Özgür GEDİKLİ

Şeftali Bahçeleri ile Kasabada Günebakan Hikâyelerinde Metinlerarası İlişkiler

Temeli Rus eleştirmen Mihail Baktin tarafından atılan, ilk defa J. Kristeva'yla postmodern eleştiri alanında görülmeye başlayan metinlerarasılık 1960’larda ortaya çıkmıştır. En az iki metin arasındaki alışveriş, bir tür söyleşim, konuşma biçimi, benzerlik ilişkisi veya bir metnin bir diğer metindeki varlığı olarak tanımlanan bu kuram her metnin daha önce yazılmış farklı metinlere bağlı olacağı, görünür ya da kapalı olarak her metnin kendisinden önceki metinlerden izler taşıyacağı esasına dayanır. Yani metin herhangibir türdeki önceki bir metni taklit eder, dönüştürür, açık ya da kapalı bir biçimde ona göndermede bulunur. Bu yüzden bir metin metinlerarası ilişkiler açısından ele alınırken bağıntılar açık ve kapalı olarak tasnif edilir. Tasnif edilen bu bağıntılar yeniden yazma, öykünme, genleştirme, anıştırma, söyleşimcilik (dialogism), yansılama, genleştirme, öyküsel dönüşüm, yorumsal üstmetinsellik vb. yoluyla yapılan göndermeler tespit edilerek değerlendirilir. Cumhuriyet devri yazarlarından Necati Mert hikâyelerinde değişen toplumsal koşullar karşısındaki insanları ve değişimlerin sebep olduğu toplumdaki sarsıntıları ele alır. Öykülerinin merkezine Adapazarı’nı alarak gözlemlerini yansıtır; insanları çelişkileri, çıkmazlarıyla eleştirir. Onun öykü kişileri çevreleriyle çatışmaya girseler de zaaflarıyla çevreleri üzerinde etki kuramaz ona boyun eğerler. Geceye Uçurulan Güvercinler’deki “Kasabada Günebakan” hikâyesi de bu eserlerden biridir. Kahramanı uç bir kişilik sergilese de bir süre sonra direnci kırılır ve çevresine uyum sağlar. Bu metinle Refik Halit Karay’ın Memleket Hikâyeleri’ndeki “Şeftali Bahçeleri” adlı hikâyesi arasında benzerlikler görülür. Bu çalışmada Necati Mert’in “Kasabada Günebakan” adlı hikâyesi ile metne kaynaklık ettiği düşünülen Refik Halit Karay’ın “Şeftali Bahçeleri” isimli öyküsündeki metinlerarası ilişkiler incelenerek bunlar arasındaki göndermeler ve bağlar çözümlenecektir.

PDF

___

Aktaş, Ş. (1986). Refik Hâlit Karay. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Aktulum, K. (2000). Metinlerarası ilişkiler. Öteki Yayınevi.
Aktulum, K. (2011). Metinlerarasılık // göstergelerarasılık. Kanguru Yayınları.
Aytaç, G. (1999). Genel edebiyat bilimi. Papirüs Yayınları.
Bahtin, M. (2017). Karnavaldan romana (çev. Cem Soydemir). Ayrıntı Yayınları.
Bloom, H. (2008). Etkilenme endişesi. Metis Yayınları.
Barthes, R. (2016). Yazının sıfır derecesi/ yeni eleştirel denemeler (çev. Tahsin Yücel). Yapı Kredi Yayınları.
Dönmez, E. (2013). Necati Mert hayatı, öykücülüğü ve eserleri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Enginün, İ. (2017). Yeni Türk edebiyatı - Tanzimattan Cumhuriyete. Dergâh Yayınları.
Karay, R. H. (2005). Memleket hikâyeleri. İnkılâp Kitabevi.
Kaplan, M. (2000). Hikâye tahlilleri. Dergâh Yayınları.
Lekesiz, Ö. (1997). Yeni Türk edebiyatında öykü. Kaknüs Yayınları.
Mert, N. (2014). Gönüller küçüldü. Hece Yayınları.
Rifat, M. (2017). XX. Yüzyılda dilbilim ve göstergebilim kuramları-I. Yapı Kredi Yayınları.
Sazyek, H. (2015). Roman terimleri sözlüğü. Hece Yayınları.
Şimşek, Y. (2012). İnsan ve mekân bağlamında Refik Halit Karay’ın ‘Şeftali Bahçeleri’ hikâyesi, ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 3(5), 121-314.
Tosun, N. (2017a). Günümüz öyküsü. Dedalus Yayınları.
Tosun, N. (2017b). Öykümüzün sınır taşları (Türkçenin En İyi 100 Öykü Kitabı). Dedalus Yayınları.
Tosun, N. (2018). Öykümüzün kırk kapısı. Dedalus Yayınları.
Yalçın, M. (2010). Tanzimat’tan bugüne edebiyatçılar ansiklopedisi. Yapı Kredi Yayınları.
Yardım, M. N. (2000). Memleket hikâyecisi Refik Halit Karay, Hece: Türk Öykücülüğü Özel sayısı, 4 (46-47), 224-228. (2000). Öykü soruşturması, Hece: Türk Öykücülüğü Özel Sayısı, 4(46-47), 243-273.

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: 4
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