TEFSİR MİRASINDAN YENİ BİR ESER: TEK NÜSHA HÜLÂSATÜ’T-TEFÂSÎR’İN MUHTEVA VE METODU

Müslümanlar, indiği andan itibaren Kur’ân-ı Kerim’in lafzını ve manasını korumak için çok gayret göstermişlerdir. Bu alandaki çalışmaları, yaşadıkları devirlerin temel problemlerine çözüm getirmeye çalışan tefsirleri vücuda getirmiştir. Tarihi boyunca telif edilen yüzlerce tefsirin bazıları fazlasıyla rağbet görerek tanınmış, bazıları ise siyasi, sosyal, iktisadi, coğrafi vb sebeplerden dolayı aynı alakaya nail olamamıştır. Şüphesiz tanınmışlık ve mütedavel olmak her zaman mükemmellik miyarı değildir. Klasik dönem tefsiri üzerinde büyük ölçüde çalışılmıştır. Ancak zengin tefsir mirasının bazı değerli eserleri, mahtut merkezlerinde hala araştırmayı beklemektedir. Bahse konu eserlerden bir tanesi de İshak b. Ali b. Hasen’in Hülâsatü’t-tefâsîr adlı küçük hacimli tefsiridir. Çalışma, künyesi veri merkezlerinde kayıtlı olmakla birlikte, yurt içi ve dışındaki mahtut kütüphanelerinde ikinci bir nüshasına rastlanılmayan 2 Kütahya Vahîd Paşa kütüphanesinin 1039 arşiv numarasında kayıtlı bu eserin incelenmesiyle sınırlandırılmıştır. Makalenin gayesi, akademik camia tarafından henüz çalışılmadığı anlaşılan bu tek nüshayı, müellifi, muhtevası ve metodu açısından tanıtmaktır. Çalışmada, müellifin temas ettiği konulara ve (varsa) farklı yönleriyle birlikte birkaç misal verilmesi usulü benimsenmiş, daha fazla örneğe dipnotta atıfta bulunulmuştur. Eseri tek çalışmada derli toplu tanıtabilmek için nüshadan iktibas edilen âyetlerin mealine ve müellifin izahlarının Arapça ibarelerine yer verilememiştir. Çalışmada makalenin çerçevesine uygun olarak; müellifin hayatı, nüshanın fiziki ve muhteva yönünden tanıtımı, tefsirin kaynakları, metodu, rivayet-dirayet yönü ve Kur’an ilimleri merkezinde muhtasar şekilde incelenecektir.

A NEW PIECE OF WORK FROM THE INTERPRETATION (TAFSER) LEGACY: CONTENT AND METHOD OF HULAASATU’T-TAFAASEER IN UNIQUE COPY

It is possible to find many studies on the interpretation of theclassical period. However, some precious works of rich interpretationheritage are still waiting to be explored in the various centers. One ofthem is İshak b. Ali b. Hasen's Hulaasatu’t-tafaaseer, which constitutesa small interpretation. The study is limited to the examination of thismasterpiece, which is recorded in archive number 1039 in the library ofKutahya Vahid Pasha and there is no second copy of this work in thedomestic or international libraries. 1 The purpose of this study is tointroduce this only copy in terms of author, content, and method sincethis work is not very well known by the academic community. In thestudy, we have given several examples of subjects mentioned by the otherand we have considered the subject from different angles (if any), whilemore examples are mentioned in the footnotes. In order to promote thework in a single study, it was not possible to include Arabic phrases ofthe verses, quoted from this one copy and the author's commentary. Inaccordance with the framework of the study; the author's life, thepresentation of the copy in terms of physical conditions and content, thesources of the interpretation, the method, the narrated-based andacumen-based understanding and Quran Science Center will beexplained briefly.

PDF

___

Akçay, M. (2009). “Hz. Peygamber’in anne-babasinin (Ebeveyn-i Resûl) dînî konumuna dair Ebû Hanîfe’ye atfedilen görüş etrafindaki tartişmalar”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Issue: 19. pp. 1-27.
al-Ahfeşu’l-Avsat, Mes’ade (1990), Kitabu meâni’l-Qur’ân, (Ed.). Mahmûd, H. Cairo: Mektebetü Hânci.
al-Askalaani, İbn Hacer. (1972) ed-Dureru’l-kâmine fi a’yâni’l-mieti’sâmine, (Ed.) Abdülmüîd, M. Hyderabad: Meclisu Dâirati’l-Meârifi’l-Osmâniyye.
al-Ferâhîdî, Ahmed, Kitâbu’l-Ayn, (2003). (Ed.) al-Hindâvî, A. Beirut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye.
al-Ferrâ, Ziyâd (1403/1983), Meân’i-Qur’ân, Beirut: Âlemu’l-kutub.
al-Kuraşî, Abdulkâdir. el-Cevâhiru’l-mudîe fî tabakâti’l-Hanefiyye. Karaçhi: Mir Muhammed Library.
al-Qurtubî, Abu Bekr. (2006) el Câmi’ li ahkâmi’l-Qur’ân. (Ed.) at-Turkî, A. Beirut: Muessesetu’r- risâle.
al-Vâhidî, Abu’l-Hasen (1991), Esbâbü nüzûli’l-Kur’ân, (Ed.) Besyûni, K. Beirut: Dârü’l-kütübi’l- ilmiyye.
as-Semerkandî, Abu’l-Leys (1993), Tefsîru’s-Semerkandî, (Ed.). Muhammed, A. – Ahmed, A. Beirut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye.
as-Sicistânî, Abû Dâvûd. (2001), Sunenu Abî Dâvûd, (Ed.) Albânî, N. Riyadh: Mektebetu’l-meaarif.
az-Zamahşerî, Ömer (1418/1998), el-Keşşâf, (Ed.) Ahmed, A. and Others, Riyadh: Mektebetu’l- Ubeykân.
Bukhaarî, Muhammed, (2002), Sahîhu’l-Buhârî, Dimeşk: Dârü İbn Kesîr.
Bulut, A. (2008). “Nahiv terimlerinin ortaya çikiş süreci”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi [www.dinbilimleri.com], Samsun: Vol. 8, Issue: 2. pp. 89-104.
Abu’l-Hasan, Abdullah. (1991), el-İhsan fî takribi Sahihi İbn Hibbân, (Ed.) el-Arnaut, Ş. Beirut: Meessesetu’r-risâle.
Haji Khalife, Abdullah. (1941). Keşfu’z-zunûn ani’l-esâmi’l-kutub-i ve’l-funûn, Beirut: Dâru ihyâi’t- turâsi’l-arabi.
Hizânetü’t-Türâs: Fihristü Mahtûtât. Merkezu’l-Melik Faysal.
https://vb.tafsir.net/tafsir7595/#.Waf2y5WQzjo.
İbn Hişam, es-Sîratü’n-Nebeviyye, (Ed.) Tedmürî, O. A. Dâru’l-kutubi’l-arabi.
İbn Manzour, Lisaanu’l-Arab, Cairo: Dârü’l-Maarif.
Kahhâle, O. Rıza. Mu’cemu’l-muellifîn, Muessesetu’r-risaalah.
Nuveyhid, A. (1988). Mu’cemu’l-mufessirîn. Beirut: Muessesetu Nuveyhid.