Ekoeleştiri Kuramı Işığında Ayla Kutlu’nun “Huvava: İlk Çevre Koruyucu” Adlı Eserine Bakış

Dünyamızda önemi hızla artmakta olan ekoeleştiri, çoğunlukla insan faaliyetleri sonucunda dünya üzerinde değişen, dönüşen ve bozulan doğal dengeleri inceler. En genel anlamda edebiyatla çevre arasındaki ilişkiyi inceleyen bu kuram, insanı doğadan ayrı tutmayan bir bakış açısıyla çevresel sorunları ele alarak bireyde ekoeleştirel bilinç oluşturmayı hedeflemektedir. Çevreci eleştiri olarak da bilinen ekoeleştiri; “Bolluk (Cornupoia), Çevrecilik, Derin Ekoloji, Ekofeminizm, Ekomarksizm, Toplumsal Ekoloji ve Heideggerci Ekofelsefe”… gibi farklı ekolojik yaklaşımlarla birçok soruna kuramsal çerçevede dikkat çekmeye çalışırken çevreci bilince büyük katkıda bulunur. Batı’da 1990’lardan sonra kuramsal bir kimlik kazanarak bir disipline dönüşen ekoeleştiri, son yıllarda ülkemizde de günden güne artan akademik çalışmaların önemli alanlarından biri haline gelmiştir. Bir dünya vatandaşı olarak çevresel sorunları kurmaca eserlere taşıyan sanatçılar, edebiyatın imkânları dahilinde ekolojik problemleri tartışarak hem bireyde farkındalık ve çevresel bilinç oluşturmaya hem de yaşadıkları gezegenle uyum ve ahenk içinde yaşamaya çağrıda bulunmaktadırlar. Bu ekolojik hassasiyete sahip yazarlardan biri olan Ayla Kutlu, “Huvava” adlı eserinde yaş gözetmeksizin içinde yaşadığı dünyaya karşı sorumlu olan belleklere bu çevre bilincini aşılamak ister. Yazar, Gılgamış’tan uyarladığı “bir karşı destan” niteliği taşıyan eserde sedir ormanının koruyucu ruhu Huvava’nın doğayı koruma mücadelesini anlatır. Yazarın deyimiyle bir “çağrı metni” özelliği gösteren eleştirel destanda Huvava, Gılgamış ve Enkidu ile girdiği mücadele sonucunda hayatını kaybederek “ilk çevre koruyucusu” unvanını kazanır. Doküman analizinin kullanıldığı bu çalışmada doğa tahribatının nedenlerine ışık tutulurken benmerkezli bir bakış açısına sahip insan algısının insan, çevre, gelecek için oluşturduğu tehdit ekoeleştirel bir yaklaşımla anlatılacaktır. Ekolojik duyarlılıkla yaklaşıldığında eserde Gılgamış destanının yaban hayatı tehdit olarak göstermesi, kent-doğa çatışması, doğanın korunmaya ihtiyaç duyar hale gelmesi ve insanı ilk kez doğadan ayrı gören zihniyet gibi birçok çevresel sorunun ele alındığı görülecektir.

An Insight into Ayla Kutlu's Work Entitled “Huvava: The First Envıronmental Protector” in the Light of Ecocriticism Theory

The eco-criticism, which is rapidly gaining importance in our world, examines the natural balances that changed, transformed and deteriorated as a result of human activities. This theory, which investigates the relationship between literature and environment in the most general sense, aims to create eco-critical consciousness in an individual by addressing environmental problems from a perspective that does not separate man from nature. Eco-criticism, also known as environmental criticism; while trying to draw attention to many problems in the theoretical framework with different ecological approaches such as Abundance (Cornupoia), Environmentalism, Deep Ecology, Ecofeminism, Ecomarkism, Social Ecology and Heideggerian Ecophilosophy, it contributes greatly to the environmental consciousness. Eco-criticism, which gained a theoretical identity and became a discipline in the 1990s in the West, has also become one of the most important areas with increasing academic studies in our country, in recent years. As being a citizen of the world, the artists who carry environmental problems to fictional works, call in order to create awareness and environmental consciousness in the individual and live in harmony with the planet where they live by discussing ecological problems within the possibilities of the literature. Ayla Kutlu, one of these ecologically sensitive writers, wants to instill this environmental awareness in memories of the people responsible for the world they have been living in regardless of age, in her Huvava designated work. The author describes the struggle of Huvava, the protective spirit of the cedar forest, for the protection of nature, in her work which is a counter-epic from Gilgamesh. In the critical epic, which is a call text according to the author; Huvava lost his life as a result of his struggle with Gilgamesh and Enkidu and became the “first environmental protector”. In this study where document analysis is used, the reasons of nature destruction will be brightened and how the perception of human with an egocentric perspective threatenes environment and future will be told by an ecocritical approach. When approached with ecological sensitivity, it will be seen that demonstration of wildlife as a threat by Gilgamesh epic, urban-nature conflict, the protection need of nature, and mentality that sees man apart from nature for the first time, was handled in the work.

