TÜRK MİTOLOJİSİNİN KUTSAL DİŞİSİ: UMAY

Bir toplumun manevi değerlerini yansıtan gerçek ve kutsal kabul edilen mitler halkın içerisinde çeşitli unsurlarıyla, farklı inanış ve uygulamalarla varlığını sürdürmektedir. Türk mitolojisinde birçok unsur bir arada bulunmasına rağmen bu birliktelikler gelişigüzel, dağınık bir birliktelik değil belli kurallarla çevrilmiş, göksel yani ilahi unsurlarla da özdeşleştirilerek kutsanmış unsurlardır. Bu unsurlar mitlerin yaşandığı toplumların bilinçaltındaki düşünüşlerine göre dişil veya eril özellikler kazanmışlardır. Umay, kadının hamilelik döneminde, doğum sırasında hem de doğumdan sonra çocuğun büyüyünceye kadar ki geçen süresi içerisinde onu kötü iyelerin her türlü kötülüklerinden koruyup gözettiğine, himaye ettiğine inanılan bir iyedir. Çocukların, annelerin ve aile ocağının koruyucusu olan Umay mitolojik varlığı tarihî gelişim sürecinde kutuplaşarak iyi özelliklerinin yanında çocuklara, kadınlara vb. zarar veren bir kötülük kaynağı haline gelmiştir. Bugün üç farklı varlık olarak algılanan Od Ana, Sarı Kız, Al Karısı gibi iyelerin birbirleriyle bağlantılı olduğu, Umay kavramının türevleri oldukları görülmektedir. Bu dört dişil iyeye yönelik yapılan uygulama ve pratiklerin paralelliği de bu görüşü desteklemektedir

THE SACRED FEMALE OF TURK MYTHOLOGY: UMAY

Myths that reflects peoples moral values and accepted as real ands acred persist in peoples with it's various elements, different beliefs and practices. Many elements exist together in Turkish Mythology but they do not exist neither randomly nor messy They are consecrated by divine elements and are limited by definite rules. These elements get feminine or masculine features according to subconscious thoughts of the society in which the myths live. It is believed that Umay is a guardian spirit protecting the women in pregnancy period, at the time of birth, after the birth till the child is a grown up from the every evil things of evil spirits. The role of protecting the children, mothers and families of Umay reversed in the historical development process and it has become damaging source of evil. Today it is seen that guardian spirits like Od Ana, Sarı Kız, Al Karısı which are percieved as there diferent entities are related to eachother and it is also seen that they are derivatives of Umay notion. Analogy of the applications and practices towards these four female guardian spirits also supports this opinion.

PDF

___

Bakırcı, N. (2015). "Ignacz Kunos'un Derlediği Masal Metinlerinde Yer Alan Mitolojik Unsurlar Üzerine Bir İnceleme". International Journal Of Eurasia Social Sciences, Vol: 6, Issue: 20, p. 183-210.
Bayat, F. (2007). Türk Mitolojik Sistemi (Kutsal Dişi-Mitolojik Ana, Umay Paradigmasında İlkel Mitolojik Kategoriler-İyeler ve Demonoloji). II. Cilt. İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş.
Beydili, C. (2005). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük. Ankara: Yurt Kitap- Yayın.
Campbell, J. (1995). İlkel Mitoloji Tanrının Maskeleri. Ankara: İmge Kitapevi.
Campbell, J. (2000). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Çoruhlu, Y. (2006). Türk Mitolojisinin Anahatları. İstanbul: Kabalcı Yayınevi
Dilek, İ. (2014). Resimli Türk Mitoloji Sözlüğü Altay/Yakut. Ankara: Grafiker.
Eliade, M. (1991). Kutsal Ve Dindışı. Ankara: Gece Yayınları.
Eliade, M. (2003a). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Eliade, M. (2003b). Dinler Tarihine Giriş. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Esin, E. (2001). Türk Kozmolojisine Giriş. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Gültepe, N. (2013). Türk Kadın tarihine Giriş (Amazonlardan Bâcıyân-ı Rûm'a). İstanbul: Ötüken,
İbrayev, Ş. (1998). Destanın Yapısı (Kazak Destanlarında İnsan, Zaman ve Mekan). AKMBY, Ankara.
İnan, A. (1998). Makaleler ve İncelemeler. I. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
İnan, A. (2000). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: TTK.
İnayet, A. ve Öger, A. (2009). "Uygur Türklerinin Mitolojik, Dinî Ve Tarihî Kadın Kahramanları Üzerine". Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/3, Spring2009, p.1183-1196,ISSN:1308-2140,www.turkishstudies.net,Doi Number:http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.721, ANKARA-TURKEY.
Potapov, L. P. (2012). Altay Şamanizmi. Çev. Metin Ergun. Konya: Kömen.
Roux, J. P. (2011). Eski Türk Mitolojisi. Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
Şenocak, E. (2015). "Halk Anlatı ve İnanışlarında Mitolojik Bir Meyve: Nar". International Journal Of Eurasia Social Sciences, Vol: 6, Issue: 20, p. 79-104.
Yeşildal, Y. Ü. (2015). "Er Töştük Anlatısının Kırgız Sahasına Ait Nesir Varyantları". 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, vol. 4/11 2015, p.81-115.
Yıldırım, S. (2012). "Kazak Türklerinin Toponomik Efsaneleri". Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/1 Winter 2012, p.2101-2121, ISSN: 1308-2140,www.turkishstudies.net, Doi Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.3078, ANKARA-TURKEY.
Yörükân, Y. Z. (2006). Müslümanlıktan Evvel Türk Dinleri Şamanizm, İstanbul: Ötüken.