16. Asır şu’arâ tezkirelerinde nükte

Eski edebiyatımızın tam anlamıyla ortaya çıkabilmesi için bütün konularının birer birer ele alınıp incelenmesi gerekir. Eski edebiyatın enstrümanları nelerdir? Bu konulardan biri mizahtır, yergidir; yerine göre nüktedir. Eski insanlarımız yüzyıllar önce nelere gülüyorlar, ne ile eğleniyorlardı? Bunları edebiyata nasıl yansıtıyorlardı? Bu çalışmanın omurgasını teşkil eden bu soruların cevabını tezkirelerde bulmaya çalıştık. Gülmek, en tabii ihtiyaçlarımızdan biridir. Bunu adlandırmak da önemli bir iştir. Bu vesile ile şaka, eğlence, latife, nükte, fıkra gibi kavramların eski kültürümüzdeki karşılıkları olan hezl, mesel, kıssa, mutâyebe, mülâtafa, ta„riz, nekre gibi kelimeleri atalarımız nasıl kullanmış bunu ortaya çıkarmaya çalıştık

Witticism in the sixteenth century according to “tezkire”s

For understanding old Turkish Literature, it must be searched with all its instruments. One of the lots of questions is about laughing. What for was old people laughing and how was this situation reflecting in old Turkish literature. We want to find the answer of this question in old Turkish literature, especially in “Tezkire”s. Old Turkish classic writers is used “hezl”, “mesel”, “kıssa”, “mutâyebe”, “mülâtafa”, “ta„riz”, “nekre” instead of joke, fun, witty and etc… In this work we want to analyze these terms in “Tezkire”s.

PDF

___

ALTUNEL, İbrahim, (2003), “Latife” mad., DİA, C.XXVII, Ankara, s.109-110.
AMBROS, Edith Gülçin, (2009), “Gülme, Güldürme ve Gülünç Düşürme Gereksinimlerinden Doğan Türler ve Osmanlı Edebiyatında İroni”, Nazımdan Nesire Edebî Türler, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları 4, (Hazırlayanlar: Hatice Aynur, Müjgân Çakır, Hanife Koncu, Selim S. Kuru, Ali Emre Özyıldırım), Turkuaz Yay. İstanbul, s.64-85.
Ana Britannica, (1989), “Letaifname” mad. Ana Yay. C.XIV, İstanbul, s.424.
BATİSLAM, H. Dilek, (1997). Kânî‟nin Mensûr Letâifnâmesi ve Hezliyyâtı, Doktora Tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CANIM, Rıdvan (2000). Latîfî, Tezkiretü‟ş-şu‟arâ ve Tabsıratü‟n-nuzemâ, Ankara.
ÇAVUŞOĞLU, Mehmed, (1970), “Zâtî‟nin Letâyifi”, İstanbul Üniversitesi TDED., C.XVII, Ağustos, s.1-51.
ÇAVUŞOĞLU, Mehmed, (1977), “Zâtî‟nin Letâyifi II”, İstanbul Üniversitesi TDED., C.XXII, Ağustos, s.113-161.
ÇIRAKLI, Durmuş Ali, (1998). Kânî‟nin Manzum Letâifnâmesi, Yüksek Lisans Tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
DEMİREL, Şenel, (2010), “Eski Türk Edebiyatında Letâifnâmeler ve Bir Yazma Eserin Der-Kenarındaki Latifeler”, Adıyaman Üniversitesi Ulusal Eski Türk Edebiyatı Sempozyumu, (15-16 Mayıs 2009), Adıyaman Üniversitesi Yay. No:3, Ankara, s.225-240.
ELÇİN, Şükrü (1981). Halk Edebiyatına Giriş, Ankara. GÖLPINARLI, Abdülbâki (1948). Fuzûlî Divânı, İstanbul.
İSEN, Mustafa (1980) Sehî Bey Tezkire “Heşt Behişt” İSEN, Mustafa (1990).Latîfî Tezkiresi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. İSEN, Mustafa (1992).Usûlî Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
İSEN, Mustafa (1994). Künhü‟l-Ahbârın Tezkire Kısmı, Ankara. KILIÇ, Filiz (2010). Âşık Çelebi, Meşâirü‟ş-şu‟arâ, İstanbul. Kınalı-zâde Hasan Çelebi, (1989). Tezkire-i Şu‟arâ,Haz.: İbrahim Kutluk, Ankara. Lâmi‟î-zâde Abdullah Çelebi (1997). Latifeler, Haz.: Yaşar Çalışkan, İstanbul.
MENGİ, Mine (2000). Divan Şiiri Yazıları, Ankara.
ÖZKIRIMLI, Atilla, (1983), “Letâif” mad., Türk Edebiyatı Ansiklopedisi, C.III, Cem Yay. İstanbul, s.794.
ÖZKIRIMLI, Atilla, (1987), “Hezl” mad. Türk Edebiyatı Ansiklopedisi, C.III, Cem Yayınevi, İstanbul, s.630.
SEYMEN, Emine, (2008), Sehî Bey ve Latîfî Tezkirelerinde İstitrâd, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
SOLMAZ, Süleyman (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şu‟arâsı, Ankara. TOLASA, Harun (1983). Sehi Latifi, Âşık Çelebi Tezkirelerine Göre 16. YY.da Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi, İzmir.
TUĞLUK, Halil İbrahim, (2009), “Bir Mecmuada Bâkî, Nev„î (Yahya) Ve Nef„î İle İlgili Bazı Latifeler”, Turkish Studies, Türkoloji Araştırmaları, İnternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/2, Winter, s. 993-1006.
TURAL, Sadık (1993). Edebiyat Bilimine Katkılar, Ankara. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1986). “Letâ‟if, Letâ‟ifnâme”, C. 6, İstanbul: Dergâh Yayınları, s. 81.
YILDIRIM, Dursun (1976). Türk Edebiyatında Bektaşi Tipine Bağlı Fıkralar, Ankara.