İdari yargılamada ilk incelemenin sıra, düzen ve usulü

2577 sayılı İdari Yargılama Usûlü Kanunu'nun 14 üncü maddesi gereği, dava dilek-çesi bazı noktalarda incelenmek zorundadır. Bu inceleme konularına dava şartları denir. Dava şartları sadece davanın başında değil, yargılamanın her aşamasında re’sen aranır. Bunlarda yanlışlık hâlinde 15 inci maddedeki kararlar verilir Kanunda gösterilen ilk inceleme konuları; a) Görev ve yetki, b) İdari merci tecâvüzü, c) Ehliyet, d) İdari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığı, e) Süre aşımı, f) Husûmet ile g) Dilekçenin 3 ve 5 inci madde-lere göre düzenlenmesidir. Kanunda gösterilen ilk inceleme konularına ek olarak, kesin hüküm, derdestlik, yargısal denetimi yapılamama gibi hâller de göz önünde tutulmalıdır. İlk inceleme yapılmadan önce açılmış bir dava bulunmalıdır. Bu yüzden mutlaka yargı masrafları yatırılmış olmalıdır. Kanun’un 15 inci maddesi gereği ilk incelemede, herhangi bir noksanlık ve kanuna aykırılık görülmeyen dilekçeler tebligata çıkarılır. Buna karşılık, hâkim, dilekçelerin gerek ilk inceleme esnasında, gerekse esâstan inceleme safhasında dava şartlarını taşımadığını tespit ettiği takdirde 15 inci maddede belirtilen kararları verir. Bunlar, davanın reddi kararı (görev, yetki, ehliyet, kesin ve yürütülmesi gerekli işlem yoklu-ğu hâllerinde); dava dilekçesinin gerçek hasma tebliği (husûmet konusunda hata hâlinde); dilekçenin görevli idare mercie tevdii (idari merci tecâvüzü hâlinde) ve dilekçenin reddi (dilekçenin 3 ve 5 inci maddelere uygun olamaması hâlinde) kararlarıdır. İlk incelemenin 15 gün içinde yapılması zorunludur Hâkim inceleme konularını bu aşamada ve sonraki aşamalarda re’sen araştırmak zorundadır. Mahkemelerin bu konuda farklı kararlar verdiği görülmektedir. İlk İnceleme konularının incelenme sırası ve konuların adedi (dava şartlarının sayısı) yeniden düzenlenmelidir. Kanunda daha esnek bir denetime imkân tanınmalıdır. Dilekçedeki eksiklikler sonradan giderilmiş ise artık dilekçe reddedilmemelidir. Şunu unutmayalım, her zaman “usûl esâsa mukaddemdir.” Ancak hiçbir zaman “usûl esâsa fedâ edilmemelidir.”

The priority, the layout and procedural process of the first judicial review in administrative juristiction

According to the law number 2577 “The Administrative Trial Procedures”, case petition is to examine from some of the points. These examination subjects are called the case terms. The case terms shall be considered ex officio not only at the beginning of the case but also at every stage of the proceedings of the case. With regard to the terms of case is decided according to the regulation set forth in Article 15. The first review issues which are depicted in law are: a) the duties and authority, b) violations of the administrative authority, c) being competent to bring a casefile before the court d) executive and definitive transaction which are the subject for administrative proceedings e) Time-out, f) legal dispute g) case petition which is arranged according to the Article 3 and 5. In addition to issues of law indicated the first review, the exact terms (kesin hüküm), once again opened the same case (der-destlik) and no possibility of judicial review in such cases should be considered. The order of review should be re-arranged. A lawsuit must be opened before the first review and the judicial costs must be paid. If in the first examination according to Article 15 of the Law not seen any stution which is aganist law and any deficiency notification, the petitions will be issued the parties. In contrast, if the judges understand during the first examination and during the review stage of the merits of the case which is aganist law and has deficiency notification, they will give decisions which are specified in Article 15. These decisions are the denial of the trial decision (If there is an absence in case terms which are duties and authority, being competent to bring a casefile before the court, executive and definitive transaction which are the subject for administrative proceedings), issuing the case file application to the real parties (in case of error in parties to the case file); issuing the case file application to the administrative authority in charge (if violations is in the administrative authority) and the denial of the petition ( if the case petition which is not arranged according to the Article. The first review must be made within 15 days. The judge should review issues at this stage and later stage. However, the review should be made not very simple. The courts have different decisions on this issue.The first review priority and quantity (number of the case terms) should be revised. More flexible control must be given thorough the law regulations.İf the addressed deficiencies in the case file is later fullfiled , the case file petition should not be rejected again. We don’t have to forget that “procedural process comes first before legal basis." However, legal basis never should be sacrificed in favor of procedural process.

