SULTAN II. ABDÜLHAMİD DÖNEMİNDE SELANİK-MANASTIR, SELANİK-İSTANBUL DEMİRYOLLARI GÜZERGÂHLARINDA İŞLETİLEN MADENLER

Yakınçağlarda bölgelerarası ticaretin önemli bir değişme gösterdiği bilinmektedir. Avrupa'da hızla gelişen endüstrinin talebi sonucu, tarımsal ürünlerin dış ticarete kayması; mal akımı ilişkilerinde ve yönünde önemli bir değişime sebep olmuştur. Bu işleyiş, kendi sistemini de birlikte getirmiştir. XIX. yüzyıl sonunda yeni bir ulaşım teknolojisinin ürünü olan demiryolunun, Osmanlı'ya girişi bu şartlarda gerçekleşmiştir. Sultan II. Abdülhamid'in, Osmanlı Devleti'nin başına geçtiği dönemden, o güne gelinceye kadarki siyasî, askerî ve iktisadî şartlardan dolayı, devlet bütçesi tükenmiş bir haldeydi. Dolayısıyla, Avrupa'nın kara ve deniz alanındaki gelişmelerini takip etmek, bu malî durumla imkânsız bir hale gelmişti. Osmanlı devlet adamları bir taraftan ülke ekonomisini düzeltme, diğer taraftan tebaanın refah ve saadetini artırma çarelerini arıyorlardı. Bu dönemdeki en önemli meselelerden bir tanesi de ulaşım ve buna bağlı olarak nakliyenin oldukça güç şartlarda yapılmasıydı. Ulaşım maliyeti oldukça yüksek olup, bir malın üretilen noktadan iskeleye gelinceye kadar fiyatı 3-5 kat artmaktaydı. Bu çalışmada II. Abdülhamid döneminde, Selanik-Manastır ve Selanik-İstanbul demiryolları güzergâhları boyunca işletilen bakır, gümüş, zımpara, krom, antimuan gibi çeşitli madenler, bunlarla ilgili olarak ortaya çıkan çeşitli meseleler ve bunların işleticileri hakkında bilgi verilmiştir

MINES WOKED OUT ALONG THE RAILWAY OF SALONICABITOLA AND SALONICO-ISTANBUL AND GIVEN MINE CONCESSIONS IN THE PERIOD OF SULTAN ABDULHAMIT II

Interregional trade indicated a significant change in the modern times. As a result of the demand in agricultural products by steadily improving industry, their transferring to foreign trade led to an important change in terms of product flow relations and ways. This process brought in with its own system. Railway which was a new transportation technology was introduced to the Ottoman under these conditions. When Sultan Abdulhamid II succeeded to the throne of Ottoman Empire, state budget had been exhausted because of political, military and economical conditions until that day. Therefore, it was impossible to follow developments in terrestrial and naval fields by means of this kind of economical conditions. Ottoman politicians were seeking for solution both prosper the state and improve citizen’s welfare level and happiness. One of the most important problems in this period was transit transport and accordingly was done in difficult conditions of transport. Transportation cost is quite high, from the point of a commodity produced until the pier was increased 3-5 times the price. In this study, it will be mentioned that various mine concessions such as copper, silver, carborundum, chrome, antimony worked out along railway routes of Salonica-Bitola and Salonica-Istanbul, and diverse issues related to it; where the extracted mines would be taken from or to; their point of exit from port, quay and docks and their processors

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA. )
Harita (HRT.) HRT. 0856. HRT. 1536. HRT. 1832.
İrade Dahiliye (İ.DH) İ-DH-1129/96204, 12 Şevval 308/21 Mayıs 1891. İ-DH-1180/92277, 11 Şevval 307/31 Mayıs 1890. İ-DH-1005/82526. 9 Muharrem 305/27 Eylül 1887. İ-DH-1229/96234, 5 Şevval 308/14 Mayıs 1891. İ-DH-1229/96250-21 Şevval 308/30 Mayıs 1891. İ-DH-1252/981198,29 Teşrin-i evvel 307/10 Kasım 1891. İ-DH-1256/98658,26 Cemaziye’l-evvel 309/28 Aralık 1891.
