TÜRKİYE TÜRKÇESİ VE AZERBAYCAN TÜRKÇESİ AĞIZLARINDA “BABA” VE “OĞUL” SÖZCÜKLERİNİN FONETİK VARYANTLARI ÜZERİNE

Her bir dilin varlığı ve gelişimi onun tezahür şekilleri (yazı dili, ağızlar ve canlı halk dili) ile doğrudan ilgilidir ve ulusal dil, genellikle dilin tezahür şekillerinin etkileşimine dayanarak gelişir. Şu açıdan baktığımızda her hangi bir dilin bütün ayrıntılarıyla öğrenilmesi için yazı dili, ağızlar ve canlı halk dili unsurlarının hem ayrı ayrı, hem de karşılıklı şekilde araştırılması gerekmekte olup güncellik arz etmektedir. Günümüzde ağızların ses bilgisi özelliklerinin karşılaştırmalı şekilde araştırılması ile meşgul olan dilcilerin önünde seslerin değişmesi, farklı lehçelerdeki seslerin denk gelip gelmemesi meselesi, seslerle ilgili farklı özelliklerin karşılaştırılması, sözcüklerin ses yapılarını açıklamak gibi zor meseleler durmaktadır. Türkiye Türkçesi ve Azerbaycan Türkçesi yazı dilinin şekillenmesinde ve gelişmesinde ağız malzemeleri büyük önem arz etmekdedir. Bu yüzden Türkiye Türkçesi ve Azerbaycan Türkçesi ağızlarının mükayeseli olarak incelenmesi tespit edilen ağız özellikleri arasındaki benzerlik ve farklılıkların ortaya çıkarılmasına yardımcı olmanın yanı sıra ileride Türk lehçeleri ağız atlaslarının oluşturulabilmesine de katkı sağlayacaktır. Türkiye Türkçesi ve Azerbaycan Türkçesi ağızlarının söz varlığındaki baba/ata ve oğul sözcükleri önemli bir yere sahiptir. Ağızlarda baba/ata ve oğul sözcüklerinin bölgelere, illere göre ayrı ayrı şekilleri, telaffuzları ve adlandırmaları bulunmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye ve Azerbaycan ağızlarında kullanılan baba/ata ve oğul sözcükleri bir araya getirilip, kendi içinde sınıflandırılmış, bu sözcüklerle ilgili yapılan derlemelerden hareketle değerlendirmeye alınmış, baba/ata ve oğul sözcükleri Türkiye Türkçesi ve Azerbaycan Türkçesi ağızları penceresinde incelenmeye çalışılmış ve bu sözcüklerin bölgelere göre aktarımı, fonetik özellikleri üzerinde durulmuştur. Tespit edilen fonetik özelliklerin karşılaştırılması yapılmış ve baba/ata ve oğul sözcüklerinin her iki dilin ağızlarındaki kullanım çeşitliliğine, nasıl bir forma dönüştüğüne dikkat çekilmiştir.

THE PHONETIC VARIANTS OF THE WORDS "BABA" ("FATHER") AND "OĞUL" ("SON") USED IN THE DIALECTS OF TURKEY TURKISH AND AZERBAIJANI TURKISH

The existence and development of any national language is directly associated with the forms of expressions (literary language, dialects and folk language), so national language is developing on the basis of mutual influence of those forms of expressions. From this point of view and in order to study all the details of any language it is necessary to analyze language elements of the dialects, folk language and literary language not only separately but also in interaction. Nowadays linguists working on the phonetic features of the dialects meet difficulties such as the change of sounds, the problems of correspondence of sounds to each other in different dialects, the comparison of the distinctive features of sounds, the explanation of the sound structure of the words, etc. Dialect materials play an important role in the formation and development of literary languages of Turkey Turkish and Azerbaijani Turkish. So a comparative study of dialects of those languages, detection of similar and distinctive features between those dialects will allow to compile dialectological Atlas of the Turkic languagesin the nearest future. The words "baba/ata" (father) and “oğul” (son) are of great importance in the vocabulary of the dialects of Turkish and Azerbaijani languages. There are various spelling and pronunciation forms of the words "baba/ata" (father) and “oğul” (son) in different regions. Variants of the words "baba/ata" (father) and “oğul” (son) used in Turkey Turkish and Azerbaijani Turkish dialects were collected and classified, the collected materials were evaluated, different variants of those words, their phonetic features were analyzed in the article.

PDF

___

Akar, Ali. (2004). Muğla Ağızları. Muğla: Muğla Üniversitesi Yayınları: 50.
Aksan, Doğan. (2004). Türkçenin Söz Varlığı. 3. Basım. Ankara: Engin Yayınevi.
Aksan, Doğan. (2005). Türkiye Türkçesinin Dünü, Bugünü, Yarını. 4. Basım. Ankara: Bilgi Yayınevi. s. 13
Aksoy, Ömer Asım. (1945). Gaziantep Ağzı. İstabul: İbrahim Basımevi.
Alpar, Melek (Bahar/2013), “Bingöl Ağzı Ve Folkloru Üzerine Bir İnceleme”, Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/4, p. 53-65, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, Doi Number :10.7827/TurkishStudies.4905 , Ankara, Turkey
Amanoğlu, E. Guliyev (2010). Nahçıvan Ağızları Söz Varlığı. Kültür Ajans Yayınları: 97, Ankara.
Amanoğlu, E. Guliyev. (2009). Nahçıvan Ağzı. Ankara. Azerbaycan Dilinin İzahlı Lüğeti. (2006). Bakü: Şerg-Gerb.
Boz, Erdoğan. (2002). Afyon Merkez Ağzı. Afyon.
Bozyiğit, A. Esat. (1998). Ankara İli Ağzı Sözlüğü. Birinci Baskı, Ankara.
Bölge Ağızlarından Atasözleri Ve Deyimler. (1971). II. Kitap. Türk Dil Kurumu Yayınları.
Erdem Mehmet Dursun., BÖLÜK, Ramazan (2011). Kaş (Antalya) Ağzı Ses Özellikleri Üzerine. Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/1 Winter 2011, p. 411-452, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, Doi Number :10.7827/ TurkishStudies.2171 , Ankara, Turkey
Buran, Ahmet ve Şerife OĞRAŞ. (2003). Elazığ İli Ağızları, T.C. Elazığ Valiliği Elazığ Kültür Kurultayı. Elazığ.
Caferoğlu, Ahmet. (1943). Anadolu Ağızlarından Toplamalar, TDK, İstanbul.
Caferoğlu, Ahmet (1940). Anadolu Dialektolojisi Üzerine Malzeme. İstanbul Üniversitesi Yayınları: 105, İstanbul.
Caferoğlu, Ahmet (1951). Anadolu İlleri Ağızlarından Toplamalar. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No. 487, İstanbul.
Caferoğlu, Ahmet. (1948). Orta Anadolu Ağızlarından Derlemeler. İstanbul Üniversitesi Yayınları: 346, İstanbul.
Caferoğlu, Ahmet (1994), Kuzeydoğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar. İkinci Baskı., Ankara.
Caferoğlu, Ahmet (1944), Sivas Ve Tokat İlleri Ağızlarından Toplamalar. TDK, İstanbul.
Çiloğlu, Meral. (2008). Anadolu Ve Rumeli Ağızlarında Tasvirî Fiiller, Yüksek lisans Tezi. Edirne.
Durmuş, Oğuzhan. (2004). Edirne Ağzı. İlmi Araştırmalar, Sayı 18. İstanbul.
Efendioğlu, Süleyman (2009). Ağrı İli Ağızları. TurkishStudies, International Periodical for the Languages, Literature, and History of Turkish or Turkic Volume 4/3 Spring, p. 808-840, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, Doi Number :10.7827/TurkishStudies.706 , Ankara, Turkey
Elhan, F. (2004). Kilis Ağzı Ve Şiirleriyle Karacaoğlan’ın Kişiliği. Kilis Vakfı Yayınları No: 3, İstanbul.
Ercilasun, Ahmet B. (2002). Kars İli Ağızları. Türk Dil Kurumu Yayınları: 43 Ankara.
Ergin Muharrem. (2009). Türk Dil Bilgisi. Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım, İstanbul.
Gemalmaz Efrasiyap. (1978). Erzurum İli Ağızları. I. Cilt, Atatürk Üniversitesi Basımevi, Erzurum.
Güneş, Bahadır. (2012). Karşılaştırmalı Ağız Araştırmalarının Önemi Ve Türkiye’deki Karşılaştırmalı Ağız İncelemeleri Üzerine Bir Deneme // Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 1/4, s. 20-44, Türkiye.
Karahan, Leyla. (2014). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Türk Dil Kurumu Yayınları, 3. Baskı, Ankara.
Kaydarov, Abduali, Orazov, Meyirbek. (2012). Türklük Bilgisine Giriş, 2. Baskı. İstanbul: Kesit Yayınları.
Koraş, Hikmet (1992). Karaman Ve Yöresi Ağızları. Yüksek Lisans Tezi, Kayseri.
Korkmaz Zeynep. (1956). Güney-Batı Anadolu Ağızları. Türk Tarih Kurumu Basımevi-Ankara.
Kurtbeyoğlu, Sultan Ruhan. (2011). Iğdır Ve Nahçıvan Ağzının Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Kars.
Nakiboğlu, Sadi H. (2001). Adıyaman Ve Yöresi Ağızları. Niğde.
Özden, Muharrem. (2009). Bilecik İli Ağız İncelemesi. Edirne.
Özkaya, Hakkı. (2013) Kırklareli İli Ağızları Söz Varlığı. T.C. Tırakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Türk Dili Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Edirne.
Özturan, Ali Hacı. (2009). Maraş Merkez Ağzı. Ukde Kitaplığı: 73, Maraş Kültürü Edebiyat Serisi, Kahramanmaraş.
Öztürk, Jale. (2017). Yönelme Hali Üzerine Gelen +Ca Ekinin Hatay Ağzındaki Kullanımı Üzerine. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, Cilt 2, Sayı 2.
Pehlivan, Sevgi Şenol (1993). Artvin-Ardanunç Ağzından Derlemeler. Yazışma Adresi: Sevgi Şenol Pehlivan Ortabağlar Kayhan sk. No 16/1, 16310 Bursa.
Sakaoğlu, Saim. (1973). Gümüşhane Masalları Metin Toplama Ve Tahlilleri. Ankara: Sevinç Matbaası.
Şireliyev, Memmedağa. (2008). Azerbaycan Dialektologiyasının Esasları. Bakü.
Tavkul, Ufuk. (2003). Türk Lehçelerinin Sınıflandırılmasında Bazı Kriterler. Kırım Dergisi, 12 (45), 23-32.ss.
Türkçe Sözlük. (2005). 10. Baskı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
Yavuz, Orhan. (2013). Gazipaşa (Antalya) Köyleri Ağzı. Yüksek Lisans Tezi. Konya.
Yavuz, Serdar. (2013). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Akrabalık Adları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 23, Sayı: 2, Sayfa: 71-91, Elazığ.