KUR’AN AYETLERİNİN DİNİ MOTİFLİ ŞİDDETİN MEŞRUİYET KAYNAĞI OLARAK KULLANILMASI: ENFAL SURESİ 8/39 ÖRNEĞİ

Kur’an’ı Kerim İslam dininin temel esaslarını teşkil eden ilkeler içermektedir. Bu ilkeler, bir taraftan insanlara dünya ve ahiret mutluluğu vadeden evrensel bir teolojinin kaynağını oluştururken, diğer taraftan insanlar arası ilişkilerin düzenlenmesine, toplumsal düzenin oluşumuna ve kurumsallaşmasına zemin hazırlamaktadır. Bununla birlikte günümüzde Kur’an ayetlerinin Allah’ın murad ettiği mananın dışında yorumlanması, bireyleri ve toplumları din kaynaklı kaotik sonuçlara sürükleyebilmektedir. Bu bağlamda, Enfal suresi 39. ayette geçen “Dünyada fitne kalkıncaya, din yalnız Allah’ın oluncaya kadar savaşın!...” ifadesi, kendi teolojilerini meşrulaştırmak için kutsal değerleri araçsallaştıran bazı kişi ve gruplarca dini motifli şiddetin kaynağı olarak kullanılarak toplumsal düzeni bozan tutum ve davranışlara sebebiyet verebilmektedir. Ayetin özgün koşullarından ve tarihsel-sosyolojik bağlamından kopartılarak aktarılması nedeniyle ortaya çıkan bu durum, dini argümanlara yönelik statik yaklaşımla da meşrulaştırılmaya çalışılmaktadır. Esasen meşrulaştırma, araçsallaştırma ve metalaştırma ile birlikte modern zamanların en önemli işlevleri arasındadır. Çünkü toplumsal hayatı küresel meşruiyet kalıplarının yönlendirdiği günümüz dünyasında dini hayat, bir taraftan popüler kültürel içerikler içinde hızla metalaşırken; diğer taraftan bu akıcı ve değişken kültürel ortamda dini anlama biçimleri geleneksel yapısından uzaklaşarak etkinliğini ve gerçekliğini kaybetmektedir. Bu makalede, Enfal Suresi 39. ayet örneğinde, Kur’an ayetlerinin nasıl söz konusu değişken ortama meşruiyet sağlayıcı bir tarzda yorumlanarak araçsallaştırıldığı, dolayısıyla metalaştırıldığı gösterilmeye çalışılmaktadır. Dini nassları araçsallaştırarak şiddeti meşrulaştırmaya çalışan söz konusu yaklaşım karşısında, anılan ayetin müfessirler tarafından nasıl anlaşılıp yorumlandığı, ayette ifade edilen fitnenin ne anlama geldiği ve savaşın hangi durumlarda başvurulabilecek bir yol olduğu gibi hususlar, Kur’an bilimsel ve tarihsel-sosyolojik bakış açısıyla açıklanmaktadır. Sonuç bölümünde ise, İslam adına şiddeti meşrulaştırmaya çalışan bu tablo karşısında, insanlığın geleceği adına zaman kaybetmeksizin barışçıl adımların atılması gerektiği vurgulanmakta ve söz konusu adımlara ilişkin önerilerde bulunulmaktadır.

THE QURAN VERSES USED AS SOURCE OF RELIGIOUS THEMED VIOLENCE: THE SAMPLE OF ENFAL SURAH 8/39

The Qur'an contains principles that constitute the basic principles of Islamic Islam. These principles create the source of a universal theology in which the world and the hereafter presents happiness on the one hand, help to regulate interpersonal relationships and lay the groundwork of the formation and institutionalization of social order. However, the interpretation of the Quran verses today different from God’s desires can drag individuals and societies into religion-sourced chaotic consequences. In this context, Surah Al-Anfal is used by some people’s and groups’ attitude that disrupts the social order by using religious themed as a source of violence that instrumentalize sacred values to legitimize their own theologies by Al-Anfal 39. “And fight them on until there is no more tumult or oppression, and there prevail justice and faith in Allah altogether and everywhere; but if they cease, verily Allah doth see all that they do.” This situation, which has arisen due to the separation of the verse from its original conditions and its historical- sociological context, is being tried to be legitimized by a static approach to religious arguments. In fact, with instrumentalization and commodification, legitimization is among the most important functions of modern times. Because, in today's world, the religious life guided by the global legitimacy patterns of social life is rapidly metamorphosed within popular cultural contents; On the other hand, in this variable cultural environment, forms of religious understanding lose their effectiveness and reality by moving away from their traditional structure. In this article, it is attempted to demonstrate, in the example of the 39th verse of Surah al-Anfal, how the verses of the Qur'an are instrumentalized and thus commoditized by interpretation in a manner that is subject to varying modal legitimacy. The Qur'an is tried to explain in terms of scientific and historical-sociological point of view, such as how the interpreted verses are understood and interpreted by the commentators in the approach to the religious texts by means of instrumentalizing violence, what is the meaning of the struggle expressed in the aftermath, and in what situations the war can be applied. In the conclusion, it is emphasized that peaceful steps should be taken without waiting in the name of the future of mankind in which people are trying to legitimize violence in the name of Islam, and included suggestions regarding the mentioned steps are made.

