MÜZİK TERAPİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ VE UYGULANDIĞI MEKÂNLARA BİR BAKIŞ

Bilinen ilk zamanlardan itibaren müzik, Tanrı ile iletişim kurmak ve topluluk ritüelleri (törenler) için önemli bir role sahip ve bu ritüellerin bir parçasıdır. Eski Hindistan’da, Çin’de, Yunan ve Türk’lerde sesler ve seslerin etkileri üzerine inançlar geliştirildiği, telkin, fizyoterapi ve müzik- terapi gibi uygulamaların yapıldığı bilinir. Antik Yunan döneminde ilk hastanelerden Asklepieion, İslâm dünyasında Selçuklular ve Osmanlılar döneminde görülen bîmarhane/darüşşifâ gibi mekanlar, müziğin tedaviye yardımcı bir unsur olarak tatbik edildiği yerlerdir. Özellikle Osmanlı döneminde makamların, insanın his dünyasına tesiri, hangi tür hastalıkların tedavisinde tatbik edildikleri; ten rengi ile makamlar arasındaki münasebet gibi konular tarihsel aktarımla günümüze ulaşmış bilgilerdir. Makalenin amacı, Eski Yunan’dan Osmanlı dönemine dek müziğin insan yaşamına ve his dünyasına tesirlerini aktaran yazılı kaynakların tespiti ve “müzik terapi” kavramının disipline edilme, kurumsallaşma sürecine ışık tutmaktır. Elde edilen kaynaklara göre, antik dönem ve Ortaçağ İslam dünyası düşünürlerinin eserlerinde yer alan müzik terapi geleneği hakkında kronolojik anlatım yöntemiyle, müzik terapi kullanımı üzerine geniş bir literatür sunulmuştur. Araştırmada veri toplama yöntemiyle ulaşılan Osmanlı Türkçesi, Arapça, Farsça, Türkçe ve İngilizce kaynaklar değerlendirilmiş, geniş bir literatür çalışması tarihsel aktarımla sunulmuştur. Selçuklu ve Osmanlı döneminde müziğin tedavi amaçlı kullanıldığı mekanlardan örnekler verilirken, müziğin makamsal bağlamda insana tesirlerinin yüzyıllardır mevcut olduğu tespit edilmiştir. 18. yüzyıldan sonra kurumsallaşmaya başlayan bu alan, bilim açısından araştırılmış ve giderek daha çok bilimsel araştırma konusu olmuştur. Günümüzde dünyanın çeşitli bölgelerinde ve çeşitli tıp alanları ile bağlantılı olarak müzik tedavi yöntemleri geliştirilmektedir.

THE HISTORICAL DEVELOPMENT OF MUSIC THERAPY AND AN APPROACH TO ITS APPLICATION VENUES

Music has an important role to communicate with God and for community rituals (ceremonies) and is a part of these rituals since the first known times. Developing beliefs on sounds and sound effects, doing suggestions, doing physical therapy and music-therapy applications is known in ancient India, China, Greeks, and Turks. Asklepieion, one of the first hospitals of ancient Greek era, bimarhane/darüşşifa, the old hospitals of Ottoman and Seljuks era of Islamic world are some venues that music is applied as a supportive factor of treatment. The influence of music modes to human feelings, for which diseases music is applied for treatment; the relationship of skin tone and music modes especially in the Ottoman period are some topics that are carried by historical context till nowadays. The purpose of the article is to detect the written sources of effects of music to human life and feelings from Ancient Greek to Ottoman periods and to sort out the institutionalization and disciplinization process of "music therapy". In this study Ottoman Turkish, Arabic, Persian, Turkish and English sources evaluated, and a large literature study presented in a historical context. The existence of the effects of music in the mode context for centuries have been identified during exemplifying the venues which apply music as a treatment method in Seljuks and Ottoman periods. This area, which started to be institutionalized after the 18th century, has been investigated in terms of science and has increasingly been the subject of scientific research. Today, music treatment methods are developed in various regions of the world and in connection with various fields of medicine.

