Eş zamanlı bakışla Türkiye Türkçesinde yardımcı ünsüzler

Araştırmacılar, günümüz Türkiye Türkçesindeki yardımcı ünsüzlerin mahiyeti, sayısı ve adlandırılışı konularında farklı görüşler ileri sürmektedirler. Bu görüş ayrılıkları konunun öğretimine yansımaktadır. Özellikle, bu durumun, öğretmenlerin/milli eğitimin bakışı ve akademisyenlerin/edebiyat fakültelerinin bakışı şeklinde, ilk ve ortaöğretim ile yükseköğretim kademeleri arasında sınıfsal bir nitelik kazanması, Türkçenin öğretimi açısından olumsuz bir durum arz etmektedir. Bu araştırmada; anılan yaklaşım farklarının temelinde yatan nedenler, konuyla ilgili olarak akademik düzeyde üretilen bilgilerin ilk ve ortaöğretimdeki Türkçe öğretimine yansıyıp yansımadığı, Türkiye Türkçesinin yardımcı ünsüzlerinin hangileri olduğu/olması gerektiği tespit edilmek istenmiştir. Bu amaçla, konuyla ilgili akademik eserler, ilk ve ortaöğretimdeki ders kitapları incelenmiş, ilk ve ortaöğretimdeki sınıf, Türkçe ve edebiyat öğretmenlerine yönelik bir anket düzenlenmiştir. Elde edilen verilerden, görüş ayrılıklarına, büyük ölçüde konuyu değerlendirmede esas alınan yöntem farklılıklarının neden olduğu; /y, ş, s, n/ ünsüzlerinden sadece /y/’yi veya /n/ ve /y/’yi yardımcı ünsüz olarak kabul edenlerin, konuya daha çok art zamanlı yöntemle baktıkları, ancak bu bakış tarzıyla üretilen bilgilerin, konunun ilk ve ortaöğretimdeki anlatımına hemen hiç yansımadığı anlaşılmıştır. Çalışmada, yardımcı ünsüzlerin öğretiminde, eş zamanlı bakış yönteminin esas alınması gerektiği sonucuna varılmış, bu bakış yöntemiyle yapılan değerlendirmede, ister ünlü-ünlü, ister ünlü-ünsüz, isterse ünsüz-ünlü bağlamında türesin, /y, ş, s, n/ ünsüzlerinin, günümüz Türkiye Türkçesinin yardımcı ünsüzleri olduğu saptanmıştır. Bunun yanında, muhatabın seviyesi el verdikçe, söz konusu seslerin, mevcut kimlikleri göz ardı edilmeden, tarihi kimliklerinin art zamanlı bakış yöntemiyle ortaya konmasının, dilin tabiatındaki değişim ve dönüşümün kavratılması açısından yararlı olacağı belirtilmiştir.

Intervocalic euphonic consonants in Turkish with a synchronic view

Researchers propose different opinions about character, number and naming of intervocalic euphonic consonants in modern Turkish. This divergence in opinions is reflected on teaching of the subject. Especially, the fact that the situation creates differences between primary, secondary schools and higher education grades as a result of different opinions of teachers/national education and academicians/faculty of letters, poses a negative situation in terms of Turkish teaching. Following subjects were tried to be determined in the study: the reasons beyond the approach differences mentioned in this study, whether information produced at academic level related to subject effect or not Turkish teaching in primary and secondary school and which intervocalic euphonic consonants are/should be in Turkish. With this aim, academic works related to the subject, primary and secondary school course books were examined and a questionnaire was conducted among class, Turkish and literature teachers in primary and secondary school. Through the data obtained, it was understood that method differences in evaluating the subject is mostly the reason of opinion divergences and the ones who consider only /y/ or n/ and /y/ as intervocalic euphonic consonants approach to the subject mostly with diachronic method; however information produced with this point of view are nearly not reflected on teaching of the subject in primary and secondary school. In the study, it was concluded that synchronic view method should be the basis in teaching intervocalic euphonic consonants. In evaluation made with this method, it was determined that /y, ş, s, n/ were intervocalic euphonic consonants of modern Turkish even when they derive in vowel-vowel, vowel-consonant or consonant-vowel forms. In addition, it was stated that presenting historical identities of sounds in question with diachronic view method would be beneficial in terms of making students comprehend changes and transformations in language’s nature as long as their level is adequate without ignoring the identity of these sounds.

