Kırgız Türkçesinde Yansıma Kelimeler ve Onlardan Söz Türetme Yolları

Yansıma sözcükler Türkçenin söz varlığı içerisinde önemli bir yere sahiptir. Çevremizdeki canlı ya da cansız varlıkların çıkardıkları seslerin taklidini veya onların görünüşlerini tasvir eden kelimeler, yansıma kelimelerdir. Bu tür kelimeler herhangi bir düşünceyi tam ve kesin olarak vermekte kolaylık sağlar ve anlatıma canlılık katar. Kırgız Türkçesi yansıma kelimeler bakımından çok zengindir. Kırgız Türkçesinde yansımalar genellikle ses yansımalı kelimeler (tabış tuurandı sözdör) ve biçim yansımalı kelimeler (eles tuurandı sözdör) olarak iki başlık altında incelenmektedir. Ses yansımalı kelimeler doğadaki her çeşit sesleri taklit etme yoluyla ortaya çıkar. Biçim yansımalı kelimeler ise görünüm ve hareketleri tasvir etme yoluyla ortaya çıkmaktadır. Bu tür kelimelere konuşma dilinde oldukça sık rastlanır. Aynı zamanda yansımalar edebi eserlerde, halk hikayelerinde, destanlarda, atasözleri ve deyimlerde de sık kullanılırlar. Çünkü yansımalar herhangi bir düşünceye netlik kazandırır ve anlatıma canlılık katarlar. Yansımalar ses, şekil, görev, fonksiyon ve işleyiş açısından düzenli bir yapıya sahiptir. Bu yapılar Kırgız Türkçesinde bağımsız ve ayrı bir kelime grubunu oluşturmuştur. Onlar ses, şekil ve anlam bakımından pek çok özelliği bünyesinde taşırlar. Kırgız Türkçesinde yansımalar dört şekilde kullanlır. 1. Kök halinde. 2. İkilemeli yansımalar halinde. 3. Yardımcı fiillerle beraber. 4. Çeşitli eklerle türemiş halinde. Yansımalar tek heceli köklerden giderek genişleyen ve türetmelerle büyüyen bir yapıya sahip olduğu için çeşitli eklerle türemiş biçimleri dilimizde oldukça fazla kullanılmaktadır. Bu çalışmada Kırgız Türkçesindeki yansıma kelimeler yapı bilgi açısından incelenmektedir.

OnomatopiecWords in Kyrgyz Turkish and Ways to Derive Them

Onomatopoeic words have an important place in the vocabulary of Turkish. Onomatopoeic words are the words that imitate or define the sounds or visions coming from any living or non-living creatures around us. Such words help to convey an idea exactly and comprehensively. Kyrgyz Turkish is also rich in onomatopoeic words. Onomatopoeic words in Kyrgyz Turkish analyzed into two categories as Sound Onomatopoeic Words and Shape Onamatopaeic Words. Sound onomatopoeic words emerge through mimicking all kinds of sounds in nature. Shape Onomatopoeic words appear by depicting apperances and movements. These words are very common in spoken language. Also used in literary works, folk tales, epics, proverbs and idioms. This is because it gives clarity to any thought and adds vitality to the narration. Onomatopoeic words have regular structure in terms of sound, shape, task, function and operation. These structures formed an independent and seperate word group in Kyrgyz Turkish. They have many features in terms of sound, shape and meaning. Onomatopoeic word in Kyrgyz Turkish are used in four ways. 1. İn the form of root. 2. Reflection repetition forms. 3. With auxiliary verbs. 4. With various suffıxes. Since the reflections have a structure that expands from the monosyllabic roots and grows with derivatives, the forms derived from various supplements are widely used in our language. İn thıs study, Onomatopoeic words in Kyrgyz Turkish are exemined in terms of structure knowledge.