PDF

___

AKYILMAZ, Bahtiyar; İdare Hukuku, Konya 2004
AKYÜREK, Akman; “Danıştay Kararlarında İptal Davalarının Menfaat İhlali Koşulunun Kişisellik Unsuru”, Danıştay Dergisi, Yıl 21, S. 81, s.s.29-45
ALAN, Nuri; “İptal Davasının Ön ve Esâstan Kabul Şartları”, Danıştay Dergisi, Yıl 13, S.50-51, 1983, s.22-50
ARAL, Rüştü; “Temyiz Davaları”, Yüzyıl Boyunca Danıştay, Ankara 1968, s.537-591
ARSLAN, Ahmet / SINMAZ, Emin / DÜNDAR, Tuncay; İdari Yargılama Usûlü İle İlgili Danıştay İdari Dava Daireleri Genel Kurul Kararları, Ankara 2005
ARTUKMAÇ, Sadık; Bizde İdarenin Murakabesi, Ankara 1950 ATAY, E. Ethem; İdare Hukuku, 2.B., Ankara 2009
BAL, Yakup/ KARABULUT, Mustafa / ŞAHİN, Yahya; İdari Yargılama Usûlü İle İlgili Danıştay 10. Dairesinin Seçilmiş Kararları, Ankara 2003
BERK, Kahraman; İdari Yargılama Usûlü Kanun’una Göre İlk İnceleme, Alfa Yayınları, İstanbul 2008
BEREKET BAŞ, Zuhal; Hukukun Genel İlkeleri ve Danıştay, Ankara, Yetkin Yayınları, 1996, s.194 vd.;
CANDAN, Turgut; İdari Yargılama Usûlü Kanunu, Maliye ve Hukuk Yayınları, Ankara, 2005
COŞKUN, Sabri – KARYAĞDI, Müjgan; İdari Yargılama Usûlü, Örnek İçtihatlar-Yorumlar, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2001
ÇAĞLAYAN, Ramazan; İdari Yargı Kararlarının Sonuçları ve Uygulanması, 3.B., Ankara 2004
ÇETİNTEMEL, Harun; “İlk Derece Yargı Yerlerinin Sorunları”, DD, S.68-69, s.110-126
ÇELİKKOL, Hüseyin; “İdari Yargıda Ehliyet ve Husûmet”, Adalet Dergisi, Yıl 76, S.3, Ankara, 1985, s.749-770
ÇIRAKMAN, Erol; “Danıştay’da Dava Dilekçesi Üzerinde İlk İnceleme”, Danış-tay Atatürk’ün 100.Doğum Yılını Kutlama Sempozyumu, (15-16 Mayıs 1981), Da-nıştay Başkanlığı, Ankara 1981, s. 119, MAKALE: 119-128)
------------; “İdari Davalarda Süre”, İdare Hukuku ve İdari Yargı İle İlgili İnce-lemeler I, Danıştay Tasnif ve Yayın Bürosu Yayınları No. 21, Güneş Matbaası, Ankara, 1976, s.190-217
DERBİL, Süheyl; İdare Hukuku, C.1 (İdari Kaza-İdari Teşkilat), 3.B, Ankara 1950
DURAN, Lütfi; “Mahkeme Kararları Kroniği-Kanun yolları-ilk inceleme”, İÜHFM, C.XXXIII, 1968, s.417
-------------; İdare Hukuku Ders Notları, İÜHF.Yay.No: 648, İstanbul, Fakülteler Matbaası, 1982
ERHÜRMAN, Tufan; “İdari Yargıda Özel Yetenek (Menfaat) Koşulu”, 2000 Yılında İdari Yargı Sempozyumu, Ankara 11-12 Mayıs 2000, Danıştay Yayın Bürosu Yayınları No.59, Ankara, 2000, s.49-50
EROĞLU, Hamza; İdare Hukuku, 4.B., Ankara, ?