Meclis-i Vükela (M.V.) M. V. Dosya No: 110, H. 1322 Receb 8 (18 Eylül 1904).M. V. Dosya No: 128, H. 1327 Cemaziye’l-evvel 20 (9 Haziran 1909).
Yıldız Esas Evrakı (Y.EE.) Y. EE 4/31, E. Tas. Nu:9-72/2008, H. 1305 Cemaziye’l-ahir 8 (21 Şubat 1888). Y. EE. 12/33, Miladi 1877. Y. EE. 12/39, H. 22 Rebiü’l-evvel 1308/24 Teşrin-i evvel 1306 (5 Kasım 1890). Y. E. E. 302, Muvâzene-i Umûmiye-i Maliye, 1315, H. 1316 Za. 4 (6 Mart 1899).
Yıldız Tasnifi Perakende Ticaret Nafıa Nezareti Maruzatı (Y.PRK.TNF.) Y. PRK. TNF. 1/16, H. 1298 Rebiü’l-evvel 18 (18 Şubat 1881). Y. PRK. TNF. 2/18, H. 12 Şevval 1305 (22 Haziran 1888). Y. PRK. TNF. 3/54, H. 1310 Şaban 8 (25 Şubat 1893). Y. PRK. TNF. 3/69, H. 1310 (1892/1893). Y. PRK. TNF. 4/8, H. 1 Şaban 1311 (7 Şubat 1894). Y. PRK. TNF. 4/50, H. 1314 M. 1 (12 Haziran 1896). Y. PRK. TNF. 5/3, H. 1314 Şevval 27 (31 Mart 1897). Y. PRK. TNF. 5/41, H. 1315 M. 22 (23 Haziran 1897).Y. PRK. TNF. 6/73, (Tarihsiz). İmtiyaz Defterleri
İmtiyaz Defteri 2, H. 11 Receb 306 (13 Mart 1889), s. 152-153. İmtiyaz Defteri 3, 27 Rebiül-evvel 1318/25 Temmuz 1900, s.87.
Ticaret Defterleri(T.) T. 171, (1885-1891) T. 172, (25 Mart 1896-10 Şubat 1900) T. 173, (1893-1895) T. 188, (1890-1891) T. 193, (1894/1895) T. 2303, (30 Mart 1886-25 Ekim 1893)
Ticaret Nafia Orman Meadin ve Ziraat Nezaretlerine Aid Dosyalar (T.NFM) T. NFM. 718/34, 8 Mart 99/H. 15 Rebiül-evvel 1300 (24 Ocak 1883). T. NFM. 721/19, H. 1304 Cemaziye’l-evvel 17 (11 Şubat 1887). T. NFM. 721/60, H. 1305 Rebiü’l-ahir 26 (11 Ocak 1888).T. NFM. 721/62, H. 1305 Cemaziye’l-evvel 3 (17 Ocak 1888). T. NFM. 722/33, H. 1310 Safer 15 (8 Eylül 1892).
Beyazıt Devlet Kütüphanesi Süreli Yayınlar Orman ve Meadin Mecmuası, (1 Temmuz-1 Ağustos 1300/13 temmuz-1 Şubat 1305) Umur-u Nafıa ve Ziraat Mecmuası, Hakkı Tarık Us Kolleksiyonu, 13 Mart 1887.
TETKİK ESERLER AKGÜNDÜZ Ahmed; Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri,C 1, İstanbul-1990.
ALTUNBAY, Mustafa; “ Klasik Dönemde Osmanlı’da Madencilik”, Türkler Ansk., Cilt 10, Yeni Türkiye, Ankara-2002, s.790-802.
BAYRAM, Selahattin; Osmanlı Döneminde Selanik Limanı (1869-1912),İ.Ü Sosyal Bilimler Ensititüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul,2009.
CAN, Bülent Bilmez; Demiryolundan Petrole. Chester Projesi (1908-1923), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2000.
ÇAĞATAY, Neşet; “ Osmanlı İmparatorluğu’nda Maden İşletme Hukuku”, Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi,C 2, S.1, Ankara 1943, s.123-146.
