Sami KILINÇLI

VELÂYET, HİCRET VE NİFAK BAĞLAMINDA İRTİDAT

Kur’ân’la ilgili yapılan bazı çalışmalarda konular ya belli kökten türeyenkelimeler veya konunun bir kısmına işaret eden sadece bir kelime ile sınırlı,parçacı bir şekilde yapılmaktadır. Arıca bazı araştırmalarda nüzul süreci, ortamıve siyer kaynaklarında aktarılan bilgiler de ihmal edilebilmektedir. Konulareksik çalışıldığı için ulaşılan sonuçlarda doğal olarak eksik olmaktadır.İrtidat konusu da bu tür konulardan biridir. Konunun hicret, nifak, velâyet gibiKur’ân’ın önemli konularıyla çok ciddi bağlantısı olduğu halde ilgili çalışmalarsınırlı sayıda âyet üzerinden yapılmıştır. Bundan dolayı bazı naslardan hareketlemürtedin öldürülmesi ve öldürülmemesi konusu yeteri kadar ikna edici birtarzda izah edilememiştir. Eksik yaklaşımdan dolayı bu konuda Kur’ân ilehadisler arasında çelişki varmış gibi bir algı da oluşabilmektedir.İrtidat konusu hicret, velâyet ve nifak bağlamında ele alındığında irtidat eden vefiili olarak İslâm düşmanlarının safına geçenlerin, Müslümanları aldatmakisteyenlerin nerede olursa olsun öldürülmesinin emredildiği anlaşılmaktadır.Nitekim Bedir savaşında müşrik ordusunda bulunanlar da öldürülmüşlerdi. Aynışekilde İslâm düşmanlarının safına geçmeyen ve hem Müslümanlar hem dedüşmanlarla savaşmak istemeyen mürtetlere de dokunulmasının yasaklandığıanlaşılmaktadır.Günümüzde tefsir ilmi bazılarınca rivâyetlere başvurmadan da yapılabilecek birilmî faaliyet olarak algılanıp, savunulsa da aslında geleneğimizde de izah edildiğigibi bu ilim dil ve tarih/rivâyetler üzerine kuruludur. Kur’ân’ı anlamak için yolaçıkanların rivâyetlerle yüzleşmesi, ihtilaflı nakiller arasında nüzul-siret temellitercihlerde bulunması gerekmektedir.

IRTIDÂD IN THE CONTEXT OF WILÂYA, HEGIRA AND FACTION

In some studies about Qur’an, the subjects are limited either to words derived from a certain root or to a single word addressing a part of the subject and these studies are carried out based on parts. At the same time, information narrated in the process and medium of inspiration and prophetic biography can be neglected while making research on the subjects. Because the studies carried out on the subjects are incomplete, naturally the obtained results are also incomplete. The issue of abjuration is one of these subjects. Although the subject is seriously related to the important subjects of Quran such as hegira, faction and custody, both traditional Islamic law books and article, thesis and book studies carried out in the modern era have been based on a limited number of verses and hadith. As a result, it was concluded in classical Islamic law books that Quran ordered to murder the apostate...