PDF

___

Avuklu, M. (2013). Sabahattin Ali’nin bir orman hikâyesi adlı hikâyesine ekoeleştirel bir bakış. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 51, 203-210.

Alpaslan-Gökalp, G. G. (2007). Metinlerarası ilişkiler ve Gılgamış destanının çağdaş yorumları. Multilingual Yayınları.

Aylanç, M. (2018). Fikret Demirağ’ın şiirlerine ekoeleştirel bakış. Folklor/ Edebiyat, 24 (96), 37-52. https://doi.org/10.22559/folklor.409

Aslan, C. (2017). Memet Baydur’un Tensing adlı tiyatro oyununa ekoeleştirel bir yaklaşım. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(61), 102-111.

Balık, M. (2013). Çevreci Eleştiri ışığında Latife Tekin’in romanları. Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, V(1), 1-16.

Balık, M., & Tekben, B. (2014). Çevreci eleştiri kuramı açısından Müge İplikçi’nin Cemre adlı romanı. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(2/1), 338-351.

Budan, C. Y. (2017). Çevreci eleştiri bağlamında Yaşar Kemal’in Kuşlar da Gitti romanı üzerine bir değerlendirme. Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2(1), 3-20.

Cengiz, Arlı, Ç. (2014). Buket Uzuner’in Uyumsuz Defne Kaman’ın Maceraları Su romanına ekoeleştiri ve ekofeminizm penceresinden bakış. Frankofoni, 26, 1-11.

Ergin, M., & Dolcerocca, Ö. N. (2016). Edebiyata ekoeleştirel yaklaşımlar: ekoşiir ve Elif Sofya. Sefad, 36, 297-314. https://doi.org/10.21497/sefad.285241

Gökçen, N. (2011). Kadın destanı: kadın-doğadan erkek-uygarlığa bir başkaldırı anlatısı. Kadın Yazarlar Sempozyumu Bildiriler Kitabı: Ayla Kutlu Edebiyatı (1. basım, ss. 275-287). Bilgi Yayıncılık.

Gül, F. (2013). İnsan-doğa ilişkisi bağlamında çevre sorunları ve felsefe. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 17-20.

Güller, K. (1995). Şamanizm ve Animizm'in Anadolu Türk Kültürüne yaptığı bazı etkiler üzerine düşünceler. Öneri Dergisi, 1(2), 159-162. https://doi.org/10.14783/maruoneri.708116

Kabak, T. (2018). Dadaloğlu’nun şiirlerine ekoeleştirel bir yaklaşım. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 11(21), 36-47.

Kutlu, A. (2009). Huvava, Bilgi Yayınevi.

Mutlu, B., & Başoğlu, N. (2012). Ekoeleştiri kuramına göre Aytül Akal’ın Ağaç Masalları’nda insandoğa ilişkisi - V. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Yaşayan Yazarlar Sempozyum Dizisi Çocuk ve Gençlik Edebiyatında Aytül Akal Sempozyumu.

Öztürk, O. (2020, Şubat, 20). Huvava. Mitoloji Sözlüğü. http://ozhanozturk.com/2017/11/01/mezopotamya-mitolojisi-sozlugu-g-z/

Oppermann, S. (2012). Ekoeleştiri: çevre ve edebiyat çalışmalarının dünü ve bugünü. S. Oppermann (Eds.), Ekoeleştiri Çevre ve Edebiyat, (1. basım, ss. 9-58.). Phoenix Yayınları.

Sarıkaya, B. D. (2012). Gılgamış Destanı’na ekoeleştirel bir bakış. S. Oppermann (Eds.), Ekoeleştiri Çevre ve Edebiyat, (1. basım, ss. 93-128). Phoenix Yayınları.

Sazyek H., & Sürücü Y. (2018). Cahit Külebi’nin şiirlerine ekoeleştiri çerçevesinden bakmak. KOSBED, 36, 25-38.

Solak, C. (2012). Bir ekoeleştiri denemesi: Behiç Ak’ın Tek Kişilik Şehir oyununda birey, toplum ve çevre ilişkileri. A Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), 47, 211-224.

Sümer, S. Z. (2016). Bozkırdan Hikâyeler: Filiz Kılıçel'in öykülerinde çevreci eleştiri bağlamında doğa edebiyatını yeniden keşfetmek. Uluslararası Sempozyum: Geçmişten Günümüze Bozkır, 8, 741-750.

Uzundemir, Ö. (2005). Ayla Kutlu’s Kadın Destanı and the modification of the epic. Ankara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Journal of Arts and Sciences, 1(3), 119-126.

Yalçın Çelik, S. D. (2016). Aytül Akal’ın Orman Masalları kitap dizisi örnekleminde çocuklara çevreci bakış açısının verilmesi, Qafqaz Üniversitesi Uluslararası Çocuk Edebiyatı Sempozyumu III.

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