PDF

___

ACAR, Mediha vd. (2008). Ortaöğretim Dil ve Anlatım 9. Sınıf Ders Kitabı, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara.
ADALI, Oya (1979). Türkiye Türkçesinde Biçim birimler, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
AHANOV, Kaken (2008). Dil Biliminin Esasları, (Çeviren: Murat CERİTOĞLU), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
AKSAN, Doğan (1998). Her Yönüyle Dil, Ana Çizgileriyle Dilbilim, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
AKSAN, Doğan (2004). Dilbilim ve Türkçe Yazıları, Multilingual Yayınları, İstanbul.
AKSAN, Doğan vd. (1978). Türkiye Türkçesi Gelişmeli Sesbilimi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
ALYILMAZ, Cengiz (1999). “Zamir n'si Eski Bir İyelik Ekinin Kalıntısı Olabilir mi?”, Türk Gramerinin Sorunları II, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, s. 403-415.
BANGUOĞLU, Tahsin (2000). Türkçenin Grameri, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
BAŞKAN, Özcan (2003). Lengüistik Metodu, Multilingual Yayınları, İstanbul.
BAŞDAŞ, Cahit (2008), “Türkçede İyelik-Yükleme Sorunu, Dede Korkut Örneği”, Turkish Studies, 3/1: 6-13.
BAŞDAŞ, Cahit (2009), “Orhun Abidelerinde İyelik, Belirtme Ve Yükleme Hâli” Turkish Studies, 4/8: 623-643.
BEYDE, Erdal vd. (Tarih yok). Tüm Dersler Etkinliklerle Konu Anlatımı 5. Sınıf, İmza Yayınları, İstanbul.
BİLGİN, Muhittin (2006). Anlamdan Anlatıma Türkçemiz, Anı Yayınları, Ankara. BOZ, Erdoğan (2001). “Ünsüz Düşme ve Kaybolmalarında Terim ve Tasnif Sorunu”, Türk Dili, 600: 856-864.
BURAN, Ahmet (1998). “Türkiye Türkçesinin Ses Bilgisi İle İlgili Sorunları”, Makaleler, (Yayıma hazırlayan: Ercan Alkaya vd.), Turkish Studies Yayınları, Ankara, s. 125-131.
BURAN, Ahmet (1999). “Türkçede Kelimelerin Ekleşmesi ve Eklerin Kökeni”, 3. Uluslararası Türk Dil Kurultayı 1996, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, s. 207-214.
COŞKUN, Volkan (2001). “Standart Türkçedeki Ünsüzlerin Akustik Özellikleri ve Görüntüleriyle Boğumlanma Yerleri Bakımından Sınıflandırılması”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 44: 63-85.
ÇAĞIRAN, Önder (1999). “Türkiye Türkçesi Ağızlarında Ünsüz Göçüşmelerinin Kuruluş Sistemi”, III. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, s. 239-266.
ÇETİN, Engin (2007). “Kutadgu Bilig‟de Ne Soru Sözcüğü ve Kullanımları” Kazakistan ve Türkiye'nin Ortak Kültürel Değerleri Sempozyumu Bildirileri (26 Mayıs 2007), Almatı, s. 437-444.
DEMİR, Nurettin; YILMAZ, Emine (2005). Türk Dili El Kitabı, Grafiker Yayınları, Ankara.
DEMİR, Tufan (2006), Türk Dilbilgisi, Kurmay Yayınları, Ankara.
DENY, Jean (1995). Türk Dili Gramerinin Temel Kuralları (Türkiye Türkçesi), (Çeviren: Oytun ŞAHİN), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
DURAK, Mustafa (2005). Terimden Anlama Dilbilim, Multilingual Yayınları, İstanbul.
ECKMANN, Janos (1955). “Türkçede d, t ve n Seslerinin Türemesi”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, s. 11-22.
EDİSKUN, Haydar (1999). Türk Dilbilgisi, Remzi Kitabevi, İstanbul.
EFENDİOĞLU, Süleyman (2006). “Cümle Menşeli Edatlar”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 31: 193-201.
EKER, Süer (2006). Çağdaş Türk Dili, Grafiker Yayınları, Ankara.
