Cümle yapısı bakımından Özbek Atasözleri

Türkiye Türkçesi Türk dilinin Batı kolunda, Özbek Türkçesi ise Doğu kolunda yer alan iki önemli lehçedir. Ses ve şekil bilgisi bakımından bu iki çağdaş Türk lehçesi arasında büyük farklar var ise de söz dizimi bakımından karşılaştırıldıklarında her iki lehçe arasında önemli bir fark bulunmadığı görülür. Söz dizimsel açıdan önemli bir değişikliğin olmayışı, elbette Özbek atasözlerinin cümle yapıları için de geçerlidir. Özbek Türkçesindeki atasözleri arasında “basit, birleşik, sıralı ve bağlı cümle” kuruluşları ile ifade edilenler kullanılmış; ancak „ki(m)‟li birleşik‟ yapıda atasözleri hiç kullanılmamıştır. Ayrıca atasözleri arasında, sıralı cümle kuruluşunda olanların oran olarak çokluğu ile bağlı cümle kuruluşunda olanların azlığı da bir başka özellik olarak dikkat çekmektedir.

Uzbek proverbs in terms of sentence structure

Western arm of the Turkish language in Turkey Turkish, Uzbek Turkish arms in the east are two important dialects. This two-way voice and data terms are major differences between the contemporary Turkish dialects is also compared in terms of syntax, there is no significant difference between the two is seen. The lack of a significant change in terms of collocation words, sentence structures, of course, also applies to the Uzbek sayings. Uzbek Turkish proverbs include "a simple, unified, ordered and connected sentences", but 'that' structure was not used at all in the proverbs. Also in proverbs, it is remarkable that sentences structured with sequential form are more abundant than sentences structured with compound form.

PDF

___

CEMİLOĞLU, İsmet, Dede Korkut Hikâyeleri Üzerinde Söz Dizimi Bakımından Bir İnceleme, TDK Yay., Ankara 2001.
ÇOBANOĞLU, Özkul, Türk Dünyası Ortak Atasözleri Sözlüğü, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara 2004.
KARAHAN, Leylâ, “Türkçede Birleşik Cümle Problemi” Türk Gramerinin Sorunları Toplantısı, TDK Yay., Ankara 1995, s.36-60.
KARAHAN, Leylâ, Türkçede Söz Dizimi, Akçağ, Ankara 2005.
KARAÖRS, Metin, Türkçenin Söz Dizimi ve Cümle Tahlilleri, Erciyes Üniversitesi Yay, Kayseri 1993.
KORKMAZ, Zeynep, Gramer Terimleri Sözlüğü, TDK Yay., Ankara 1992.
MİRZÄYEV, T, Sarımsåqåv B, Musåqulåv A., Özbek Xalq Maqålläri, Gafur Gulåm Nåmidägi Ädäbiyat vä Sän‟ät Näşriyati, Tåşkent 1989.
ÖZKAN, Mustafa, SEVİNÆLİ Veysi, Türkiye Türkçesi Söz Dizimi, 3F Yayınevi, İstanbul 2008.
YAMAN, Ertuğrul, Türkiye Türkçesi ve Özbek Türkçesinin Söz Dizimi Bakımından Karşılaştırılması, TDK Yay., Ankara 2000.
YAMAN, Ertuğrul, Nizamiddin Mahmud, Özbek Türkçesi - Türkiye Türkçesi ve Türkiye Türkçesi - Özbek Türkçesi Karşılıklar Kılavuzu, TDK Yay., Ankara 1998.
YATAĞAN, Murat, Özbek Halk Makalleri (Özbek Halk Atasözleri), Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2010.
YOLDAŞEV, İbrahim, GÜMÜŞ Muhittin, Türkçe Açıklamalı Özbek Atasözleri, Engin Bas., Ankara 1995.
ZÜLFİKAR, Hamza, “Girişik Cümle Sorunu”, Türk Dili, S. 522, (Haziran), Ankara 1995, s. 543-547.