulan Kültürel İfadelerin Çeşitliliğinin Korunması ve Geliştirilmesi Sözleşmesindeki çelişkilere odaklanılarak, sözleşme eleştirel bir bakışla ele alınmaktadır. Çalışma, sözleşmedeki iki temel kavramı mesele edinmektedir: sürdürülebilir kalkınma ve kültürel endüstri. İlk kavramla kültürü sürdürülebilir kalkınmanın aracı kılma ve endüstriyel bir ürün olarak konumlandırma amacı tartışılmaktadır. Sözleşme sürdürülebilir kalkınmayı her kültürün devamlılığının koşullarından biri olarak tanımlar. Bu çalışmada sürdürülebilir kalkınmanın Batılı düşünme geleneğinin temel güdüsü olan ilerlemeden referans aldığı iddia edilmektedir. Hristiyan teolojisinden başlayarak, modernleşme süreciyle devam eden ilerleme amacı, tarihsel süreç içinde kültürleri belirleyici bir ölçüte dönüşmüştür. Modernleşme sürecinin bir ürünü olan bu ölçütle Batı kültürü, yarattığı kültürler hiyerarşisinin tepesine kendisini yerleştirir ve diğer kültürleri bu tepeye göre konumlandırır. Küresel nitelik taşıyan bu sözleşme ikinci kavramla (kültürel endüstri), kültürel öğelerin pazara çıkarken küresel koşullara adaptasyonunu onaylar. Küreyerelleşme ile tanımlanabilir olan bu süreçte gelenek ve kültürel değerler metalaşır. Pazarda ekonomik değere indirgenen kültür, kendisine özgü geleneğini kaybeder. Gelenek ve kültür arasındaki ilişkinin yerini, ilerleme amacına hizmet eden kültür endüstrisi alır. Böylece kültür, tektipleşir ve kendisine yabancılaşır. Bu çalışmada kültürel çeşitliliğin imkânlılığını iddia eden bu sözleşme metninin söylem analizi yapılmaktadır. Amaçlanan ise çalışmanın malzemesini oluşturan sözleşme metnine eleştirel bakış üzerinden kültür kavramının kültür endüstrisi/kültürel endüstri koşullarındaki anlamını ve sınırlarını sorunsallaştırmaktır.

Contradictions and criticism of convention on the protection and promotion of the diversity of cultural expressions

In this study Convention on the Protection and Promotion of the Diversity of Cultural Expressions presented by UNESCO in 2005 is examined with a critical point of view focusing on some of the contradictory statements in the convention. These statements are discussed through two main concepts that are used in the convention: sustainable development and cultural industry. The first concept signifies culture as an industrial product. So culture becomes a means of sustainable development. The convention also defines sustainable development as one of the ultimate goals of every culture. But it depends on the idea of progress which is the fundamental motivation of the western way of thinking: historically the western culture is superior to other cultures. This global convention recognizes the adaptation of regional and local cultures to comply with the conditions of the global market through the second concept: cultural industry. In this process, which can also be defined through glocalization, the traditions and the cultural values are commodified. Thus global habits relying on consumption leads to cultural homogenization. In this study the convention text, which has the assertion on the potentials of cultural diversity, is discussed regarding its contradictions through dicourse analysis. The aim of this study is to problematize the meaning and the boundaries of the concept of culture in culture industry/cultural industry conditions reflecting on the text of this convention with a critical point of view.

PDF

___

Adorno, Theodor. Kültür Endüstrisi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2008.

Akşit, Bahattin. Küreselleşme, Kültür ve Uygarlık. Küreselleşme ve Türk Uygarlığı Uluslararası Sempozyumu Kitabı. Bişkek: Kırgız-Türk Manas Üniversitesi Yayınları, 2006.

Bossel, Hartmut. Indicators for Sustainable Development:Theory, Method and Applications. Manitoba: International Institute for Sustainable Development, 1999.

_____ http://www.iisd.org/pdf/balatonreport.pdf > erişim tarihi Şubat 2012.

Bozlağan, Recep. Sürdürülebilir Gelişme Düşüncesinin Tarihsel Arka Planı

http://www.iudergi.com/tr/index.php/sosyalsiyaset/article/viewFile/277/261 erişim tarihi 17 Şubat 2012.

Carriére, Jean-Claude vd. Zamanların Sonu Üzerine Söyleşiler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2000.

Eagleton, Terry. Kültür Yorumları. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2005.

Giddens, Anthony. Modernliğin Sonuçları. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1998.

Gürçayır, Selcan. Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi Üzerine Eleştirel Bir Okuma. Milli Folklor, 2011, Yıl: 23, Sayı: 92, 5-12 http://www.millifolklor.com/tr/ sayfalar/92/01-.pdf erişim tarihi 14.03.2012.

Latouche, Serge. Dünyanın Batılılaşması. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1993.

McLuhan, Marshall ve Quentin Fiore. The Medium is the Message. Almanya: Gingko Yayınları, 2001.

Miller, David vd. (yay. hzl.). Blackwell Siyasal Düşünce Ansiklopedisi, Cilt I. Ankara: Ümit Yayıncılık, 1994.

Mutlu, Erol. İletişim Sözlüğü. Ankara: Ark Yayınları, 1998.

Oğuz, M. Öcal. UNESCO, Kültür, Türkiye. Milli Folklor, 2007, Yıl: 19, Sayı: 73, 5-11. http://www.kafkas.edu.tr/ars_mer/turk_ halk_bil_arsm/genbil/kultur.pdf erişim tarihi 14.03.2012.

Oğuzhan, Özlem. Hoca Bir Gün Modernitenin Ruhuna El Fatiha Okur. Gülmenin Arkeolojisi ve Medyada Mizah Olgusu Ulusal İletişim Kongresi Bildiriler Kitabı. Erzurum: Atatürk Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayını, 2011.

Özlem, Doğan. Gelenek, Kopuş ve Felsefe. Baykuş Felsefe Yazıları Dergisi, Sayı 1. İstanbul: Alef Yayınevi, 2008.

Said, Edward. Şarkiyatçılık. İstanbul: Metis Yayınları, 2010.

Sennett, Richard. Yeni Kapitalizm Kültürü. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2009.

UNESCO. Kültürel İfadelerin Çeşitliliğinin Korunması ve Geliştirilmesi Sözleşmesi

_____ h t t p : / / w w w . u n e s c o . o r g . tr/?page=11:144:5:turkce> erişim tarihi 12 Mart 2012.

Wallerstein, Immanuel. Sosyal Bilimleri Açın. İstanbul: Metis Yayınları, 2011.

Kültürel İfadelerin Çeşitliliğinin Korunması ve Geliştirilmesi Sözleşmesi hakkında kanun tasarısı için: http://www2.tbmm.gov.tr/ d24/1/1-0292.pdf

TBMM kanun tasarısı bilgileri için: http://www. tbmm.gov.tr/develop/owa/tasari_teklif_ sd.onerge_bilgileri?kanunlar_sira_no=93885