PDF

___

Akın, Mehmet (2016), “Kur’an’ı Anlamada Müşkilatın Giderilmesi”, Toplum Bilimleri Dergisi, cilt: 10, sayı: 19, ss. 367-378.
Aktan, Hamza (2004), “An Islamic Perspective: Terror and Suicide Attacks”, Ergun Çapan (ed.), Acts of Terror and Suicide Attacks in the Light of the Qur’an and the Sunna, ss. 27-40. New Jersey, USA: Light Publication.
Akyüz, Niyazi (1998), “Dinin Mesajının Sosyo-Kültürel Muhtevası ve İslam”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: 38, sayı: 1, ss. 295-308.
Albayrak, Ali; Çapcıoğlu, İhsan (2004), “Güvenlik-Özgürlük İkileminde Teröre Yönelik Tutumlar”, Dini Araştırmalar, cilt 7, sayı 20, ss. 275-291.
Albayrak, Halis (2009), Kur’an’ın Bütünlüğü Üzerine, İstanbul: Şule Yayınları.
Albayrak, Halis (2011), Tarihin İçinden Kur’an’ı Algılamak, İstanbul: Şule Yayınları.
Apak, Âdem (2014), “İslam Tarihi Boyunca Selef ve Selefilik Kavramlarının Anlam Serüveni”, ss. 39-50, Tarihte ve Günümüzde Selefilik, İstanbul: Ensar Neşriyat.
Aydınalp, Halil (2016), “Çağdaş Kural Dışı Tekfirciliğin Yapısal Unsurları Üzerine Bir Model Denemesi –II-”, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Cilt-Sayı: 50, ss. 163-182.
Bodur, H. Ezber (2005), “Dini Motifli Terör Fenomeni ve İslam’ın Siyasal İstismarı”, KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 5, ss. 65-88.
Büyükkara, Mehmet Ali (2004), “11 Eylül’de Derinleşen Ayrılık: Suudi Selefiyye ve Cihadi Selefiyye”, Dini Araştırmalar, sayı: 20, ss. 205-234.
Cengil, Muammer; Aydın, Ali Rıza (2014), “IŞİD (Irak Şam İslam Devleti): Psikopolitik ve Teolojik Bir Değerlendirme”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (6), ss. 51-63.
Cinoğlu, Hüseyin (2010), “Sociological Understanding of the Relationship Between Terrorism and Religion”, International Journal of Human Sciences, cilt: 7, sayı: 2, ss. 199-209.
Cündioğlu, Dücane (2011), Kur’an Çevirilerinin Dünyası, İstanbul: Kapı Yayınları.
Çapcıoğlu, İhsan (2004), “Terör Tipolojileri Üzerine Bir Literatür Taraması”, Dinî Araştırmalar, cilt: 7, sayı: 20, ss. 387-414.
Çapcıoğlu, İhsan (2014), “Modern Zamanlarda Tüketilen Gençlik”, Diyanet Aylık Dergi, sayı 286, ss. 22-25.
Çapcıoğlu, İhsan; Çapcıoğlu, Fatma (2015), “Popüler Kültürün Metalaştırdığı Değerlerimizi Nasıl Yeniden İnşa Edelim?”, ss. 21-29, Uluslararası İnsani Değerlerin Yeniden İnşası Sempozyumu, Tebliğler Kitabı, (ed. Cengiz Gündoğdu), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
Çapcıoğlu, İhsan (2017), Modernleşen Türkiye’de Din ve Toplum, 2. Baskı, Ankara: Otto Yayınları.
Çapcıoğlu, İhsan (2018), “Kur’an ve Birey”, Din ve Toplum, cilt: 5, sayı: 3, ss. 83-89.
Din İşleri Yüksek Kurulu (2017), Dini İstismar ve Tedhiş Hareketi Olarak Deaş, İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
el-İsfahani, Râgıb (1992), el-Müfredat fi Elfazil Kur’an, Beyrut: Daru’s-Samiyye.
el-Mevdudî, Ebu’l A'lâ (1986), Tefhimu’l Kur’an, İstanbul: İnsan Yayınları.