EROĞLU, Yaşar; “Danıştay Kanunuyla Hukuk Usûlü Muhakemeleri Kanun’una Atıf yapılan Hâllerde Hukuk Usûlü Muhakemeleri Kanunu Hükümlerinin Danıştay’da Uygulanışı”, Danıştay Dergisi, S.8, 1973, s.24-32
ERKUT, Celal / SOYBAY, Selçuk; Anayasa ve İdari Yargılama Hukukuna İlişkin Kanunlar, 3.B., İstanbul 1995
ERKUT, Celal; “İdare Yargının Yeniden Yapılandırılmasında Yargılama Hu-kuku Kurallarının Etkinleştirilmesi Sorunu”, İdari Yargının Yeniden Yapılandı-rılması ve Karşılaştırılmalı İdari Yargılama Usûlü, Sempozyum Ankara 11-12 Mayıs 2001, 133.Yıl, Danıştay Başkanlığı Yayınları No: 63, Ankara 2003, s.92-93
-------------; “İdari Davaya Konu Olabilecek Kesin ve Yürütülebilir İşlem Kavramı”, I.Ulusal İdare Hukuku Kongresi, Birinci Kitap: İdari Yargı, Danıştay Yayınları No.53, Danıştay Matbaası, Ankara, 1991, s.112
------------; İptal Davasının Konusunu Oluşturması Bakımından İdari İşlemin Kimliği, Ankara, Danıştay Yayınları No. 51 , Danıştay Matbaası, 1990.x
ESİN, Yüksel / DÜNDAR, Erol; Danıştay’da açılacak Tazminat Davaları, Birinci Kitap: Usûl, Ankara, 1971
GİRİTLİ İsmet/AKGÜNER, Tayfun İdare Hukuku Dersleri (Giriş), İstanbul, Filiz Kitabevi, 1985
GÖZLER, Kemal; İdare Hukuku, C.I, Bursa, Ekin Kitabevi, 2003
--------------; Hukukun Temel Kavramları, 6.B., Ekin Kitabevi, Bursa 2009
GÖKALP, Ali Sıtkı; “İptal Davaları”, Yüzyıl Boyunca Danıştay, Ankara 1968, s.440-480
GÖRAN, Sait / BERKARDA, Kemal / AYANOĞLU, Taner / BERK, Kahraman; “İdari Yargılama İlgili Konular”, Danıştay Ve İdari Yargı Günü 135.Yıl Sempozyumu, 9 Mayıs 2003, Danıştay Başkanlığı Yayını:68, Ankara 2004, s.123
GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref; Yönetsel Yargı, 26.B., Turhan Kitabevi, Ankara 2007
GÖZÜBÜYÜK, A.Şeref – DİNÇER, Güven; İdari Yargılama Usûlü, Kanun-Açıklama-İçtihat, 2.B., Ankara, Turhan Kitabevi, 1999
GÖZÜBÜYÜK, A.Şeref – TAN, Turgut; İdare Hukuku, C.2, İdari Yargılama Hukuku, Ankara, Turhan Kitabevi, 1999
GÜNDAY, Metin; İdare Hukuku, 7.B., Ankara, İmaj Yayıncılık, 2003
İKİNCİOĞULLARI, Fürüzan; “Dava Açma Ehliyeti” , İdare Hukuku ve İdari Yargı İle İlgili İncelemeler I, Danıştay Tasnif ve Yayın Bürosu Yayınları No.21, Ankara, 1976
KALABALIK, Halil; İdari Yargılama Hukuku, İstanbul, Değişim Yayınları, 2003
KARAVELİOĞLU, Celal; Açıklama ve En Son İçtihatlarla İdari Yargılama Usûlü Kanunu, C.I-II, 5.B, Ankara, 2001
KAYA, Cemil; “İptal Davalarında Menfaatin Aktüel Olması Şartının Anlamı ve Kapsamı”, SÜHFD, C.16, S.1, 2008, s.1117 vd
KESKİN, O. Kadri__________, “Görevli Olmayan Yerlere Başvurma Hâlinde İdari Dava Açma Süresi”, Adalet Dergisi, Y. 77, S. 1, Ankara 1986, s.93
KOÇAK, Mustafa; “Hukuk Devleti Kavramı Açısından İdari İptal Davalarında Menfaat İhlali veya Hak İhlali Koşulu”, Hukuk Araştırmaları Dergisi, C.10, S.1-3, MÜHF Yayını, İstanbul, 1998
KURU, Baki /ARSLAN Ramazan / YILMAZ, Ejder; Medeni Usûl Hukuku (Ders Kitabı), 18.B., Ankara 2007
KURU, Baki Hukuk Muhakemeleri Usûlü, C. I-IV, 6. B., İstanbul 2001
