Halit YEŞİLMEN

SOSYAL ANTROPOLOJİDEKİ BÜYÜ OLGUSUNA SİHİR KAVRAMI ÇERÇEVESİNDE YENİ BİR YAKLAŞIM

Makalenin konusu büyü olgusudur. Büyü olgusu, sosyal antropolojinin temeltartışma konularından biridir. Bu tartışmalarda, genellikle büyünün kökenleri vesınırları, büyü, bilim ve din arasındaki ilişkiler ele alınmaktadır. Bu üçkategorinin sınırlarını belirlemede pozitivist paradigma önemli bir roloynamaktadır. Bu sınırlar içinde bilim, pozitivist paradigma üzerinden; din,aşkın doğaüstü güce inanmak temelinde; büyü ise din ve bilim dışındadeğerlendirilir. Böyle bir değerlendirme, büyü olgusunun anlaşılmasınıengellemekle kalmaz aynı zamanda büyünün kapsamını, kökeninin ne olduğunuve büyünün gündelik yaşamdaki etkisini de belirsizleştirmektedir. Bu nedenlemakalenin amacı, büyünün temel sınırlarını belirlemek, belirsizliği aza indirmekve büyünün gündelik yaşamdaki etkisini ortaya koymak olmuştur. Bu amacayönelik sosyal antropolojideki büyü konusunun ele alınış biçimi ve büyününkapsamı problem edilerek sihir kavramı çerçevesinde yeni bir yaklaşımsergilenmiştir. Sonuç olarak büyü, olumsuz sonuçlara odaklanan negatifniyet/amaç edimi olarak belirlenmiş ve bilinç seviyesini düşürerek gözü tatminetme, korkutma, bağları kopararak kapatma, indirgeme gibi yöntemlerleilişkilendirilmiştir. Bununla birlikte büyü, insan zihnini ve bilincini zayıflatan,kapatan, indirgeyen ve insanı ümitsizliğe sevk eden bir eylem olarakbelirlenmiştir. Büyü, sadece eski toplumlarla ve demonik unsurlarla ilişkiligörülmemiştir. Ayrıca büyünün insanların etkileşim biçimleriyle de ilgili olduğugörülmüştür. Bu açıdan büyü olgusunun ve günümüzdeki büyüsel koşullarınfarklı disiplinler tarafından yeniden sorgulanması gerektiği fikrine ulaşılmıştır.

A NEW APPROACH TO THE PHENOMENON OF MAGIC IN SOCIAL ANTHROPOLOGY WITHIN THE FRAMEWORK OF THE CONSEPT OF “SPELL”

The subject of the article is the phenomenon of magic. The phenomenon of magic is one of the main topics of discussion in social anthropology. In these discusses, generally deal with the origins of magic, relations between magic, science and religion. The positivist paradigm plays an important role in determining the boundaries of these three categories. Within these boundaries, science is evaluated by the positivist paradigm; religion is evaluated by believing in supernatural power; magic is evaluated outside science and religion. Such an assessment not only obscures the understanding of the phenomenon of the magic, but also vagues the scope of the magic, the origin of the magic, and the effect of magic in everyday life. Therefore, the aim of the article has been to determine the basic boundaries of magic and to minimize uncertainty and also to reveal the effect of magic on daily life by referring to the mentioned problems. For this purpose, evaluation style of the subject of magic in social anthropology and the scope of the magic have discussed, and a new approach has exhibited in the context of the concept of "sihir". As a result, magic has been defined as negative intention/purpose activity focusing on negative results and it has been associated with methods such as satisfying the eyes, intimidation, breaking the bonds by reducing the level of consciousness. On the other hand, magic has been defined as the one phenomenon that weakens, closes, degrades and despairs human mind and consciousness. Magic has not only been associated with old societies and demonic elements. In addition, it has been seen that magic was related to people ‘s forms of interaction. In this context, the idea that the phenomenon of magic and the magical conditions of today should be questioned by different disciplines has been reached.

