Demokrasiye geçiş sonrası Macaristan'ın hükümet sistemi

Hükümet sistemlerinin sınıflandırılmasında yasama ve yürütme organlarının birbirleri ile ilişkileri ve bu ilişkilerin niteliği dikkate alınmaktadır. Bu minvalde başlıca üç farklı hükümet sistemi bulunmaktadır. Bunlardan birincisi başkanlık sistemi, ikincisi parlamenter sistem, üçüncü ise meclis hükümeti sistemidir. Hükümetin parlamento önünde siyasi sorumluluğu, yürütme organının yasama organını feshetme yetkisi ve sorumsuz Devlet Başkanının varlığı parlamenter hükümet sisteminin üç temel özelliğidir. Bununla birlikte ülkenin siyasi, sosyal ve kültürel şartlarına bağlı olarak Devlet Başkanına ve yargı organına, özellikle de anayasa yargısına verilen yetkiler; sistemi parlamenter sistem olmaktan çıkarmasa da, bu durum farklı bir parlamenter sisteme sebebiyet vermektedir. 1989’da demokrasiye geçişe karar verilen Macaristan’da anayasal olarak parlamenter hükümet sistemi benimsenmiştir. Anayasa değişikliği sürecinde siyasi aktörlerin geleceklerinden emin olmaması, Anayasa’da farklı düzenlemelerin mevcudiyetine sebebiyet vermiştir. Ayrıca Devlet Başkanı ve Anayasa Mahkemesi’ne verilen önem ve bir bakıma sistemin koruyuculuğunun bunlara bırakılması nedeniyle devlet başkanlığı ve Anayasa Mahkemesi’nin farklı rolleri ve bunun uygulamaya yansıması dikkati çekmektedir. Makalede Macaristan’ın anayasal tarihi ve demokrasiye geçiş sürecine kısaca değinildikten sonra devlet organları ve bunların yetkileri, parlamenter sistem bağlamında farklı yönleriyle ele alınmıştır.

Hungary’s government system after the transition to democracy

The relations between the legislative and the executive and the qualification of this relations are taken into considerarion in the classification of government systems. In this way, there have been mainly three different government systems. The first one of these is presidential system, second one is parliamentary system, the third one is assembly government system. Political responsibility of government before the parliament, the power of dissolution of parliament by the executive and the existence of unaccountable head of state are three basic features of the parliamentary system. However, even if the powers given to the head of state and the judiciary, especially the constitutional court in relation to political, social and cultural conditions of the country hasn’t turn the system into out of the parliamentary system, this gives rise to a different parliamentary system. Parliamentary government system was constitutionally accepted in Hungary where the transition to democracy was decided in 1989. That the political actors weren’t sure for their future during the constitutional amendment process gave rise to the existence of different provisions in the Constitution. Also, because of the the importance given to the head of state and the Constitutional Court, the protectorate of the state was given in the mentioned institutions, the different roles of the head of state and the Constitutional Court and their reflections in the political life have been an outstanding issue. In this essay, after being shortly mentioned the Hungary’s constitutional history and the process of the transition to democracy, the organs of state and their powers have been taken into consideration with their different features in terms of parliamentary system.

