Henri Bergson’un Gülme Kuramı Üzerinden Haldun Taner’in “Sancho’nun Sabah Yürüyüşü” Adlı Hikâyesinin İncelenmesi

Kurgusal metinlerinde komik türlere ve tekniklere sıklıkla yer veren Haldun Taner (1916-1986), bu sayede çağın ve yakın tarihin eleştirisini mizah üzerinden dile getirme imkânı bulmuştur. Bu özellikte edebî eserlerinden biri de Sancho’nun Sabah Yürüyüşü (1964) adlı hikâyedir. Anlatıda sahibiyle birlikte sabah yürüyüşüne çıkan Sancho adlı köpeğin tanıdığı insanlar ve köpeklerle karşılaşmasıyla gelişen durum ve olaylar, Sancho’nun bakış açısı kullanılarak tahlil ve tasvir edilmiştir. Bu çalışmada bir hayvana düşünme, konuşma, sorgulama, alay etme gibi insana ait özelliklerin verildiği hikâyede gülmenin ortaya çıkmasını sağlayan unsurlar işlenecektir. Bu amaçla çalışmada, gülmeyi uyumsuzluk kuramıyla ilişkilendiren Henri Bergson’un (1859-1941) Gülme (1900) adlı eserinde komiğin oluşmasında etkili unsurlar olarak belirtilen hususlar üzerinde durulacaktır. Bu niteliklerin hikâyede tanımlanması ise mizahın eserde oluşumunu ortaya koymada, hicvin sınırlarını belirlemede ve hikâyenin derin anlam katmanlarına ulaşmada önemlidir. Ayrıca Bergson’un gülme kuramının edebî bir eserde nasıl uygulanabileceğine dair bir çerçevenin geliştirildiği çalışmada, bu kuramın Bergson felsefesiyle ilişkisine ve diğer gülme kuramlarıyla da münasebetine yer verilecektir

The Analysis of Story Named Haldun Taner’s “Sancho’nun Sabah Yürüyüşü” on Henri Bergson’s Laughter Theory

Haldun Taner (1916-1986), frequently featured comic types and techniques in his fictional texts. By this means on this, he had the opportunity to express the criticism of the age and recent history through humor. One of his literary works in this respect is story named “Sancho’nun Sabah Yürüyüşü” (1964). In the narrative, the situations and events that have developed when Sancho walking with his owner in the morning came across people and dogs that he knew were analyzed and described by using Sancho’s point of view. In this study, the elements that lead to smile will be analyzed in the story where the human characteristics such as thinking, speaking, questioning and teasing are used for an animal. For this purpose in this study, in his book called Laughter (1900), Henri Bergson (1859-1941) who associates laughter with the theory of unconformity, will be focused on the issues that are mentioned as effective elements in the formation of the comic. The definition of these qualities in the story is important in revealing the formation of humor in the work, in determining the boundaries of the satyr and in reaching deep layers of meaning of the story. In addition, a study of how Bergson’s theory of laughter can be applied in a literary work will be presented in relation to Bergson’s philosophy and other theories of laughter.

PDF

___

Aydın, Neslihan, Haldun Taner’in Öykülerinin İzleksel Tahlili, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ 2010.
Bayraktar, Levent, Bergson’da Ruh-Beden İlişkisi, Dergâh Yayınları, İstanbul 2010.
Bayraktar, Levent, “Henri Bergson ve Türk Düşüncesi Üzerine”, Röportör: Zeynep Tek,
Bergson’dan Mustafa Şekip›e Gülme, Aktif Düşünce Yayınları, Ankara 2015, s. 3-32.
Bayraktar, Levent, Bergson, Aktif Düşünce Yayınları, Ankara 2016.
Bergson, Henri, Gülme, Çev. Mustafa Şekip Tunç, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1945.
Bergson, Henri, Yaratıcı Tekâmül, Çev. Mustafa Şekip Tunç, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1947.
Bergson, Henri, Şuurun Doğrudan Doğruya Verileri, Çev. Mustafa Şekip Tunç, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1950.
Boztilki, Gökmen, “Haldun Taner’in “Sancho’nun Sabah Yürüyüşü” Adlı Öyküsünü İki Farklı Anlatım Tekniği İle Okuma Denemesi”, Sakarya University Journal of Education, 3/3, Aralık 2013, s. 7-16.
Cebeci, Oğuz, Komik Edebi Türler Parodi, Satir ve İroni, İthaki Yayınları, İstanbul 2008.
Demir, Ayşe, İnce Alaydan Satire: Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nde Hiciv ve Mizah, Grafiker Yayınları, Ankara 2013.
Esen, Nüket, “Acıyı Balla Yoğurmak: Haldun Taner’in Hikâyelerinde İçerik-Anlatım Tekniği İlişkisi”, Modern Türk Edebiyatı Üzerine Okumalar, 4. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2017, s. 181-194.
“Gülünç”, Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük, 21 Haziran 2018.
Gündoğan, Ali Osman, Bergson, 3. Baskı, Say Yayınları, İstanbul 2013.
Kanter, Beyhan, “Haldun Taner’in Öykülerinde Kimlik Kaygısı”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 5, S: 8, Ocak 2012, s. 73-81.
Kaplan, Mehmet, “Sancho’nun Sabah Yürüyüşü”, Hikâye Tahlilleri, 13. Baskı, Dergâh Yayınları, İstanbul 2008, s. 238-243.
Morreall, John, Gülmeyi Ciddiye Almak, Çev. Kubilay Aysevener ve Şenay Soyer, İris Yayınları, İstanbul 1997.
Özünlü, Ünsal, Gülmecenin Dilleri, Doruk Yayınları, Ankara 1999.
Partington, Alan, The Linguistics of Laughter, Routledge Press, New York 2006.
Taner, Haldun, “Sancho’nun Sabah Yürüyüşü», Onikiye Bir Var Sancho’nun Sabah Yürüyüşü Gülerek Ölmek, 12. Baskı, Bilgi Yayınevi, Ankara 2013, s. 95-106.
Topçu, Nurettin, Bergson, 5. Baskı, Haz. Ezel Erverdi-İsmail Kara, Dergâh Yayınları, İstanbul 2011.
Tosun, Necip, “Haldun Taner’in Öykücülüğü ve Yalı’da Sabah”, Türk Dili, S: 759, 2015, s. 79-82.
Tunç, Mustafa Şekip, “Gülmek Nedir ve Kime Gülüyoruz?”, Bergson’dan Mustafa Şekip›e Gülme, Aktif Düşünce Yayınları, Ankara 2015, s. 87-160.
Uçman, Abdullah, “Haldun Taner Üzerine Birkaç Söz”, Haldun Taner’le Yaşamak, Haz. Kerem Karaboğa, YKY Yayınları, İstanbul 2017, s. 119-127.
Yalçın, Sıddıka Dilek, Haldun Taner’in Hikâyeleri ve Hikâyeciliği, Bilgi Yayınevi, Ankara 1995.