SÖZCÜKLER ARASINDA KAVRAMSAL AKIŞ: “TEPE” SÖZCÜĞÜ İNCELEMESİ

Dilin temel birimi olarak düşünülen sözcükler, zihinde tek başlarına bağımsız olarak bulunmayıp anlam yönünden başka sözcüklerle de bağıntılıdır. Sözcüklerin ilişkili oldukları kavramlarla bir arada gösterilebilmeleri, insan zihnindeki sınıflandırmanın tam olarak anlaşılabilmesi ve kavramlar arasındaki ilişkilerin ortaya çıkarılması bakımından büyük önem taşır. Bütünün bir parçası olan sözcükler içinde barındırdıkları kavramlar ile bir kavram alanı meydana getirirler. Zihnin kavramlar arasında kurduğu bu ilişki şekli, dil ve zihin bağlantısını ortaya koyması bakımından önemlidir. Bu çalışmada, “tepe” sözcüğü ile ilişkisi olan kavramların belirlenmesi ve bu kavramlarla ilişkili diğer kavramların da gösterilmesi amaçlanmıştır. Bu saptamalarla kavramlar incelendiğinde ilişkisiz görülen kavramların birbirleriyle ortak bir payda altında bilişsel bir bakış açısıyla ilişkilendirilebileceği gösterilmiştir. Bu nedenle çalışmada 2015 TDK Türkçe sözlükten hareketle “tepe” ortak paydasını oluşturan kavramlar incelenmiş zihnin temelde bulunan prototipler ile kavramları tanımladığı ve zihindeki kavramsal ilişkilerin bu şekilde oluşturulduğu tespit edilmiştir. Örnekler incelendiğinde nitelik, nicelik ve işlev bakımından çok farklı özelliklere sahip olan kavramların temelde bulunan prototiplerle ilişkilendirildikleri için aynı kavramın altında bir araya geldikleri görülmüştür. İnsan zihninin temelde bulunan bu prototiplerden yola çıkarak kavramları oluşturduğu gösterilmeye çalışılarak kültür ve düşüncenin temel aracı olan sözlüklerin bu bakış açısıyla incelenmesi gerektiğine dikkat çekilmek istenmiştir.

CONCEPTUAL FLOW BETWEEN WORDS: ANALYSIS OF THE WORD “TEPE”

Words that are thought to be the basic units of the language, are not independently present in the minds but are related to other words in terms of meaning. Words’being able to be shown together with the concepts that they are related to is of great importance to fully understand the classification in the human mind and to reveal the relationship between the concepts. Words that are part of a whole, form a concept field with the concepts they maintain. This type of relationship that the mind sets between the concepts is important in terms of revealing the language and mind connection. In this study, it is aimed to determine the concepts related to the word "tepe" and also to show other concepts related to this word. When these concepts are examined under the light of above determinations, it is shown that unrelated concepts can be related to each other by a cognitive point of view, under a common denominator. For this reason, in this study, concepts that constitute the common denominator "tepe" have been examined based on TDK Turkish Dictionary 2015 edition and it has been determined that the mind defines the concepts with the basic prototypes and conceptual relations in mind are formed in this way. When examining the examples, it is seen that concepts having very different characteristics in terms of quality, quantity and function come together under the same concept because they are related to the basically found prototypes. It is aimed to draw attention to the fact that the human mind forms the concepts based on these prototypes and that the dictionaries, which are the basic tools of culture and thought, should be examined from this perspective.

___

  • Aksan, D .(2005). Anlambilim. Ankara: Engin Yayınevi.
  • Atkinson, R. L., Atkinson, R. C, Hılgard, E. H. (1995). Psikolojiye Giriş. ( K.Atakay, M. Atakay,A. Yavuz, Çev.) İstanbul: Sosyal Yayınlar.
  • Dönmez, Ali .(1992). Bilişsel Sosyal Şemalar. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü Dergisi, C: 14, ss.131-146
  • Hacızade, Naile. (2012). Bilişsel Dilbilim Açısından Duyguların Dili. Konya: Çizgi Kitapevi Yayınları.
  • Hançerlioğlu, O. (1977). Felsefe Ansiklopedisi: Kavramlar ve Akımlar. C: 3, Ankara: Remzi Kitabevi.
  • Musaoğlu, M.(2007). Türk Dil Bilimi Çalışmaları. http://mehmanmusayev.com/pdf/mk_4.pdf Erişim Tarihi: 19.02.2018,
  • Saussure, F. (2001). Genel Dilbilim Dersleri. (Berke Vardar, Çev.) İstanbul: Multilingual.
  • Schunk, D. H. (2011). Öğrenme Teorileri: Eğitimsel Bir Bakışla. (M. Y.Demir, K. Celasun, Z. H.Kaçkar, E. Üzümcü, B. E. Şahin, Çev.), Ankara: Nobel Yayın.
  • Solso, R.L. Maclin, M.C. Maclin, O.H. (2011). Bilişsel Psikoloji.(A. Ayçiçeği Dinn, Çev.)İstanbul: Kitabevi.
  • Trier, J. (1969), Kelime Alanları ve Kavram Alanları Üzerine. (Hüseyin Sesli, Çev.) Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
  • Türkçe Sözlük. (2015). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Vardar, B. (2007). Açıklamalı Dil Bilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual.
  • Vygotsky, L. S. (1998). Düşünce ve Dil.( S. Koray, Çev.) İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.