TÜRK ORDUSUNDA İMAMLIK MÜESSESİ VE ÇANAKKALE MUHAREBELERİNDEKİ MÂNEVÎ ROLÜ

Türk ve dünya tarihine Çanakkale Muharebeleri olarak geçen ve tarihte benzeri az görülen bu savaş, 28 Temmuz 1914'te başlayıp, 1918 Ekim sonunda biten Birinci Dünya Savaşı'nın özel ve önemli bir faslını oluşturmaktadır. Osmanlı Devleti de ilan ettiği seferberlik (2 Ağustos 1914) ile birlikte askeri hazırlıklara başlamış bu çerçevede birliklere imam ve müftüler tayin etmiştir. Bu usul Yeniçeri Ocağı’nda Ocak İmamı olarak başlamış, daha sonra kurulan tüm ordularda devam etmiştir. Bu kişilerin vazifesi ise askerin, cephede dinî ihtiyaçlarının yerine getirilmesinin yanında taarruz öncesi ve sırasında gayretini artırıcı telkinlerde bulunmak olarak uygulanagelmiştir. Çanakkale ve Kurtuluş savaşlarında da Türk ordusunda büyük yararlılık gösteren imamlık müessesi Cumhuriyet yıllarında yapılan yeni düzenlemeler ile kaldırılmıştır. Resmi olarak bu haktan yoksun kalan Türk ordusunda doğal bir ihtiyaç olan ve tarihi süreçte her zaman olumlu etkisi görülen din eğitimi eksik kalmış bu boş kalan bu alan değişik ideolojik amaçları olan kişi ya da gruplar tarafından doldurulmuştur. Belli gayelere ulaşmak için yapılan bu çalışmalar din eğitiminin gerçek bilgileri yerini hurafe ve batıl inançlarla sarılmış, doğru dinî inanca sahip bir birikim oluşturulamamıştır. Bu fırsatı değerlendiren dış destekli terör örgütleri Türk ordusunda bir takım hurafe tarikatlar ve batıl ideolojiler üretmiş ve öz vatanını istilayı dinî veya ideolojik bir hedef olarak göstermişlerdir. Türk ordusunda bu tür terör faaliyetlerinin önlenmesi için yeniden imamlık müessesesinin resmi olarak hizmete girmesi gereğine inanılmaktadır.

INSTITUTION OF IMAMATE IN THE TURKISH ARMY AND SPIRITUAL ROLE IN THE BATTLES OF ÇANAKKALE

This event which goes down in both Turk and world history as the Battles of Çanakkale and is almost uniquely in the history is special and essential part of the World War I that began at July 28,1914 and ended at the late October, 1918. Ottoman Empire, also, began military preparation with the announcement of mobilization (August 2, 1914) and, from this reason, constitued mufti and imams to the regiments. This style began in Guild of Janissaries as guild imam and continued in allarmies that established later on. The duty of this people has been continued as a matter of hortativeinculcation into soldiers both at before and after from attacks in addition to performing religious needs of soldiers at the front. In the wars of Çanakkale and Independence, the imam, which had greatutility in the Turkish army, was abolished by the new regulations made during the years of the Republic. The true religious beliefs of the religious beliefs that have been officially taken up by superstition and superstitious belief in the religious education, which is a natural necessity in the Turkish army, which is deprived of this state, have decreased considerably. Outsourced terrorist organizations evaluating this opportunity have produced a number of superstitions and superstition ideologies in the Turkish army and have shown their native land as a religious or ideological target. It is believed that there habilitation institution should function officially in order to prevent such terrorist activities in the Turkish army.