DİNÇER, Celal; “ Anadolu’nun Bayındırlık İşlerine Dair Lahiya”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Cilt X/7, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara-1978,s.157-168.
ELDEM, Vedat; Osmanlı İmparatorluğu’nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tedkik, Ankara1970.
ENGİN, Vahdettin; Rumeli Demiryolları, İstanbul-1993.
ERDEM, Sevim; Sultan II.Abdülhamit Devri (1876-1908) Osmanlı Devletinde Bayındırlık Faaliyetleri, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Elazığ-2010.
GARNİER, Jean Paul; Osmanlı İmparatorluğu’nun Sonu, II. Abdulhamid’ten Mustafa Kemal’e, Türkçesi: Zeki Çelikkol, Remzi Kitap Evi, İstanbul-2007.
GEYİKDAĞI, Necla; Osmanlı Devleti’nde Yabancı Sermaye 1854-1914, Hil Yayın, İstanbul2008.
GÖKMEN, Ertan; II.Abdulhamid Dönemi Osmanlı Maden İmtiyazları ( 1878-1899), DEVR-İ HAMİD Sultan II. Abdulhamid, Hazırlayanlar:Mehmet Metin Hülagü, Şakir Batmaz, Gülbadi Alan, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Cilt 2, Kayseri 2011, s.44-59.
HÜLAGÜ, M.Metin; “Sultan II.Abdulhamid Dönemi Demir Yolu Politikası”, DEVR-İ HAMİD Sultan II. Abdulhamid, Hazırlayanlar: Mehmet Metin Hülagü, Şakir Batmaz, Gülbadi Alan, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Cilt 3, Kayseri 2011, s.139-153.
KABACALI, Alpay; Tanzimat’tan II.Meşrutiyet’e İmparatorluk ve Nesnel Tarihin Prizmasında Abdulhamid, Creative Yayıncılık, İstanbul 2005.
KARAL, Enver Ziya; Osmanlı Tarihi, Cilt VII, Ankara-2001.
KAZICI, Ziya; Sultan II.Abdulhamid Dönemi ve Osmanlı Devleti, Kayıhan Yayıncılık, İstanbul-2009.
KESKİN, Özkan; “Osmanlı Devleti’nde Maden Hukukunun Tekamülü (1861-1906), OTAM, 29/Bahar 2011,s.125-148.
KESKİN, Özkan; “Osmanlı Devleti’nde Yabancı Maden Mühendislerinin İstihdamı ve Osmanlı Madenciliğine Hizmetleri” İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, Sayı:11, İstanbul 2007, s.79– 92.
MUTLUÇAĞ, Hayri; “ Yakın Tarihimizde İlk sosyal, İktisadi ve Teknik Kalkınma Planı”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Cilt X/6, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara-1971,s.11- 27.
ORTAYLI, İlber; Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880), Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara-2000.
ÖZER, Sevilay; “Chester Projesi’nin Hakimiyet-i Milliye Gazetesine Yansıması” History Studies Ortadoğu Özel Sayısı / Middle East Special Issue, 2010,s.287-299.
TIZLAK, Fahrettin; “ Osmanlı Devleti’nde Madencilik”, Osmanlı Ansk., Cilt 10, Ankara -1999, s. 313-326.
TOKAY, Gül; Makedonya Sorunu, Jön Türk İhtilalinin Kökenleri (1903-1908), Afa Yayıncılık, İstanbul-1995.
YERASİMOS, Stafanos; Az Gelişmişlik Sürecinde Türkiye, Cilt 2, Çeviren: Babür Kuzucu, İstanbul-2002.
YILDIZ, Özlem; “20.Yüzyıl Başlarında Selanik Limanında Deniz Ticareti”, ÇTTAD, XII/24, (2012/Bahar), s.27-46.
YILDIZ, Özlem; II.Meşrutiyet’ten 1.Dünya Savaşı’na Osmanlı Devleti’nde Deniz Ticareti (1908-1914), DEÜ.Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü ( Yayınlanmamış Doktora Tezi),İzmir-2012.
YILMAZÇELİK, İbrahim - Ahmet AKSIN; Tarihi Gerçeklerle Osmanlı-Yunan Harbi, İstanbul2007.