ERCİLASUN, Ahmet Bican (2000). “Türkiye Türkçesinde Yardımcı Ses”, Hasan Eren Armağanı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, s. 128-134.
ERGİN, Muharrem (1985). Türk Dilbilgisi, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
ERTANE BAYDAR, Arzu Sema (2003). “İlköğretim Okullarının İkinci Kademesinde Dil Bilgisi Öğretimi”, Türk Dili, 624:779-783.
ERTEM, Rekin (2004), Lise Türk Dili ve Edebiyatı Türk Dili I Ders Kitabı, Serhat Yayınları, İstanbul. Fem Kurum Yayını (2011). Türkçe-Edebiyat, Sürat Basım, İzmir.
GEMALMAZ, Efrasiyap (1997). “Türkçede Bağlayıcı (Yardımcı) Ses Konusu Üzerine”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 7: 1-5.
GENCAN, T. Nejat (2001). Dilbilgisi, Ayraç Yayınları, Ankara.
GÜLENSOY, Tuncer (2000). Türkçe El Kitabı, Akçağ Yayınları, Ankara.
GÜLSEVİN, Gürer (1990). “Eski Anadolu (Türkiye) Türkçesinde 3. Kişi İyelik Ekinin Özel Kullanılışı”, Türk Dili, Ankara, 466: 187-190.
GÜLSEVİN, Gürer (2004). “Türkçede „Sıra Dışı Ekler‟ ve Eklerin Tasnif Tanımlama Sorunu Üzerine”, V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri I, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, s. 1267-1283.
GÜLSEVİN, Gürer (2009). “Zamirlerin Edatlarla Birleşmesinde Bazı Özel Durumlar ve İsim Tamlaması Sorunu Üzerine”, Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi, 27-28 Ağustos 2007 İstanbul, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, İstanbul, s. 231-238.
GÜNŞEN, Ahmet; ERDEM, M. Dursun (2007). “Türkiye Türkçesi Ağızlarında Tür Değiştirme Örnekleri”, Türkish Studies, 1: 72-83.
GÜRSES, Raşide (2005). “Dilimizin Yaşadığı Sorunların Eğitim Boyutu Üzerine”, Türk Dili, 639: 251-258.
GÜRSOY, H. Avni vd. (2003). İlköğretim Okulları İçin Dilimi Öğreniyorum, Türkçe Dil Bilgisi 4, Güray Yayıncılık, İstanbul.
HATİPOĞLU, Vecihe (1969). Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
HAZAR, Mehmet (2009). “Türkolojide Kullanılan İşaretler”, Turkish Studies, 4/3: 1124-1159.
HENGİRMEN, Mehmet (1998). Türkçe Temel Dilbilgisi, Engin Yayınevi, Ankara.
HUBER, Emel (2008). Dilbilime Giriş, Multilingual Yayınları, İstanbul.
JOHANSON, Lars (2007). Türkçe Dil İlişkilerinde Yapısal Etkenler, (Çeviren: Nurettin DEMİR), Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
KARAAĞAÇ, Günay (2010). Türkçenin Ses Bilgisi, Kesit Yayınları, İstanbul.
KARABACAK, Esra (2002), Bergamalı Kadri, Müyessiretü‟l Ulûm, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
KARADEMİR, Fevzi (2008). “Türkçe Ses Bilgisindeki Terim ve Tasnif Kargaşası Üzerine”, VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Ankara (Yayımlanmamış).
KARAHAN, Leyla (1999). “Yükleme (Accusative) ve İlgi (Genetive) Hali Ekleri Üzerine Bazı Düşünceler”, 3. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, 1996, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, s. 605-611.
KARAÖRS, Metin (2005). “Ders Kitaplarındaki Yardımcı Seslerle İlgili Bilgi Yanlışları”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19: 27-36.
KESKİN, Raşit (2004). Türkçe Dil Bilgisi ve Kompozisyon Bilgileri, Çizgi Yayınevi, Konya. KOÇ, Nurettin (1996). Yeni Dilbilgisi, İnkılâp Yayınları, İstanbul.
KORKMAZ, Zeynep (1961). “uçun-üçün-için” vb. Çekim Edatlarının Yapısı Üzerine”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, s. 31-35.
