ORTA VE AŞAĞI BOTAN VADİSİ'NDEKİ GELENEKSEL KIR KONUTLARI VE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Bu araştırmanın konusunu Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Siirt ili sınırları içinde kalan ve Dicle Havzası’nın kuzeydoğu ucunda yer alan Orta ve Aşağı Botan Vadisi ve çevresindeki geleneksel kır konutları oluşturmaktadır. Günümüzde 30’u köy, 4’ü mezra olmak üzere 34 daimi kırsal yerleşmeyle birlikte dönemlik kullanılan yerleşmelerin de bulunduğu Orta ve Aşağı Botan Vadisi'nde, 9621 nüfus yaşamaktadır. Bu çalışmada Botan Vadisi’ndeki 34 kırsal yerleşmenin dağılışı coğrafi bakış açısıyla ele alınmış ve söz konusu yerleşmelere ait geleneksel konutların yapı ve özellikleri, doğal ortam koşullarıyla bağlantılı olarak incelenmesi amaçlanmıştır. Ayrıca sahadaki geleneksel kır konutlarının günümüz ve gelecekteki durumu sürdürülebilirlik açısından ele alınarak değerlendirilmiştir. Genel olarak sahadaki konutlar geleneksel ve modern olarak iki şekilde sınıflandırılabilir. İnceleme alanında yapı malzemesi bakımından %66’ya yakın payla briket ve tuğlanın kullanıldığı modern betonarme konutlar ilk sırayı oluştururken, bağlayıcı harcı killi toprak ve cas malzemenin kullanıldığı geleneksel taş konutlar ise %34’luk bir orana sahiptir. Öte yandan doğal ve ekonomik coğrafya koşullarını çok iyi şekilde yansıtan, kültürel coğrafya açısından son derece zengin öğeler barındıran geleneksel kır konutları, modernizmin sahada etkisini hissettirmesiyle birlikte yerini hızla modern ve kültürel açıdan bir değeri olmayan tek düze yeni yapılara bırakmıştır. Sayıları gittikçe azalan bu geleneksel kır konutlarının yakın gelecekte tamamen yok olma tehlikesi bulunmakta ve bu da yöre koşullarını en iyi yansıtan kültürel değerlerin kaybolmasına yol açabilir.

AN INVESTIGATION ON TRADITIONAL RURAL DWELLING AND SUSTAINABILITY IN MIDDLE AND LOWER BOTAN VALLEY

The subject of this research is the traditional rural dwellings contains the Middle and Lower Botan Valley and its vicinity in the Southeast Anatolian Region, Siirt Province and the northeaster tip of the Dicle Basin. Today, there are 9621 inhabitants in the Middle and Lower Botanic Valley, where 30 are villages, 4 are hamlets and 34 are permanent rural settlements. In this study, the distribution of the 34 rural settlements in the Botan Valley was analysed by a geographical point of view. The structure and characteristics of the traditional dwellings of the mentioned settlements were examined with relation to the natural environment conditions. In addition, the present and future situation of the traditional rural dwelling in the field has been evaluated in terms of sustainability. In general, the area dwellings can be classified into two types, traditional and modern. Modern concrete dwellings in terms of building material with briquettes and bricks with a share close to 66% are in the first place. The traditional stone dwellings with binding mortar clay soil and cas have a ratio of 34%. These settlements are in the second place. On the other hand, the traditional rural dwellings, which reflect the natural and economic geographical conditions very well and contain extremely rich items in terms of cultural geography, have left the place with a single modern structure which is not worthy of modern and culturally. The decreasing number of these traditional rural dwellings are in danger of complete extinction in the near future, which may lead to the disappearance of cultural values that best reflect the local conditions.