PDF

___

AUGE, Marc. Paganizmin Dehası, Çev. Erkan Ataçay. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları, 2010.
CENGİZ, Osman. “Sihir Kavramı Üzerine Semantik Bir İnceleme”. DEUİFD, sy. 48 (Aralık 2018): 169-200.
ÇELEBİ, İlyas. “Sihir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 37: 170-172. Ankara: TDV Yayınları, 2009.
ÇELEBİ, İlyas. “Geçmişten Devralınan Kültürel Miras: Sihir Problemi”. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, sy. 9 (2002): 199-254. http://isamveri.org/pdfdrg/D01239/2002_9/2002_09_CELEBII.pdf.
ÇELEBİ, İlyas. “Tılsım”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 41: 91-94. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
ÇELEBİ, İlyas. “Vefk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 42: 605-607. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
DOUGLAS, Mary. Saflık ve Tehlike, Çev. Emine Ayhan. İstanbul: Metis Yayınları, 2007.
el-İSFAHANİ, Rağıb. Müfredât: Kuran Kavramları Sözlüğü. Çev. Yusuf Türker. İstanbul: Pınar Yayınları, 2007.
EMİROĞLU, Kudret ve Suavi Aydın. Antropoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2003
ENNEMOSER, Joseph. The History of Magic. Translated from the German by William Howitt. Vol. I. London: H.G. Bohn, 1854.
FRAZER, Sir James George. Altın Dal. Çev. Mehmet H. Doğan. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2004.
GRAEBER, David. Değer Teorisi. Çev. Başak Kıcır. İstanbul: Sel Yayıncılık, 2017.
İBN MANZÛR, Ebu ‘l-Fazl Muhammed. Lisânü ‘l-Arab, 6: 189-192. Beyrut: Dârü ‘l-İhyai ‘t-Türasi ‘l-Arabi, 1999.
KİECKHEFER, Richard. Ortaçağda Büyü. Çev. Zarife Biliz. İstanbul: Alfa Yayınları, 2017.
KOÇHAN, Metin ve Muhammed Fatih Kılıç. “Matematik, İhvân-ı Safâ Felsefesinin Dayandığı Aksiyomatik Zemin midir?” Artuklu Akademi 4, sy. 2 (Aralık 2017): 78-80.
KÖSEMİHAL, Nurettin Şazi. Sosyoloji Tarihi. 3.baskı. İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları, 1974.
LEVİ-STRAUSS, Claude. Din ve Büyü. Çev. Ahmet Güngören. İstanbul: Yol yayınları, 1983.
MACDONALD, D. B. “Sihir”. MEB İslâm Ansiklopedisi, 10: 599-611. İstanbul: MEB Basımevi, 1979.
MALİNOWSKİ, Bronislaw. Büyü, Bilim ve Din. Çev. Saadet Özkal. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 1990.
MAUSS, Marcel. Sosyoloji ve Antropoloji. Çev. Özcan Doğan. 3. baskı. Ankara: Doğu-Batı Yayınları, 2011.
MİDDLETON, John. “Magic: Theories of Magic”. Ed. Lindsay Jones. Encyclopedia of Religion, 8: 5562-5569. Detroit and New York: Thomson Gale, 2005.
NOEGEL, Scott B. “Musa ve Sihir: Çıkış Kitabı Üzerine Notlar”. Çev. Esra Erdoğan. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 58, sy.2 (2017): 161-182.
OTTO, Rudolf. Kutsal ‘a Dair. Çev. Sevil Ghaffari. İstanbul: Altıkırkbeş Yayın, 2014.
ÖRNEK, Sedat Veyis. “İlkellerde Dinsel Temel Kavramlara Genel Bir Bakış”. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi 20, sy.3-4 (1962), 257-261. http://dtcfdergisi.ankara.edu.tr/index.php/dtcf/article/view/2464/ 2236.
ÖRNEK, Sedat Veyis. Sivas ve Çevresinde Hayatın Çeşitli Safhalarıyla İlgili Batıl İnançların ve Büyüsel İşlemlerin Etnolojik Tetkiki. Ankara: Ankara Üniversitesi DTCF Yayınları, 1966.
ÖRNEK, Sedat Veyis. Etnoloji Sözlüğü. Ankara: Ankara Üniversitesi DTCF Yayınları, 1971.
ÖRNEK, Sedat Veyis. 100 Soruda İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane. 3.baskı. İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1995.
TAMBİAH, Stanley Jeyaraja . Büyü, Bilim, Din ve Akılcılığın Kapsamı. Çev. Ufuk Can Akın. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları, 2002.
TANYU, Hikmet. “Büyü”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 6: 501- 506. Ankara: TDV Yayınları, 1992.
TYLOR, Edward B. Primitive Culture. Vol. I. London: John Murray, 1871.
UYULAN, Ferda Ercan. Okültizm ve Enerji. 4.baskı. Antalya: Lotus Yayınevi, 2017.
WAGNER, Roy. “Mana”. Ed. Lindsay Jones. Encyclopedia of Religion, 8: 5631- 5633. Detroit and New York: Thomson Gale, 2005.