Trabzon Metropoliti Hrisantos’un Paris Konferansı’na sunduğu muhtıranın tenkidi

Osmanlı Devleti 30 Ekim 1918’de imzaladığı geçici ateşkes antlaşması Mondros Mütarekesi ile I. Dünya Savaşından çekilmişti. İtilaf Devletleri 18 Ocak 1919 tarihinde toplanan Paris Konferansı ile Osmanlı Devleti’nin de içinde yer aldığı mağlup devletlerin imzalayacakları kalıcı barış antlaşması görüşmelerini başlatmışlardı. Bunu fırsat bilen Osmanlı gayrimüslimleri harekete geçerek seçtikleri temsilcilerini Paris’e gönderip Osmanlı coğrafyasında bağımsız devlet kurmak üzere siyasi girişimlerde bulunmuşlardı. Bunlardan birisi de Doğu Karadeniz bölgesinde Pontus Devleti kurmak için Paris’e gönderilen Trabzon Metropoliti Hrisantos idi. Hrisantos 2 Mayıs 1919 tarihinde Paris Konferansına sunduğu bir muhtıra ile Doğu Karadeniz bölgesinde kurulmasını istediği Pontus Devleti talebinin siyasi ve demografik gerekçelerini oluşturmaya çalışmıştı. Bu muhtıra daha sonra konuya ilişkin yapılacak yayınlarda referans olarak kullanılacak temel belgelerden biri olacaktır. Bu makalede, Hrisantos’un Paris Konferansı’na sunduğu ve aynı tarihle yayımlanan muhtıra ve ekleri değerlendirilerek burada yer alan veriler dönemin objektif belgeleriyle karşılaştırılmış, hem muhtıranın kendi içindeki tutarsızlıklar, hem de siyasi beklentiler nedeniyle çarpıtılmış/tahrif edilmiş veriler ortaya çıkarılmıştır.

A criticism of the memorandum submitted to Paris Conference by the Trabzon Metropolitan Hrisantos

Signing the temporary Armistice of Montreux, the Ottoman Empire quit the WWI. In the Paris Peace Conference, January 18 1919, the Allies initiated negotiations for a permanent peace treaty to be signed by the defeated countries including the Ottoman Empire. To take advantage of this, the Ottoman non-moslem minorities sent their representatives to the conference in order to seek political support for their ambitions to declare their independence within the Empire’s territory. One of these representatives was the Trabzon Metropolitan Hrisantos. In his memorandum, he argued political and demographic grounds of the idea of establishing a separate state of the Kingdom of Pontos in the eastern part of the Black Sea. This memorandum was intended to be as one of the basic referential documents for their future plans and activities. Comparing and contrasting it with other more reliable, objective and unbiased documents of that period, this paper deals with the unconformities, distorted and altered information and ideas this memorandum included.

PDF

___

AKARCA Halit Dündar, “İşgal Döneminde Trabzon’da Rus Politikaları (1916-1918)” Uluslararası Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Güz 2009, Sayı: 7.
BİLGİN Mehmet, Doğu Karadeniz Tarih Kültür İnsan, Trabzon 2002, Serander Yayınları.
BOSTAN Hanefi “Fetih’ten Yunan İsyanına Kadar Doğu Karadeniz Bölgesinin Demografik Yapısı”, Başlangıçtan Günümüze Pontus Sorunu, Trabzon 2007, Serander Yayınları.
BOZALİOĞLU İsmail, “Karahisar-ı Şarki’nin İdari, Ekonomik ve Sosyal Durumuna Dair (1870- 1926)”,http://sebinkarahisar.bel.tr/default.aspx?pid=31479&nid=17699.
CÖHCE Salim, “Doğu Karadeniz Bölgesi’nin Türkleşmesinde Kıpçakların Rolü”, I. Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri 13-17 Ekim 1986, Samsun 1988, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Yayınları.
ÇAPA Mesut, Pontus Meselesi, Trabzon 2002, Serander Yayınları.
ERKAN Süleyman, Kırım ve Kafkasya Göçleri 1878-1908, Trabzon 1996, Karadeniz Teknik Üniversitesi.
GÜNEŞ İhsan, Türk Parlamento Tarihi, Meşrutiyete Geçiş Süreci, Anakara 1977, TBMM Vakfı Yayınları, Cilt: 1.
İPEK Nedim, İmparatorluktan Ulus Devlete Göçler, Trabzon 2006, Serander Yayınları.
MINTSLOV Sergei Rudolphovich, Trapezunskaya Epopeya, Berlin 1922.
Pontus Meselesi, Haz: Yılmaz Kurt, Ankara 1995, TBMM Basımevi.
SAYDAM Abdullah, Kırım ve Kafkas Göçleri 1856-1876, Ankara 1997, Türk Tarih Kurumu.
The Euxine Pontus Question, Memorandum Submitted to the Peace Conference, His Eminence Mgr. Chrysanthos, Archbishop of Trebizonde, May 2, 1919, Paris.
Trabzon Vilayeti Salnamesi 1904, Haz: Kudret Emiroğlu, Ankara 2009, Trabzon İli ve İlçeleri Eğitim, Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı. Yurt Ansiklopedisi, Cilt: 9.