PDF

___

(1915, Nisan 15). Donanma Mecmuası, Sayı: 89 , s. 654.
Abdülbaki, M. F. (2009). el-Mu’cemü’l-Müfehresli el-fâzi’l-Kur’an. Beyrut: Darü'l-Ma'rife.
Arıkan, İ. (2010). Osmanlı Ordusunda Bir Nefer: Bir Mehmetçiğin Çanakkale-Galiçya-Filistin Cephesi Anıları. İstanbul: Timaş Yayınları.
Arıkan, İ. (2010). Osmanlı Ordusunda Bir Nefer: Bir Mehmetçiğin Çanakkale-Galiçya-Filistin Cephesi Anıları, Haz. Selman Soydemir ve Abdullah Satun. İstanbul: Timaş Yayınları.
Arslan, H. (2011, Güz 2(2)). Çanakkale Zaferi: Dini Duygu Düşünce ve Şuur. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi , s. 115-135.
Aydemir, Ş. S. (1969). Tek Adam Mustafa Kemal. İstanbul : Remzi Kitabevi.
Ayten, A. (2006). Psikoloji ve Din, Psikologların Din ve Tanrı Görüşleri. İstanbul: İz Yayıncılık. Bartlett, A. (27 Mayıs 1915). The Times .
Beşikçi, M. (2014). Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Seferberliği. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
Beydilli, K. (2000). İmam Maddesi. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) (s. Cilt: XXII, Sayfa: 181-186). içinde İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Beydilli, K. (2001). Osmanlı Döneminde İmamlar ve Bir İmamın Günlüğü. İstanbul: Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları.
Beydilli, K. (1995). Türk Bilim ve Matbaacılık Tarihinde Mühendishane Matbaası ve Kütüphanesi (1776-1826). İstanbul : Eren Yayıncılık.
Bir Şehidin Defteri Hâtırâtından. (22 Teşrîn-i Sâni 1331 [5 Aralık 1915]). Tanin .
Bülkat, E. (. (1973). Esat Paşa’nın Çanakkale Anıları. İstanbul .
Çanakkale Mektupları 5. (1 Haziran 1331 [14 Haziran 1915]). Tanin .
Çetin, O. (1998). 1660'da Bursa Camilerinde Görev Yapan İmamlar . Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt VI, Sayı 6 , s. 35-40.
Civelek, Y. (07-09 Mayıs 2010). Yeniçeriliğin Kuruluşu ve Hacı Bektaş Veli. I. Uluslararası Hacı Bektaşı Veli Sempozyumu (s. 856). Çorum: Hitit Üniversitesi Hacı Bektaş Veli Araştırma ve Uygulama Merkezi.
Çulcu, M. (1997). Kanlısırt Günlüğü: Mehmed Fasih Bey’in Çanakkale Anıları. İstanbul: Arba Yayınları.
Doğan, R. (1999, Ocak-Şubat-Mart). Osmanlı’nın Son Döneminde Yaygın Din Eğitiminde Vaaz ve Vaizlik. Diyanet İlmî Dergi Osmanlı Devletinin Kuruluşunun 700. Yılı Özel Sayısı, Cilt 35, Sayı 1 , s. 171-206.
Efkâr, T.-i. (6 Ağustos 1914). Tarih-i âlemin en dehşetli vak’ası Harb-i Umûmi. Tasvîr-i Efkâr , 1.
Erdemir, L. (2009). Çanakkale Savaşı-Siyasî, Askerî ve Sosyal Yönleri. İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
Erdemir, L., & Akın, A. (2015, Ocak-Şubat). Çanakkale Muharebeleri’nde Bir Tabur İmamı: Mustafa Memduh (Özaktaş) Efendi. Yeni Türkiye Dergisi Çanakkale Özel Sayısı, Sayı:65 .
Erdemir, L., & Sılay, S. A. (2013). Teğmen İbrahim Naci, Allahısmarladık (Çanakkale Savaşı’nda Bir Şehidin Günlüğü). İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
Esad, M. (1330/1914). Cihâd-ı Ekber. İzmir: Ahenk Matbaası.
Faik, İ. (1331/1915). Cihâd. İstanbul : Koçunyan Matbaası.
Fodor, P. (2010). Tabur Maddesi. T. İ. (DİA). içinde İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Gaziler Arasında. (17 Mayıs 1331 [30 Mayıs 1915]). Tanin .
Görgülü, İ., & Çalışlar, İ. (1997). On Yıllık Savaşın Günlüğü : Balkan, Birinci Dünya ve İstiklal Savaşları : Orgeneral İzzettin Çalışlar'ın Günlüğü. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Hurç, R. (1999). Çanakkale Savaşlarının Manevi Yönü. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 4 , s. 61-96.
İnalcık, H. (1993). Osmanlı İmparatorluğu: Toplum ve Ekonomi. İstanbul : Eren Yayıncılık.
Kannengiesser, H. (2009). Çanakkale'de Türklerle Beraber Bir Alman Albayının Gözünden Çanakkale. İstanbul: Timaş Yayınları.
