Zelve Açık Hava Müzesi’nde Bulunan 2b Nolu Yapı Kompleksi

Araştırma konumuzu oluşturan 2b Nolu Kilise’nin de yer aldığı yapı kompleksi, Kapadokya Bölgesi’nde Nevşehir’in Avanos ilçesinin 5 km güneydoğusunda, Zelve Vadisi’nde yer almaktadır. Kuzeyden güneye doğru uzanan vadi; güney, güneydoğu ve güneybatıya doğru üç kola ayrılmaktadır. Yapı ikinci kolun üzerinde güneye doğru uzanan vadinin doğusunda, üst kotta bulunmaktadır. Zelve Vadisi’nde yaşam 5. yy’da başlamıştır. 7. ve 10. yy’lar arasında, Arap akınlarından dolayı korunaklı bir yer olan vadide nüfus artmıştır. 11. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Türk akınlarıyla birlikte vadide Müslüman ve Hıristiyan nüfus Türk egemenliği altında birlikte yaşamışlardır. 30 Ocak 1923’te imzalanan mübadeleden dolayı vadideki Hıristiyan nüfus çekilmeye, 1949 yılında vadide oluşan kaya kopması nedeniyle Müslüman nüfus da vadiyi terk etmeye başlamıştır. 1954 yılında vadi tamamen boşaltılmıştır. 1964 yılında ise günümüzdeki Açıkhava müzesine dönüştürülmüştür. 2b Nolu Kilise, konum olarak hem yapı kompleksinin hem de vadinin geneline hâkimdir. Kilise tek nefli plan tipine sahiptir. Vadide bu yapıyı önemli kılan; içindeki süslemelerin daha az tahribe uğrayarak günümüze ulaşmasıdır. Bu da hiç şüphesiz girişinin korunaksız ve yüksek bir yerde olmasından kaynaklanmaktadır. Bu çalışmada daha önce yayınlanmamış olan 2b Nolu Kilise’nin de yer aldığı yapı kompleksi bütünüyle ele alınmıştır. Yapı kompleksinin; mimari özelliklerinin tanıtılarak belgelenmesi, mimari çizimlerinin yapılması ve mevcut durumunun belgelenerek bilim dünyasına tanıtılması amaçlanmıştır.

Building Complex No 2b in Zelve Open Air Museum

The building complex, which also includes the Church No 2b, our research subject, is located in the Zelve Valley, 5 km southeast of the Avanos district of Nevşehir in the Cappadocia Region. The valley, running from north to south, is divided into three branches towards the south, southeast and southwest. The building is located at the upper level, east of the valley, extending south on the second branch. Life in the Zelve Valley started in the $5^{th}$ century. The population increased between the $7^{th}$ and $10^{th}$ centuries since the Valley was sheltered for Arab raids. With the onset of Turkish raids from the second half of the $11^{th}$ century, the Muslim and Christian populations lived together under Turkish rule in the valley. The Christian population in the valley started to withdraw due to the exchange agreement signed on 30 January 1923, and due to the rock breaking in the valley in 1949, the Muslim population also started to leave the valley. The people were taken out of the valley completely in 1954. It was converted to today’s Open Air Museum in 1964The Church No 2b overlooks both te building complex and the valley. The church has a single nave plan. What makes this building important in the valley is that the decorations inside have reached to today with less destruction. This is undoubtedly due to the fact that its entrance is in an unprotected and high place. In this study, the building complex, which also includes the Church No 2b, which has not published before, is handled entirely. It is aimed to introduce and document the architectural characteristics of the building complex, to make its architectural drawings and to present it to the world of science by documenting its present state.

PDF

___

Andrea Bixio, Roberto Bixio & Andrea De Pascale. (2017). The rock-cut sites in the basin of Şahinefendi (Ürgüp- Cappadocia), 261-274.
Dimitrokallis, G. (1968). The Byzantine churches of naxos. 72.3, 283-286.
Epstein, A. W. (1975b). The ‘ıconoclast’ churches of Cappadocia. A. Bryer ve J. Herin (Ed.), Iconoclasm. 103-111.
Güneri, D. (2020). Kapadokya Bölgesi Zelve Vadisi ve çevresi (Paşabağ ve Aktepe Köyü) Bizans kaya yerleşimi [doktora tezi]. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Hild, F & Restle, M. (1981). Tabula imperii byzantini band 2 Kappadokien.
Kallas, V. (2009). The Byzantine kitchen in the domestic complexes of Cappadocia, T. Vorderstrasse, J. Roodenberg (Ed.). Archaeology of the countryside in Medieval Anatolia.
Karaca, C. (2013). Göreme Açıkhava Müzesi’nde bulunan Azize Barbara Kilisesi [yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Oakeshott, W. (1967). The mosaics of Rome from the third to the fourteenth centuries.
Ousterhout, R. G. (2017). Visualizing community: Art, material culture and settlement in Byzantine Cappadocia. Dumbarton oaks studies XLVI.
Pallis, A. A. (1997). Yunanlıların Anadolu macerası (1915-1922), (çev. O.Azizoğlu) (Yapı Kredi Yayınları).
Rodley, L. (1985). Cave monasteries of Byzantine Cappadocia.
Teteriatnikov, N. (1984). Burial places in Cappadocian churches. 141-174.
Thierry, N. (1971). The rock churches. L. Giovannini (Ed.). Arts of Cappadocia.
Thierry, N. (1994). Haut moyen age en Cappadoce: Les eglises de la region de Çavuşin tome II. Librairie Orientaliste Paul Geuthner.
Tuncer, H. (2014). Zelve Açık Hava Müzesi’nde bulunan Balıklı ve Üzümlü Kilise’nin mimarisi ve resim programı [yüksek lisans tezi]. Anadolu Üniversitesi.
Uyar, T. (2015). Ortaçağ toplumunun yit(iril)en belleği: Kapadokya’da Bizans sanatı ve mimarisi [mülakat]. https://www. arkitera.com/gorus/ortacag-toplumunun-yitirilen-bellegikapadokyada-bizans-sanati-ve-mimarisi/