PDF

___

AGH, Attila; ILONSZKI, Gabriella; LANCZI, Andras “Economic Policy Making and Parliamentary Accountability in Hungary” http: www.unrisd.org/80256B3C005BCCF9
/(httpAuxPages)/8774A10FB7D3CBBAC12570CB002ED8B4/$file/agh-pp.pdf (Erişim Tarihi: 20/3/2011)
Andrew ARATO, “Post Sovereign Constitution-Making in Hungary: After Success, Partial Failure, and Now What?”, http://lapa.princeton.edu/conferences/ hungary11/post_ sovereign_constitution-making_in_hungary.pdf, (Erişim Tarihi: 8/6/2011).
BENEDEK, Elek, Hazànk története A magyorak történetea bonfoglalàstol, Pa-non-Literatura Kft, Debrecen, 2007.
Birleşik Krallık Resmi Mevzuat İnternet Sayfası “http://www.legislation.gov.uk” “The Budapest Times” İnternet Sayfası” “http://www.budapesttimes.hu”
CSORBA, Laszlo, “Towards The Establishment of A Modern Parliament”, The Hungarian Parliament, Kossuth Printing House, Budapest, s. 7 - 25.
DEMİRKAN, Tarık, Macar Turancıları, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2000.
DEZSÖ, Marta; SOMODY, Bernadette; VINCZE, Attila; BODNAR, Ester; NOVASZADEK, Nora; VISSY, Beatrix; Constitutional Law in Hungary, Kluwer Law International, Bedfordshire, 2010.
ECKHART, Ferenc, Macaristan Tarihi, Mütercim: İbrahim KAFESOĞLU, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1949.
EROĞLU, İzzet, “1982 Anayasası Döneminde Uluslararası Antlaşmaların TBMM’de Görüşülmesi ve Denetimi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Sayı: 4, Yıl: 2010, s. 291-352.
FETTELSCHOSS, Katja; NIKOLENYI, Csaba “Learning to rule Ministeral careers in post-communist democracies”, Keith DOWDING; Patrick DUMONT, The Selection of Ministers in Europe Hiring and Firing, Routledge, New York, 2009, s. 204-227.
GEDDES, Barbara, “Initiation of New Democratic Institutions in Eastern Europe and Latin America”, Institutional Design in New Democracies Eastern Europe and Latin Amerca, (Editörler: Arend Lijphart and Carlos H. Waisman), Westview Press, Colorado, Oxford, 1996, 15 – 41.
GÖNENÇ, Levent, Prospects For Constitutionalism in Post-Communist Countries, Kluwer Law International, The Hague, London, New York, 2002.
GÖZLER, Kemal, Anayasa Hukukuna Giriş: Genel Esaslar ve Türk Anayasa Hukuku, Ekin Yayınevi, Bursa, 2001.
GÜNGÖRMÜŞ, Naciye, Macaristan’da Değişim ve Demokrasiye Geçiş (1989-2009), KÖK Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Serisi: 19, Ankara, 2010 Ocak.
HOLMES, Leslic, Post Komünizm (Mütercim: Yavuz Alogan), (İstanbul: Mavi Ada Yayınları, 2000), s.134. (Aktaran: Bülent YÜCEL, “Yarı-Başkanlık Sisteminin Hükümet Modeli Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme: Fransa Modeli ve Komü-nizm Sonrası Polonya”, C. 52, S. 4, 2003, s. 342)
ILONSZKI, Gabriella, “From Minimal to Subordinate: A Final Verdict? The Hungarian Parliament 1990 – 2002” The Journal of Legislative Studies, Vol. 13, No. 1, March 2007, s. 38 – 58.
ILONSZKI, Gabriella; KURTAN, Sandor, ‘Hungary’, European Journal of Political Research, C. 44 (2005), s.1033 - 1040.
KENEZ, Peter, “The Hungary’s Polarized Politics”, The New Leader, January/February 2005, Vol. 88, Issue 1, s. 9 – 11.
LENDVAI, Paul, The Hungarians 1000 Years of Victory in Defeat, Mütercim: Ann Major, C. Hurst & Company Ltd, London, 2003.
“Macaristan Anayasa Mahkemesi Raporu: Anayasal Normların Hiyerarşisi ve Temel Hakların Korunmasındaki İşlevi” Mütercim: Arıl Cansel, VIII. Avrupa Anayasa Mahkemeleri Konferansı, Türk Anayasa Mahkemesi Yayınları, C. 4, s. 311 – 316.
“Macaristan Halkçı Cumhuriyeti Anayasası”, Mütercim: Bülent Nuri ESEN, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/38/275/2914.pdf (Erişim Tarihi: 12/1/2010) s. 766 – 775.
Macaristan Ulusal Meclisi İnternet Sayfası “http://www.parlament.hu”
MISIROĞLU, Kadir, Macar İhtilali, Sebil Yayınevi, Beşinci Basım, İstanbul, 1996.
POGANY, Istvan, “Constitutional Reform in Central and Eastern Europe: Hungary’s Transition to Democracy”, International & Comporative Law Quarterly, 42(2), s. 332-355.
ÖZBUDUN, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınevi, 4. Baskı, Ankara, 1995.
SCHWEISFURTH, Theodor; ALLEWELDT, Ralf, “New Constitutional Structures in Central and Eastern Europe”, 24 Review of Central and East European Law, 1998, No: 3/4, s. 289 – 328.
SELENY, Anna, “Old Political Rationalities and New Democracies Compromise and Confrontation in Hungary And Poland”, World Politics, Vol. 51, No: 4 (Jul. 1999), s. 484-519.
SOLTESZ, Istvan, “Functions, Organization and Activities of the National Assembly”, The Hungarian National Assembly, Budapest, 2006, s. 29-62.
SOLTESZ, Istvan, The Hungarian National Assembly, The Centre for Parliamentary Management, Budapest, 2008.
SOLYOM, Laszlo, “Macaristan Anayasa Mahkemesinin Toplumsal Sistem Deği-şikliği İçerisindeki Rolü”, http://www.anayasa.gov.tr/eskisite/anyarg9/solyom.pdf (Erişim Tarihi: 12/1/2010)
SWAIN, Nigel, “The Fog of Hungary’s Negotiated Revolution”, Europe – Asia Studies, Vol. 58, No. 8, December 2006, s. 1347 – 1375.
SZOBOSZLAI, György, “Parliamentarism in the Making: Crisis and Political Transformation in Hungary”, Institutional Design in New Democracies Eastern Europe and Latin Amerca, (Editörler: Arend Lijphart and Carlos H. Waisman), Westview Press, Colorado, Oxford, 1996, s. 117-136.
TEZİÇ, Erdoğan, Anayasa Hukuku Genel Esaslar, Beta Basım, Dördüncü Bası, İstanbul, 1997.
TORMA, András, “The Organizational System of the Hungarian Administration”, http://www.upm.ro/eupa/docs/papers/S1B22.pdf, s. 191-205, (Erişim Tarihi: 31/3/2011)
YAZICI, Serap, Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sistemleri Türkiye İçin Bir Değer-lendirme, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2002.
YILMAZ, Mustafa, “Sosyalizm Sonrası Dönemde Macaristan Cumhuriyetinin Siyasal, Anayasal ve İdari Yapısı Üzerine Bir İnceleme”, http://hukuk.erzincan.edu.tr/dergi/makale/1997-11.pdf (Erişim Tarihi: 12/1/2010) s. 187 – 202.