PDF

___

Akın, T. C. Bekleyen, A. Yıldırım, M. (2016). Preservation initiatives for the truncated pyramid- shaped traditional houses of Siirt, Turkey, Frontiers of Architectural Research, Volume 5, Issue 3: 360-370.
Alkan, A. (2018). Orta ve Aşağı Botan Vadisi’nin Ekoturizm Potansiyeli Üzerine Bir İnceleme, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 22: 859-885.
Altaş, N. T. Gök, Y. Doğanay, S. (2006). Domaniç’te Kır Meskenleri, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı: 16: 63-88.
Altınlı, İ. E. (1952). Siirt Güneydoğusu’nun Jeolojik İncelemesi, Maden Tetkik Arama Enstitüsü Rapor No: 1977, İstanbul.
Aluçlu, İ. Yılmaz, A. Baran, M. (2006). Siirt Geleneksel Mimari Dokuda Yüzeyin Biçimlenişi ve Görsel Etki, Uluslararası Siirt Sempozyumu 19-21 Eylül, Siirt, 598-608.
Arınç, K. (2016a). Doğal, Beşeri, İktisadi ve Siyasi Yönleriyle İç Anadolu Bölgesi, Erzurum: Biyosfer Araştırma Merkezi Yayını No: 106.
Arınç, K. (2016b). Doğal, Beşeri, İktisadi ve Siyasi Yönleriyle Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri, Erzurum: Biyosfer Araştırma Merkezi Yayını No: 107.
Bekdemir, Ü. Sever, R. (2003). Şavşat ve Çevresinde Tipik Bir Ev Eklentisi; Merek, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı: 9: 81-92.
Bekleyen, A. Akın, T. Yıldırım, M. (2006). Siirt Yöresel Konut Mimarisi, Uluslararası Siirt Sempozyumu 19-21 Eylül, Siirt, 563-582.
Beyhan, Ş. Gülin ve Ünügür, S. Mete (2005). “Çağdaş Gereksinmeler Bağlamında Sürdürülebilir Turizm ve Kimlik Modeli”, İTÜ Dergisi/A, Cilt: 4, Sayı:2: 79-87.
Bulut, İ. (2017). Kırsal Konut Şekillenmesinde Etkili Olan Faktörler Açısından Misli Ovası Konutlarının İncelenmesi, Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, Cilt: 7: 79-96.
Doğanay, H. Orhan, F. (2014). Şavşat’ta Geleneksel Köy Meskenleri ve Başlıca Sorunları, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 18(1): 273-297.
Doğanay, H. Orhan, F. (2016). Türkiye Beşerî Coğrafyası, Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Doğanay, S. Alım, M. (2016). Türkiye Beşeri ve Ekonomik Coğrafyası, Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Gürsoy, E. (2015). Uşak’taki Tarihi Evlerde Giriş Düzenlemeleri, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/6 Spring 2015, p. 499-520, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8189, ANKARA-TURKEY.
Güzel, A. (2013). Coğrafi Özellikleri Bakımından Anadolu Şehirlerindeki Geleneksel Konutlar: Şanlıurfa Örneği, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/12 Fall 2013, p.569-590, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.5714.
Işık, Ş. (1992). Ezine-Bayramiç Çevresinde Kır Meskenleri, Ege Coğrafya Dergisi, Sayı: 6: 101- 117.
Karahan, E, E. (2017). Geleneksel ve Günümüz Konutunda Sürdürülebilirlik ve Yaşam Alışkanlıkları: Osmaneli Örneği, MEGARON, 12(3): 497-510.
Karakuyu, M. (2008). Türkiye’de Kır Konutları ve Eklentileri Üzerine Bir Araştırma: Alaşehir Örneği, Bilig Dergisi, Sayı: 44: 45-62.
Karaman, A. (1996). Sürdürülebilir Turizm Planlaması İçin Ekolojik Bir Çerçeve, Sürdürülebilir Turizm; Turizm Planlamasına Ekolojik Yaklaşım, 19. Dünya Şehircilik Günü Kolokyumu, Mimar Sinan Üniversitesi, İstanbul.
Kaypak, Ş. (2012). Ekolojik Turizm ve Sürdürülebilir Kırsal Kalkınma, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14 (22): 11-29.
Kılıç, T. (2014). Karacadağ’da Göçebe Hayvancılık ve Göçerler, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 24(2): 1-12.
Kıstır, M, R., Kurtoğlu, D. (2018). Geleneksel Konut Mimarisinin Sürdürülebilirlik Bağlamında İncelenmesi: Ayvalık ve Oxford Evleri Örneği, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(1): 83-90.
Koday, S., Koday, Z., Kızılkan, Y., 2017, Siirt İlinde Bir Mesken Kültürü: Cas Evleri, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 21(4), s.1369-1385.
Koday, Z., Özdemir, M. (2015). The Effect Of Geographic Factors On The Residence Culture In Eastern Black Sea Region / Doğu Karadeniz Bölümünde Mesken Kültürü, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. H. Ömer Karpuz Armağanı), Volume 10/14 Fall 2015, ANKARA/TURKEY, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8694, p. 811-822.
Köse, A. (1997). İvrindi ve Çevresinin Coğrafi Etüdü, Erzurum: Atatürk Üniv. Yay. No: 837, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Yay. No: 76, Araştırma Serisi No: 17.
Özav, L. Yılmaz, H. H. (2007). Çeltik İlçesinde Köy Konutları ve Temel Sorunları, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 9(1): 135-151.
Özdemir, Ü. Güner, İ. Kopar, İ. (2002). Safranbolu Platosunda Geçici Kır Yerleşmeleri, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı: 7: 135-152.
Sami, K. (2010). Tillo: Bir Zamanların Cas Evleri, Mimarlık Dergisi, Sayı: 354: 1-2.
Sayılır, B. Ş. (2012). Göçebelik, Konar-Göçerlik Meselesi Ve Coğrafî bakımdan Konar-Göçerlerin Farklılaşması, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, Sayı: XII/1: 563-580.
Schleicher-Tappeser, R. and Strati, F. (1999). Progress Towards Sustainable Regional Development. A Review of Results from the EU Research Programme on Human Dimensions of Environmental Change, Luxembourg Office for Official Publications of the European Communities, www.sqm praxis.net/info/old/download/SD.
Soylu, H. (2000). Köprüköy’ün Tarihi Gelişimi ve Mesken Tipleri, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 14: 187-211.
Tanoğlu, A. (1954). İskân Coğrafyası: Esas Fikirler, Problemler ve Metot. Türkiyat Mecmuası, 11: 1-32.
Tanoğlu, A. (1969). Nüfus ve Yerleşme, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları, Cilt I.
Tolun-Denker, B. (1977). Yerleşme coğrafyası: kır yerleşmeleri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fak. Matbaası.
Tunç, M. (1997). Trabzon’da Kırsal Alanlardaki Daimi Yerleşmelerde Mesken Tipleri ve Eklentileri, Türk Coğrafya Dergisi, S:32: 143-159.
Tunçdilek, N. (1960). Orta Sakarya Vadisinde Meskenler, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı:20: 36-50.
Tunçdilek, N. (1967). Türkiye İskân Coğrafyası (Kır İskânı), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Enstitüsü Yayın No: 49.
WTO (1998). Guide for Local Authorities on Developing Sustainable Tourism; World Tourism Organization, Madrid.
Zaman, M. (2017). Türkiye’de Kırsal Meskenler ve Coğrafi Dağılışı, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:21(3): 911-937.