GÜLŞEN-İ ŞUARÂ VE ÂDÂB-I ZURAFÂ’DA BİR ÜSLÛP ÖZELLİĞİ OLARAK MAHLASLA İLİNTİLİ ANLATIM

Dîvân edebiyatında, nazma nispetle daha az göz önünde tutulan nesir geleneğinde üslûbun konuya göre değişiklik göstermesi, önemli bir nitelik olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu açıdan düşünüldüğünde Dîvân edebiyatı nesir geleneği içinde önemli bir yekün tutan tezkirecilikte içerik kadar üslûp da mühimdir. Tezkirelerde, üslûbun önemi, içerikle olan sıkı bağından kaynaklanır. Öte yandan konuya ve şâirlerin özelliklerine göre bu üslûp değişkenlik arz etmektedir. Tezkirelerdeki üslûp değişikliğine etki eden en önemli unsurlardan birinin mahlas olduğunu düşünmekteyiz. Dîvân şiirinde şâirlerin kullandıkları müsteâr isimler olan mahlasların alınması ve kullanılması hususunda özel sebepler vardır. Bu sebeplerin doğal bir sonucu olarak, şâirlerin şiirlerinde kullandıkları mahlaslar iç ve dış dünyaları ile son derece alakalıdır. Bu alakanın bir yansıması olarak, kullanılan mahlasların tezkire üslûbuna etkisi olduğu söylenebilir. Ayrıca mahlasların, tezkirelerdeki kelime kadrosunu şekillendirerek üslûba etki ettiği görülmüştür. Tezkirelerde biyografik bilgilerin yer aldığı kısımlarda, şâirlerin mahlaslarıyla etimolojik veya semantik olarak alakalı kelimelerin özellikle seçilmesi mahlas-üslûp ilişkisinin önemli bir göstergesidir. Çalışmamızda, Ahdî’nin Gülşen-i Şuarâ ve Râmiz’in Âdâb-ı Zurafâ tezkirelerinde şâirlerin sosyal statüleri, meslekleri, kişilikleri, fiziksel özellikleri, ilişki içerisinde olduğu kişiler, doğum-ölümleri, sanat anlayışları hakkında bilgilerin verildiği bölümlerde şâir mahlaslarının üslûba olan etkisi örneklerle incelenmiştir. Ayrıca günümüz nesir anlayışından farklı olarak Dîvân nesrinin içerik-üslûp ilişkisi, tezkirelerdeki mahlas-üslûp ilişkisi bağlamında ele alınmıştır.

EXPRESSION CONNECTED TO PENNAME AS A STYLE FEATURE AT GULSEN-I SUARA AND ADAB-I ZURAFA

In the prose tradition of the tradition of Divan literature, which has remained in the background according to the poetry, the prose style changing according to the subject, is an important feature. When considered from this point of view, the style has an important place in the tradition of tezkire which holds an important position in Divan prose tradition. In tezkires, style is the precaution, due to the relation with the content. On the other hand, the style is varies according to the characteristics of poets and the content. The most important factor affecting the style change in the tezkires is the poet pennames. In Divan poetry there are special reasons for the taking and using of the private names, which are poetic names used by poets. As a natural consequence of these reasons, the pennames are highly relevant to poets inner and outer world. As a reflection of this relation, it is seen that besides the formal effect of the phrases used in the order of the tezkires, the pennames directly has influence on the vocabulary and style in the tezkires. It is an important indicator of the relation of the penname-style that especially the selection of the etymologically or semantically related words in the places where biographical information is found in the tezkires. In our study, will be analysed that the influence of the pennames on the prose style after being informed about the social statues, professions, personalities, physical characteristics, personal relationships, birth-deaths and the sense of art, in the sample of Ahdi's Gülsen-i Suara and Ramiz's Adab-ı Zurafa. In addition, contrary to contemporary prose perception, the relationship between the content and the style of divan prose will be discussed in the context of the relation between the content and the style in the tezkires.

PDF

___

Akün, Ömer Faruk. (1988). TDVİA Ahdî Maddesi. C. 1, s.: 509-514.
Aydın, Abdullah. (2013). “Asude Bahar Ülkesine Yolculuk Olan Ölümün Şair Biyografilerinde İfade Edilmesi”, Turkish Studies , Volume 8/8, Summer, s. 161-188.
Canım, Rıdvan. (2010). “Latîfî Tezkiresi’nde Dil ve Üslûp” Nesrin inşâsı: düzyazıda dil, üslûp ve türler. Hazırlayan Hatice Aynur ve öte. İstanbul: Turkuaz : 166-175.
Coşkun, Menderes. (2010). “Üslup Çalışmaları Üzerine”, Nesrin İnşası: Düzyazıda Dil, Üslup ve Türler (Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları V) , İstanbul: Turkuaz, 72-83.
Çapan, Pervin. (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî (Nuhbetü'l-Asâr Min Fevâ'idi'l-Eş'âr) İnceleme-Metin-İndeks . AKM Yay. Ankara.
Çapan, Pervin. (2009). “Bir Üslup Unsuru Olarak Safayi Tezkiresinde Örnek Verme İşlemi” Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi 27-28 Ağustos 2007. Editör Hayati Develi. İstanbul: İKÜ Yayınları: 99-120.
Devellioğlu, Ferit. (1970). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara. “Şair tezkirelerindeki ölüm ifadelerinin üslûp açısından değerlendirilmesi.” Edebiyat ve dil yazıları: Mustafa İsen’e armağan. Editör Ayşenur
Durmuş, Mustafa. (2007). Külahlıoğlu İslam, Süer Eker. Ankara: 171-186.
Erdem, Sadık. (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ sı. Ankara: AKM Yayınları.
Erdem, Sadık. (2007). TDVİA Râmiz Maddesi. C. 34, s.: 451
İnce, Adnan. (2005). Tezkiretü'ş-Şu'arâ Sâlim Efendi , AKM yayınları. Ankara.
İsen, Mustafa. (1988). TDVİA Âdâb-ı Zurafâ Maddesi. C. 1, s.: 335-336.
Kesik, Beyhan. (2015). “Güftî’nin Teşrîfâtü’ş-Şu’arâsı’nda Mizahî Unsurlar.” Littera Turca: Journal of Turkish Language and Literature 1, s. 2 (Güz): 85-92.
Kılıç, Filiz. (2004). “Sehî Latîfî ve Âşık Çelebi Tezkirelerinden Hareketle XVI. yy. Tezkirelerinde Bazı Üslûp Özelikleri.” V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri . Ankara: TDK: 1821- 54.
Pakalın, M. Zeki. (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü . İstanbul. Solmaz, Süleyman. (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şuarâsı (İnceleme-Metin). Ankara: AKM Yayınları.
Şemseddin Sâmi. (1317). Kamus-ı Türkî . İstanbul.
Tâhirü’l-Mevlevî. (1973). Haz. Kürkçüoğlu, Kemal Edip. Edebiyat Lügati . İstanbul
Tuğlacı, Pars. (1981). Okyanus Ansiklopedik Sözlük , İstanbul, s. 1824.
Yazar, İlyas. (2013). “Şair Tezkirelerinde Ölüm Bağlamında Dil ve Üslûp Üzerine Bir İnceleme, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , C. 11, S. 1, Nisan, Manisa, s. 457-466.
Yıldırım, Ali. (2006). Mahlas ve Mahlas-nâmeler. Ankara: Akçağ Yayınları.