Kara, İ. (2007, Ekim ). Askere Din Dersleri: İyi Asker, İyi Müslüman Olur. Toplumsal Tarih, No. 166 , s. 48-53.
Karal, E. Z. (1996). Osmanlı Tarihi: İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı (1908-1918), Cilt: IX. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Kazıcı, Z. Alay İmamı. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) (s. Cilt: II, Sayfa: 347). içinde İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Kazıcı, Z. (1402, C. Evvel). Osmanlılarda Mahalle İmamlarının Bazı Görevleri. İslam Medeniyeti Mecmuası, Cilt: V, Sayı: 3 .
Kemalyeri, İ. Z. (1972). Çanakkale Ruhu Nasıl Doğdu? Çanakkale Hatıraları, Cilt: III (s. 294-296). içinde
Kıvırcık, E. (2008). Cepheye Giden Yol. İstanbul: GOA Yayınları.
Kocabaş, S. (2009). 1915 Çanakkale Savaşları ve Türk-Dünya Tarihindeki Yeri. İstanbul: Bayrak Yayıncılık.
Koçkuzu, A. O. (2010). Abdullah Fevzi Efendi, Çanakkale Cephesinde Bir Müderris. İstanbul: İz Yayıncılık.
Koral Necmi, Ö. R. (1985). Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi: Osmanlı Devri Birinci Dünya Harbi İdari Faaliyetler ve Lojistik. Ankara: Genelkurmay Başkanlığı.
Küçükkaşcı, M. S. (2000). İmam Maddesi. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) (s. Cilt: XXII, Sayfa: 178-181). içinde İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Mevâiz-i Diniye. (13 Mart 1331 [26 Mart 1915]). Sabah .
Muhâbir-i Mahsusamızdan “Çanakkale Mektupları”. (29 Haziran 1331 [8 Temmuz 1915]). Tanin .
Münim, M. (2003). Cepheden Cepheye (1914-1918) İhtiyat Zabiti Bulunduğum Sırada Cihan Harbi’nde Kanal ve Çanakkale Cephelerine ait Hatıralarım, Çanakkale Hatıraları, Cilt: III. İstanbul.
Niyazi, M. (Birinci Baskı, 1998). Çanakkale Mahşeri. İstanbul : Ötüken Neşriyat.
Olcaytu, T. (1990, Kasım). Çanakkale Zaferi’nin Tarihteki ve Ulusal Yaşantımızdaki Yeri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: X, Sayı: 30 , s. 619-620.
Oral, H. (2015). Arıburnu 1915. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
Ortaylı, İ. (1974). Tanzimattan Sonra Mahalli İdareler (1840-1878). Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları, No. 142, Sevinc̦ Matbaası.
Özcan, A. Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye. TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA) (s. Cilt: III, Sayfa: 457-458). içinde İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarihi Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: MEB. Yayınları.
Sâmi, Ş. (1317). Kamus-ı Türkî, Cilt: I . İstanbul.
Şanlıtop, G. (2006). Çanakkale Geçilmedi (Yüzbaşı Mehmet Hilmi Bey). İstanbul: GOA Yayınları.
Sezen, A. (2010). Üniversite Öğrencilerinin Çanakkale Savaşlarıyla İlgili Bilişsel Algı ve Yorumlama Biçimleri. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Cilt: X, Sayı: 2 , s. 175- 201.
Steel, N., Hart, P., & Harmancı, ç. M. (1996). Gelibolu: Yenilginin Destanı. İstanbul.
Sunata, İ. H. (2003). Gelibolu’dan Kafkaslara: Birinci Dünya Savaşı Anılarım. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
Tut, F. (1991). Osmanlılar’da İmam-Hatiplik Müessesesi” (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sos. Bil. Enstitüsü.
Ülker, M. B. (1999, Nisan). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Askeri İmamlar. Tarih ve Medeniyet Dergisi Yıl: 6, Sayı: 61 , s. 60-62.
Ülker, M. B. (2010, Ağustos). Tabur İmamlığından Moral Subaylığına. Çanakkale 2015, No. 6 , s. 18-25.
Uzunçarşılı, İ. H. (1944). Osmanlı Devletinde Kapıkulu Ocakları. Ankara.
Yadsıman, H. Ş. (1993, Ekim - Kasım - Aralık). Dünkü Düşmanlık Bugünkü Dostluk Kaynağı: Çanakkale Savaşları. Diyanet İlmi Dergi, Cilt: XXIX, Sayı: 4 .
Yanıkdağ, Y. (2014, Mart). Cihan Harbi’nde Korku, Cesaret ve Erkeklik. Toplumsal Tarih, No. 243