KORKMAZ, Zeynep (2003a). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
KORKMAZ, Zeynep (2003b). Gramer Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
KÜLTÜRAL, Zuhal (2009). “Dil Bilgisi Terimleri Sözlükleri ve Terimlerin Kullanımında Görülen Aksaklıklar”, Turkish Studies, 8: 383-394.
MUTLU, H. Kahraman (2006). “Türkiye Türkçesi Ses Bilgisi Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, 2: 373-382.
Öğün Kurum Yayını (Tarih yok). Yeni Programa Göre Tüm Dersler İlköğretim 4, Öğün Yayınları, Ankara.
ÖZBAY, Murat vd. (2010). Türkçe Öğretmeni Kılavuz Kitabı, İlköğretim 6. Sınıf, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara.
ÖZÇELİK Sadettin; ERTEN Münir (2005). Türkiye Türkçesi Dilbilgisi, (Basım yeri belirtilmemiş.).
ÖZKAN, Nevzat (2001). “Hal Ekleri Kalıplaşmaları ve Sebepleri Üzerinde Bir Değerlendirme”, İlmi Araştırmalar, 12: 153-165.
ÖZTEKTEN, Özkan (2008). “Türkiye Türkçesinde Yardımcı Sesin Ekleşmesi”, VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, 20-25 Ekim 2008, Ankara (Yayımlanmamış).
ÖZTÜRK, Erol vd. (2005). Ses ve Şekil Bilgisi, Lisans Yayıncılık, İstanbul.
SARI, Mustafa (2007). Türkçede Art Zamanlı Değişmeler (Yüz Hadis Yüz Hikâye Örneği), Pegem A Yayıncılık, Ankara.
SAUSSURE, Ferdinand (1998). Genel Dilbilim Dersleri, (Çeviren: Berke VARDAR), Multilingual Yayınları, İstanbul.
SAV, Bahattin (2003). “Anlam Değişmeleri Üzerine Artzamanlı Bir İnceleme”, G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1: 147-166.
ŞAHİN, Erdal (2003). Tarihî ve Çağdaş Türk Yazı Dillerinde Hal Ekleri ve İşlevleri, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
ŞİMŞEK, Rasim (1993). Liseler İçin Türk Dili I Ders Kitabı, Şimşek Yayınları, İstanbul.
TANSU, Muzaffer (1963). Durgun Genel Ses Bilgisi ve Türkçe, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
TAYLAN, Eser E. (2008). “Türkçede Kaynaştırma Sesleri Var mıdır?”, 22. Ulusal Dilbilim Kurultayı (8-9 Mayıs 2008, Van), (Yayıma hazırlayan: Musatafa Sarıca vd.), Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yayınları, Cantekin Matbaası, Ankara, s. 219-228.
TEKİN, Talat (1980). “3. Kişi İyelik Eki Üzerine”, Ankara Dilbilim Çevresi Genel Dilbilim Dergisi, 7-8: 10-17.
TEKİN, Talat (2000). “Türkçede Kaynaştırma Sesleri”, 13. Dilbilim Kurultay Bildirileri, 13-15 Mayıs 1999, (Yayıma hazırlayan: A. Sumru Özsoy; Eser E. Taylan), Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 109-112.
TOPALOĞLU, Ahmet (1989). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü, Ötüken Yayınları, İstanbul. Türk Dil Kurumu (TDK) (2005). Yazım Kılavuzu, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
ÜSTÜNOVA, Kerime (2008). Türkiye Türkçesi Ad İşletimi (Biçim Bilgisi), Kesit Yayınları, İstanbul.
VARDAR, Berke vd. (1998). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, ABC Kitabevi Yayınları, İstanbul.
VARDAR, Berke (2001). Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri, Multilingual Yayınları, İstanbul. Zirve Kurum Yayını (2007a). Konu Anlatımlı Türkçe 6. Sınıf, Zirve Dergisi Yayınları, İstanbul.
Zirve Kurum Yayını (2007b). Konu Anlatımlı Türkçe 7. Sınıf, Zirve Dergisi Yayınları, İstanbul.
ZÜLFİKAR, Hamza (1991). Terim Sorunları ve Terim Yapma Yolları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
ZÜLFİKAR, Hamza (1995). Türkçede Ses Yansımalı Kelimeler (İnceleme-Sözlük), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.