---------; “Dava Şartları”, Ord.Prof.Dr. Sabri Şakir ANSAY’a Armağan, Ankara 1964
OĞURLU, Yücel; “Danıştay Kararları Işığında İdari Yargılama Usûlünde Re’sen Araştırma İlkesi,” AÜ Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, 75.Yıl Armağa-nı, C.II, S.1, Erzincan 1998, 120-133
ONAR, Sıddık Sami; İdare Hukukunun Umumî Esâsları, C.I, II, III, İstanbul, Hak Kitabevi, 3.B, 1966
ÖZAY, İl Han; “Kendine Özgü Bir Hukuk Devleti”, I. Ulusal İdare Hukuku Kongresi, Birinci Kitap, İdari Yargı, s.119
ÖZDEK, Yasemin; “İptal Davasında Menfaat Koşulu”, Amme İdaresi Dergisi, C.24, S.1, Mart 1991, s.104
ÖZDEŞ, Orhan, “Danıştay’ın Tarihçesi”, Yüzyıl Boyunca Danıştay (1868-1968), Ankara 1968, s.97
ÖNGÖREN, Gürsel; Türk Hukukunda İdari Dava Açma Süreleri, İstanbul, Kazancı Kitap, 1990
ÖZKAYA, Kadir /TOPUZ, İbrahim; İdari Yargılama Usûlü Kanunu, Ankara 2002
SARICA, Ragıp; İdari Kaza, İstanbul 1944
SEZGİNER, Murat/ÖZKAN, Gürsel; “İdari Yargılama Usûlü Kanun’unda Yapılan Değişiklikler”, Halil CİN’e Armağan, Konya, Selçuk Üniversitesi Yayınları, 1995
SUNAY, Süheyla Şenlen; İdari Yargılama Usûl ve Hâkim Olan İlkeler Karşısında İsnat ve Delil Hususları, İstanbul, Kazancı Kitap, 1997 ŞEKERCİ, Ersin; “Medeni Usûl Hukukunda ve İdari Yargılama Usûlünde Derdestlik I”, Yargıtay Dergisi, 1986/3, s.206-226 ve “II”, Yargıtay Dergisi, 1986/4, s.396-406
-------------; “Yönetsel Yargılama Hukukunda derdestlik”, Ankara Barosu Dergi-si, 1989/3, s.429-449
PEKCANITEZ, Hakan/ATALAY, Oğuz / ÖZEKES, Muhammet; Medeni Usûl Hukuku, 9.B., Ankara 2010
TANRIVER, Süha; Medeni Usûl Hukukunda Derdestlik İtirazı, AÜHF Yayını No:531, Ankara 1998, s.17, 4 vd.,;
TİKVEŞ, Özkan; “İdari Dava Kavramı Üzerinde Bir İnceleme”, Seha MERAY’a Armağan, C.I., AÜSBF Yayın No. 465, Ankara, 1981, s. 26
TUNCAY, Aydın H./ ÖZDEŞ, Orhan/ BAŞPINAR, Recep; “İdari Yargılama Usûlü”, Yüzyıl Boyunca Danıştay, Ankara 1968, s.598-729
ULER, Yıldırım; “Yönetsel Yargıda Dava Süresi”, I.Ulusal İdare Hukuku Kongre-si, Birinci Kitap: İdari Yargı, Ankara, Danıştay Yayınları, No.53, 1991, s.211 vd.
ULUKAPI, Ömer; “Medeni Usûl Hukukunda Derdestlik ve Sonuçları”, Yargıtay Dergisi, 1995/4, s.395-4442
ÜSTÜNDAĞ, Saim; Medeni Yargılama Hukuku, C. 1-2, 4.B., Beta Basım Yayım, İstanbul, 1989
YAYLA, Yıldızhan; İdare Hukuku, Beta Yayıncılık, İstanbul 2009
------------; İdare Hukuku I, İstanbul, 2.B., Filiz Kitabevi, 1990,
YENİCE, Kazım - ESİN, Yüksel; Açıklamalı-İçtihatlı-Notlu İdari Yargılama Usûlü, Ankara, Arısan Matbaacılık, 1983
YILDIRIM, Turan; İdari Yargı, Beta Yayınevi, İstanbul 2008
YILDIRIM, Ramazan; İdare Hukuku Dersleri II, Mimoza Yayınları, Konya 2010
------------- ; İdarî Başvuru, Konya, Mimoza Yayınevi, 2.B., 2006
YORGANCIOĞLU Erçetin; “ Danıştay Yargılama Usûlünde Re’sen İnceleme Yetkisi”, İdare Hukuku ve İdari Yargı İle İlgili İncelemeler I, Ankara, Danıştay Yayınları, Ankara 1976, s.218-253
YILMAZ; Zekeriya: Medenî Usûl Hukukunda Davanın Açılmamış Sayılması, Arkara 2001
ZABUNOĞLU, Yahya K.; İdari Yargı Hukuku Dersleri, Teksir-Daktilo-Fotokopi, Ankara, 1982