PDF

___

Abduldayev, E., İsayev, D. (1969). Kırgız TilininTüşündürmöSözdügü. Mektep.
Abduvaliyev, İ. (2008). Kırgız TilininMorfologiyası. PoligrafResurs.
Abduvaliyev, İ., Sadıkov, T. (1997). Azırkı Kırgız Tili. Morfologiya. Aybek.
Akunova, A. (2009). AzırkıkırgızTili, Morfologiya. Maxprint.
Arıkoğlu, E., Alimova, C., Askarova, R., Selçuk, B. (2018). Kırgızca-Türkçe Sözlük 1. Bengü Yayınları.
Arıkoğlu, E., Alimova, C., Askarova, R., Selçuk, B. (2018). Kırgızca-Türkçe Sözlük 2. Bengü Yayınları.
Banguoğlu, T. (2015). Türkçenin Grameri. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Baytok, A. (2014). “Kırgız Türkçesinde Yansımalı Sözcükler ve Lehçeler arası Aktarmadaki Önemi”, Modern Türklük Araştırma Dergisi, 11(3), 106-145. http://dx.doi.org/10.1501/MTAD.11.2014.3.34
Baytursunov, А. (1992). TilTagılımı.
Biray, N. “Kazak Türkçesinde Yansımalı İkilemeler – Ses Özellikleri Bakımından”. VI. Dünya Dili Türkçe Sempozyumu, 2. 1091-1105. (Tam Metin Bildiri/) (Yayın No:1353036) ISBN- 978-605-9968-20-1
Davletov, S., Kudaybergenov, S. (1980). Azırkı Kırgız Tili, Morfologiya.
Dıykanov, K. (1990). Kırgız Tilinin Körsötmö Kuraldarı. Üniversite yayınlar.
Ediskun, H. (1999). Türkçe Dilbilgisi. Remzi Kitabevi.
Ergin, M. (1958). Türk Dil Bilgisi. İ. Ünv. Ed. Fak. yayını.
Gencan, T. (1975). Dilbilgisi. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Hatiboğlu, V. (1971). Türk Dilinde İkileme. TDK yay.
Hatiboğlu, V. (1978). Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları.
Hengirmen, M. (1995). Türkçe Dil Bilgisi. Engin Yayınevi.
İmanaliyev, S. (1969). Kırgız Tilindegi Sırdık Sözdör.
İmer, K., Kocaman, A., Özsoy, S. (2011). Dilbilim Sözlüğü. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
Karahan, L. (2008). “Tekrar Gruplarında Ünlü Düzeni – Analam İlişkisi Üzerine Düşünceler” Prof, Dr. Ahmet Bican Erculasun Armağanı. (Editor, Ekrem Arıkoğlu). Akçağ yay. 140- 143.
Karahan, F. (2011) “Çağdaş Türk Lehçelerinde Yansıma Kelimeler” Kafkas Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi.
Kerimcanova, B. (1940). Kırgız TilindegiTuurandı cana Sırdık Sözdördün Grammatikalık Özgöçölügü.
Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Türk Dil Kurumu Yayınları.
Kudaybergenov, S. (1957). PodrajatelnıyeSlova v KırgızskomYazıke. Kırgızuçped.
Kudaybergenov, S. (1980). Kırgız Adabiy Tilinin Grammatikası. İlim.
Kudaybergenov, S.(1981). Kırgız Tilindegi Elestüü Etişter. İlim.
Oruzbayeva, B. (2009). Azırkı Kırgız Adabiy Tili. Çıngız Aytmatov Atındagı Til cana Adabiyat İnstitutu.
Tınıstanov, K. (1934). Kırgız Tili.
Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
Yudahin, Kostantin (1965). Kirgizsko-Russkiy Slovar 1. Sovetskaya Ensiklopediya.
Yudahin, Kostantin (1965). Kirgizsko-Russkiy Slovar 2. Sovetskaya Ensiklopediya.
Yudahin, Kostantin (1998). Kırgız Sözlüğü 1. (Çev. Abdullah Taymaz) Türk Dili Kurumu Yayınları.
Yudahin, Kostantin (1998). Kırgız Sözlüğü 2.. (Çev. Abdullah Taymaz) Türk Dili Kurumu Yayınları.
Yunusaliyev, B. (1959). Kırgızskaya Leksikologiya. İlim.
Yunusaliyev, B. (1985). Tandalgan Emgekter. İlim.
Zülfikar, H. (1995). Türkçede Ses Yansımalı Kelimeler. Türk Dil Kurumu Yayınları.

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