PDF

___

ABDULBÂKÎ, Muhammed Fuad, el-Mu‘cemu’l-müfehresli elfâzi’l-Kur’âni’lKerim, Kahire: Dâru’l-hadis, 1364.
ARDOĞAN, “Recep, Tarihsel Nedenler Ve Teorik Sakıncalarıyla İslâm’da İrtidatın Cezalandırılması -Teolojik Bir Yaklaşım- “İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, 26, (2015): 311-330
İBN ÂŞUR, Muhammed b. Tâhir. Tefsiru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru Sahnûn li’n-Neşrve’t-Tevzi’, 1984.
AYDIN, Şükrü, “Kur’ân Açısından Dinden Dönme (İrtidat) Ve Cezası.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10/54 (2017): 959-968; ttp://dx.doi.org/10.17719/jisr.20175434665;
BUHÂRÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-Sahih. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
CANAN, İbrahim ,“Hz. Peygamber’in Münafıklara Karşı Takip Ettiği Siyaset.” Diyanet Dergisi, 16/4, (Temmuz Ağustos 1977): 244-250.
İBNU’L-CEVZÎ, Ebu’l-Ferec Cemaluddin Abdurrahman Ali, Zâdu’l-mesîr fî ilmi’t-tefsir, Beyrut: Mektebu’l-İslâmî, 1948.
DALGIN, Nihat, “İrtidat ve Cezası.” Kur’ân Mesajı İlmî Araştırmalar Dergisi, Sayı, 10, 11, 12 (Ağustos, Eylül, Ekim, 98): 172-189.
EBÛ DÂVÛD, Süleyman b. el-Eşas es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvud. İstanbul: Çağrı Yay, 1981.
DEMİRCAN, Adnan, “Resulullah (s.a.v)’ın Münafıklarla İlişkileri.” İslâm’da İnsan Modeli ve Hz. Peygamber Örneği, (Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995): 141-154.
DERVEZE, İzzet, et-Tefsîru’l-hadîs, çev. Mehmet yolcu ve diğerleri, İstanbul: Ekin Yayınları, 1998.
EKİNCİ, Kutbettin, “Ankebut Suresi’nin 11. Âyeti Bağlamında Mekke döneminde Nifak.” E-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 7/2, (2015): 289-294.
ERTURHAN, Sabri, “İslâm Ceza Hukuku Etrafındaki Tartışmalar.” İstanbul: Rağbet Yayınları, 2008.
HAMİDULLAH, Muhammed, İslâm Peygamberi, çev., Salih Tuğ, İstanbul: İrfan Yayımcılık, 1991.
eL-KARDAVÎ, Yusuf, “İrtidat Sorunu: Yaşanan Sosyal Değişimler Ve Tehdit Boyutu” Trc: Osman Güner, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi V/2 (2005): 259-273.
el-KÂSÂNÎ, Alâuddin Ebî Bekr b. Mes’ûd, Kitâbu bedâiu’s-senâi’ fî tertîbi’şşerâi’, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-Arabî, 1394/1974.
İBN KESÎR, Ebu’l-Fidâ İmâduddîn İsmâil, Tefsîru Kur’âni’l-azîm, thk. Mustafa es-Seyyid Muhammed ve diğerleri, bs.y. Müessetu Kurtuba, trs
KIRBAŞOĞLU, M. Hayri, “İslâm'a Yamanan Sanal Şiddet: Recm ve İrtidat Meselesi.” İslâmiyât 5/1 (Ocak-Mart, 2002): 125-132
İBN KUDÂME, Muvaffaku’d-Din Ebî Muhammed Abdullah b. Ahmed b. Muhammed,, el-Kâfî, thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî, bs. y. Dâru hicr, 1418/1997.
KURT, Ali Osman, “Yahudilik’te, Hıristiyanlık’ta ve İslâm’da İrtidat.” Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, 2000.
KURT, Hasan, “İslâm İnancına göre Nifak ve Münafık.” Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2003.
el-KURTÛBÎ, Abdullah b. Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘u li ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdu’l-Hasen et-Türkî. Beyrut: Müessetu’r-Risale, 1427/2006.
KUTUP, Seyyid, Fî Zilâli’l-Kur’ân, çev. Salih Uçan-Vahdettin İnce, İstanbul: Dünya Yayıncılık, 1989.
KUŞEYRÎ, Abdülkerîm b. Hevâzin b. Abdilmelik, Letâifu’l-işârât, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1971.
MACİT, İsmet, “Düşünce, İnanç Ve İfade Özgürlüğü Kapsamında Mürtedin Yaşama Hakkı (Siyasi Suç Ekseninde İrtidat).” Yüksek Lisans Tezi, On dokuz Mayıs Üniversitesi, 2014.
MATURÎDÎ, Ebu Mansur Muhammed b. Muhammed b. Mahmud, Te’vilâtü ehli’s-sünne. thk. Mecdî Bâslûm, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1426/2005.
MEVDÛDÎ, Tefhimu’l-Kur’ân, çev. Muhammed Han Kayanî ve diğerleri, İstanbul: İnsan Yayınları, 1991.
MUKÂTİL, Ebu’l-Hasen b. Süleyman. Tefsîru Mukâtil b. Süleyman. thk. Ahmed Ferid. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
MÜSLİM, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. Haccac, Sahih, II. Baskı, thk. Muhammed Fuad Abdulbakî, İstanbul, Çağrı yayınları, 1992.
EN-NESÂÎ, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî Sünen, nşr. Bedrettin Çetiner, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
OKUR, Kâşif Hamdi. “İslâm Hukukunda İrtidat Fiili İçin Öngörülen Asli Yaptırım Üzerine Bazı Düşünceler.” Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2002/I (2002): 344-364
ORHAN, Fatih, “İslâm Ceza Hukukunda İrtidat Ve Temel İnsan Hakları Bağlamında Değerlendirilmesi.” Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, 2014.
er-RÂZÎ, Fahruddîn İbn Ziyâuddîn b. Ömer Muhammed. Mefâtihu’l-gayb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1401/1981.
es-SERAHSÎ, Şemsuddîn, Kitâbu’l-mebsût, thk. Komisyon, Beyrut: Dâru’lma’rife, 1409/1989.
eş-ŞÂFİÎ, Muhammed b. İdrîs, el-Ümm, thk. Muhammed Zehra en-Neccâr, bs. y. Mektebetü Külliyyeti’l-Ezher, 1. Baskı, 1381/1961.
ŞAHİNALP, Hacer, “Din Hürriyeti Bağlamında Din Değiştirme Hürriyeti: İrtidât.” İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi Güz 2013/4(2), (2013): 101-125.
TABERÎ, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-Beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. Thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, 2005.
et-TİRMÎZÎ, Ebu İsa Muhammed b. İsa b. Sevra, Sünen, nşr. Bedretin Çetiner, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Mustafa Sinanoğlu, 44 cilt. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İrfan İnce. 44 cilt. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2008
Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Süleyman Uludağ. 44 cilt. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1991.
YAZIR, Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili, I. Baskı, İstanbul: Yenda YayınDağıtım, 2000.
ez-ZEMAHŞERÎ, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf‘an hakâiki’t-tenzîl. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 2008.