Mütercim ve müellif bir Şeyhülislam: Hocazade Es’ad Efendi ve eserleri

Şeyhülislam Hoca Sa’dettin Efendi’nin -babaları gibi şeyhülislamlık makamında bulunan iki oğlundan biri olan- küçük oğlu Hocazâde Es’ad Efendi, Osmanlı tarihinde önemli olaylara sahne olan bir dönemde (1615- 1622 ve 1623-1625) şeyhülislamlık gibi mühim bir makamı temsil etmiştir. Devlet idaresinde etkili konumumun yanında, eli kalem tutan bir müellif / aydın olarak önemli bir sima olması onu ve eserlerini mühim kılmaktadır. Es’ad Efendi, Firdevsî ve Hâfız ile birlikte İran edebiyatının üç büyük temsilcilerinden biri kabul edilen Sa’dî’nin şark klasikleri arasına girmiş eseri Gülistân’ı, Gül-i Handân adıyla Tükçe’ye tercüme eden ilk mütercimlerden biridir. Ayrıca Gülistân-ı Şemâil adıyla kaleme aldığı manzum şemâili, Kaside- i Bürde Tahmisi ve cuma gününün önemini ve faziletlerini anlattığı Fezâil-i Cuma adlı eserleri de vardır. Bu yazıda Es’ad Efendi’nin hayatı, şahsiyeti ve eserleri hakkında tanıtıcı bilgiler verilmeye çalışılacaktır.

The life of Hocazade Es’ad Efendi, A Sheikhulislam, author and interpreter, and his works

Hocazade Es’ad Mehmed Efendi was the youngest of the two sons whose father, Hoca Sadettin Efendi, was also a şeyhülislam.He held an important position such as the that of Şeyhülislam between 1615 and 1622, 1623 and 1625, when many important events took place in the history of the ottoman empire. In addition to his efficient position in state administration, he was also a literate scholar, making him and his works important. Es’ad Efendi was one of the first interpreters translating Sa’di’s book ‘Gülistân’ considered as an eastern classic into Turkish. Sadi is regarded as one of the three representatives, including Firdevsî and Hâfız. He also wrote Gülistân-ı Şemâil and Kaside-i Bürde Tahmisi in which he narrated the importance of Friday. In this study, the life of Es’ad Efendi, his personality and his works were analyzed.

PDF

___

AKGÜNDÜZ Murat (2002), Osmanlı Devletinde Şeyhülislâmlık, Beyan Yayınları, İstanbul.
AKSOY Hasan (1979) “Es‟ad Efendi”, TDEA, Dergâh Yayınları, İstanbul
AKTEPE Münir (1995) “Es‟ad Efendi, Hocazâde”, DİA, İstanbul
AKTEPE Münir (1998) “Es‟ad Efendi” İA, İstanbul
AKÜN Ahmet (1998), “Şeyhülislam Hocazade Mehmed Efendi ve Eseri İbtihâcü‟t-tevârih” Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt: 1 Sayı: 2, Balıkesir
BİLKAN Ali Fuat Yusuf Çetindağ, (2006) Şeyhülislam Şairler, Hece Yayınları, Ankara.
BÜYÜKKARCI YILMAZ Fatma (2001) Za`ifi’nin manzum Gülistân tercümesi: Kitab-ı Nigaristan-ı Şehristan-ı Dırahistan-ı Sebzistan (2 cilt) (Yayımlanmamış doktora tezi) Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
CANPOLAT Hülya (2006) Sa’dî’nin Gülistân Önsözüne Yapılan Türkçe Serhlerin Karşılaştırılmalı İncelenmesi, (Yayımlanmamış doktora tezi)Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
ERGUN S. Nüzhet (1936) Türk Şairleri, İstanbul
KAHRAMAN Seyit Ali, A. N. Güntekin, Cevdet Dadaş, (1998) İlmiye Salnamesi, İşaret Yayınları, İstanbul
KARTAL Ahmet (2001) “Sa‟di-i Şîrâzî‟nin Gülistân İsimli Eserinin Türkçe Tercümeleri”, Bilig - 16 Kâtip Çelebi, (h.1286) Fezleke, Cerîde-i Havadis Matbaası, İstanbul
Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şuarâ (baskıya hazırlayan Dr. İbrahim Kutluk), (1978) TTK, Ankara
Mustafa Naimâ, (h.1280) Tarih, Matbaa-i Âmire, İstanbul
Müstakimzâde Süleyman Sâdeddin, (1928) Tuhfe-i Hattatîn, Devlet Matbaası, İstanbul
Müstakimzâde, (1978) Devhatü’l-Meşâyih, Çağrı Matbaası, İstanbul
Nev‟izâde Atâullah Efendi Atâî, (1851) Zeyl-i Şakayık, Matbaa-i Amire, İstanbul
Peçevî İbrahim Efendi, Peçevî Tarihi (haz. Bekir Sıtkı Baysal), (1992) Kültür Bakanlığı Yayınları, Mersin.
Seyyid Mehmed Rıza, (h. 1312) Rızâ Tezkiresi, İkdam Matbaası, İstanbul
Solakzâde Mehmed Hemdemî, Solakzâde Tarihi (haz. Vahid Çabuk), (1989) Kültür Bakanlığı Yayınlan, Ankara
TURAN Şerafettin (1998) DİA, İstanbul
UZUNÇARŞILI Hakkı Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilâtı, TTK Yayınları, Ankara 1965, s. 188.
UZUNÇARŞILI İ. Hakkı ( 1965) Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilâtı, TTK Yayınları, Ankara
UZUNÇARŞILI İ. Hakkı (1972) İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, Türkiye Yayınları. İstanbul
YAKUT Esra (2005) Şeyhülislamlık, Yenileşme Döneminde Devlet ve Din, Kitap Yayınevi, İstanbul.
YILMAZ Hasan Kâmil Aziz Mahmud Hüdâyî, Erkam Yayınları, İstanbul
YILMAZ Ozan (2208) 16. Yüzyıl Şârihlerinden Sûdî-i Bosnevî ve Şerh-i Gülistân’ı (inceleme- tenkitli metin), (Yayımlanmamış doktora tezi) Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü