REFİK HALİT KARAY’IN HİKÂYELERİNDE, NİTELİK VE MAHİYETİ BAKIMINDAN KADIN-ERKEK İLİŞKİLERİNE BAKIŞ

Türk hikâyeciliğinin dil, anlatım, kurgu ve içerik yönlerinden gelişip yetkinleşmesinde önemli pay sahibi yazarlardan biri olan Refik Halit Karay; roman türünde sayıca daha fazla eser verse bile öncelikle “hikâyeci” kimliğiyle bilinir. Anadolu’yu özellikle sürgünlük yıllarında yakından tanıma olanağı bulan yazar, gözleme dayalı bir gerçekçilikle bu coğrafyayı ve insanlarını anlattığı hikâyelerini “Memleket Hikâyeleri;” Orta Doğu coğrafyasına açıldığı hikâyelerini “Gurbet Hikâyeleri” adlı kitaplarında toplamıştır. Kendisi varlıklı bir İstanbul ailesinin çocuğu olarak yetişmesine, bambaşka bir sosyal tabakaya mensup olmasına karşın edebiyatta Anadolu’nun tarafsız ve gerçekçi bir yaklaşımla yeterince yer bulmamasını büyük bir eksiklik olarak görmüş, bundan duyduğu rahatsızlığı çeşitli defalar dile getirmiş, ilk örneklerinden başlayarak hikâyelerinde bilinçli bir biçimde böyle bir yol izlemiştir. İzlediği çizgide, kaynağını ve gücünü konuşulan Türkçeden alan bir edebiyat dilinin oluşmasına da büyük katkılar sunmuştur. Gerçeklikle bağdaştırarak kurguladığı olay ve kişileri yer yer ince alaya varan bir eleştirel bakışla veren Karay’ın; hiçbir zaman kolaycılığa düşmeme, sıradan övgü ya da yergi düzeyinde kalmama, üzerinde durduğu meseleleri günlük politikanın tartışma sınırlarına indirgememe çabası dikkati çeker. Bu özen içinde, kadın-erkek ilişkilerinin çeşitli yönlerini de hikâyelerine konu edinir. Anlattığı dönem ve kültür coğrafyasının toplumsal koşulları içinde kadınla erkeğin birbirlerine göre konum, algı ve davranış farkları ekseninde ortaya konulan bu ilişkiler; nitelik ve mahiyetlerini açığa çıkaracak tipik yanlarıyla okura sunulur. Çoğunlukla bunların kapalı toplum yapısında ortaya çıkabilecek biçimleri, cinselliğin/ cinsel kimliğin öne çıktığı olay ve durumlar üzerinden işlenir. Bu yazıda, genel olarak ve alt başlıklar hâlinde, kadın-erkek ilişkilerinin Refik Halit Karay’ın hikâyelerine yansıyan yanları ele alınmaya çalışılmış; yazıldığı dönemin sosyo-kültürel yapısına ilişkin bir ölçüde fikir

PDF

___

Aktaş, Şerif (2004). Refik Halit Karay, Ankara: Akçağ Yayınları.
Banarlı, Nihat Sami (1987). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi II, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
Cevdet Kudret (1967). Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman II, İstanbul: Varlık Yayınları.
Ceyhun, Demirtaş (1196). Türk Edebiyatında Anadolu, İstanbul: Sis Çanı Yayınları.
Çeri, Bahriye (1996). Türk Romanında Kadın 1923-1938 Dönemi, İstanbul: Simurg Yayınları.
Fethi Haci (1990). Gücünü Yitiren Edebiyat/ Eleştiri Günlüğü, İstanbul: Gerçek Yayınları.
Günyol, Vedat (1956). “Düzme ve Gerçek Memleket Hikâyeleri,” Yeni Ufuklar, Sayı: 31, Nisan.
K., Tarık Dursun (1965). “Bir Refik Halid Vardı,” Milliyet, 24 Temmuz.
Kabaklı, Ahmet (1985). Türk Edebiyatı, Cilt: 3, İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
Kaplan, Mehmet (1997). Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar, İstanbul: Dergâh Yayınları.
Karay, Refik Halit (2016). Üç Nesil Üç Hayat, İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
Karay, Refik Halit (2009a). İlk Adım, İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
Karay, Refik Halit (2009b). Guguklu Saat, İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
Karay, Refik Halit (2009c). Memleket Hikâyeleri, İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
Karay, Refik Halit (2009d). Gurbet Hikâyeleri, İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
Köroğlu, Erol (2004). Türk Edebiyatı ve Birinci Dünya Savaşı 1914-1918, Propagandadan Millî Kimlik İnşasına, İstanbul: İletişim Yayınları.
Mert, Necati (2000). “Refik Halit’in Muhalifliği, Sürgünlüğü ve Merkez-Taşra Çatışması Açısından Hikâyeleri,” Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 1.
Nâzım Hikmet (2002). Yazılar I, İstanbul: Yapı ve Kredi Yayınları.
Ömer Seyfettin, “Yeni Lisan,” Genç Kalemler, Cilt: 2, Sayı: 1, 11 Nisan.
Tanpınar, Ahmet Hamdi (1969). Edebiyat Üzerine Makaleler, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
Törenek, Mehmet (2013). “Bir Dil Ustası: Refik Halit Karay –Üslubuna Dair Bazı Dikkatler-”, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 51, Aralık.
Türkçe Sözlük (2005). Ankara: Dil Derneği Yayınları.
Uçman, Abdullah (2005). “Refik Halid’in İki Mektubu,” Türk Edebiyatı, Sayı: 386, Aralık.
Yalçın, Alemdar (2012), Siyasal ve Sosyal Değişimler Açısından Cumhuriyet Dönemi Türk Romanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
Ziya Gökalp (1976). Türkçülüğün Esasları, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.