er-Râzî, Ebu Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn et-Taberistânî (trhsz.), Tefsir-i Kebir, Tahran: Daru’l Kitabul İlmiyye.
Esed, Muhammed (1996), Kur’an Mesajı Meal-Tefsir, İstanbul: İşaret Yayınları. et-Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî el-Bağdâdî (2001), Câmi’u’l-Beyân ‘an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, Kahire: Daru’l Hicr.
Gerges, Fawaz A. (2006), Journey of the Jihadist: Inside Muslim Militancy, Orlando, FL: Harcourt.
Gonzalez-Perez, Margaret (2011), “The False Islamization of Female Suicide Bombers”, Gender Issues, 28, ss. 50–65.
Juergensmeyer, Mark (2001), Terror in the Mind of God: The Global Rise of Religious Violence, Berkeley & L.A.: University of California Press.
Juergensmeyer, Mark; Kitts, Margo; Jerryson, Michael (2015) (ed.), The Oxford Handbook of Religion and Violence, Oxford: Oxford University Press. Karaman, Hayreddin; Çağrıcı, Mustafa; Dönmez, İbrahim Kâfi; Gümüş, Sadrettin (2014), Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Kirman, M. Ali (2004). “Küresel Bir Sorun Olarak Din ve Şiddet”, Dini Araştırmalar, cilt: 7, sayı: 20, ss. 315-332.
Kirman, M. Ali (2016). Din Sosyolojisi Sözlüğü, Adana: Karahan Kitabevi.
Koca, Ferhat (2015), “İslam Düşünce Tarihinde Selefilik: Tarihsel Serüveni ve Genel Karakteristiği”, İlahiyat Akademi Dergisi, cilt: 1, sayı: 1-2, ss. 15-70.
Martin, Gus (2017), Terörizm: Kavramlar ve Kuramlar, çev. İhsan Çapcıoğlu, Bahadır Metin, Ankara: Adres Yayınları.
Özdemir, Ahmet (2014), “Günümüzde İslâm Dünyasındaki Şiddet ve Saldırıların Meşruiyet Sorunu”, The Journal of Academic Social Science Studies, sayı: 27, ss. 77-89.
Özsoy, Ömer (2004), Kur’an ve Tarihsellik Yazıları, Ankara: Kitabiyât Yayınları.
Öztürk, Mustafa (2013), Tefsirin Halleri, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
Pape, Robert A. (2003), “The Strategic Logic of Suicide Terrorism”, The American Political Science Review, 97: 3, ss. 343-361.
Reidel, Bruce (2010), The Search for Al Qaeda: Its Leadership, Ideology and Future, Washington, DC: Brookings Institution Press.
Selçuk, Mualla; Albayrak, Halis; Bozkurt, Nahide (2010), Kur’an ve Birey, Ankara: Turhan Kitabevi.
Selçuk, Mualla (2016), “İnsan Onuru”, ss. 375-376, İslamiyet-Hıristiyanlık Kavramları Sözlüğü, 2. Baskı, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınevi.
Serinsu, Ahmet Nedim (2012), Kur’an ve Bağlam, İstanbul: Şule Yayınları.
Serinsu, Ahmet Nedim (2016), Kur’an Nedir?, 6. Baskı, İstanbul: Şule Yayınları.
Stern, Jessica (2003), Terror in the Name of God: Why Religious Militants Kill, New York, NY: Ecco/HarperCollins.
Türkoğlu, Emir (2017), “Küresel Bir Terör Örgütü Olarak IŞİD’in Dijital Dergi Kullanımı: Konstantiniyye Üzerine”, Akademia: Erciyes İletişim Dergisi, cilt: 5, sayı: 1, ss. 162-180.
Yavuz, Yusuf Şevki (2011), “Tekfir”, DİA, cilt: 40, ss. 350-356, Ankara: TDV Yayınları.