PDF

___

Abdülbâkî Nâsır Dede, Tedkîk ü Tahkîk, nr. 1242/1
Abdülbâkî Nâsır Dede (1997). Tedkîk ü Tahkîk, (Nşr. Yalçın Tura), İstanbul: Pan Yay.
Abdülkâdir-î Merâgî (2009). Câmiu’l-elhân (nşr. Bâbek Hazrâî), Tahran.
Albayrak, Canan (2007). Anadolu’da Kybele – Attis Kültü, Yüksek Lisans Tezi. Ankara. Gazi Üniversitesi.
Ak, Ahmet Şahin (2017). Avrupa ve Türk – İslâm Medeniyetinde Müzikle Tedavi Tarihi Gelişimi ve Uygulamaları, İstanbul, Ötüken Yay.
Akan, Nesrin (2012). Platon’da Müzik. İstanbul: Bağlam Yay.
Akdoğan, Bayram (2009). Fethullah Şirvânî ve Mûsikî Risâlesi Mecelletun Fi’l Mûsîka Ankara.
Altundağ, Ayşe (2005). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi’nde Türk Mûsikisi İle Alâkalı Bilgiler Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. Marmara Üniversitesi.
Arısoy, Mithat (1988). Seydî’nin el-Matla’Adlı Eseri Üzerine Bir Çalışma, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. Marmara Üniversitesi.
Bardakçı, Murat (2011). Ahmedoğlu Şükrullah. Şükrullah’ın Risâlesi ve 15. Yüzyıl Şark Musikisi Nazariyatı, İstanbul: Pan Yay.
Birkan, Z. Işıl (2014). “Müzikle Tedavi, Tarihi Gelişimi ve Uygulamaları”. Ankara Akupunktur ve Tamamlayıcı Tıp Dergisi. Ankara.
Blacking, John (1974). How Musical is Man? London: University of Washington Press.
Byers, L. Kerry (2012). A Philosophical Inquiry of Music Therapy: Seeking Points of Unification. Degree of Doctor of Music. Canada.
Colombe, Casimire (2012). Müziğin İnsan ve Hayvanlara Etkisi, İstanbul, Ötüken Yay.
Çakır, Ahmet (haz.) (2017). Nağmeler Bahçesi, Hadâiku’n-Neğamât, Ankara.
Doğrusöz, Nilgün (2012). Yusuf Kırşehrî’nin Müzik Teorisi, Kırşehir, Kırşehir Valiliği.
Ducourneau, Gerard (2016). Müzik Terapi İlkeleri, İstanbul, Nobel Akademik Yay.
Gevrekzâde Hasan, Netîcetü’l-fikriyye fî tedbîr-i velâdeti’l-bikriyye, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler, Türkçe Yazmalar, nr.7092.
Gevrekzâde Hasan, Risâletü’l-mûsikiyye mine’d-devâi’r-rûhâniyye, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Hazine, nr.571/2.
Giola, Ted (2006). Healing Songs. Durham, N.C: Duke University Press.
Goher Vural, Feyzan (2016). İslamiyetten Önce Türklerde Kültür ve Müzik Hun, Kök Türk ve Uygur Devletleri, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Gouk, Penelope (2000). Sister disciplines? “Music and medicine” in historical perspective. In P. Gouk (Ed.), Musical Healing in Cultural Context (171-216) Ashgate, UK: Aldershot.
Grebene, Bekir (1976). “Müzikle Tedavi. III”, Musiki Mecmuası, S.318, İstanbul.
Grebene, Bekir (1978). Müzikle Tedavi. Ankara.
Güvenç, R. Oruç (1999). “Türk Müzik Terapi Geleneği”, Osmanlı-10-Kültür ve Sanat, Ankara: Yeni Türkiye Yay.
Hasan Şuûrî. Ta’dîlü’l-emzice, Millet Kütüphanesi, Ali Emîrî Tıp Yazmaları, nr.66.
Haşim Bey (1853). Mecmuâ, Dersaâdet.
Horden, Peregrine (2000). Music as Medicine: The History of Music Therapy Since Antiquity. Aldershot: Ashgate.
İhvân-ı Safâ Risâleleri (2012). (ed.Abdullah Kahraman). İstanbul. C.I.
Koç, Ferdi (2010). Abdülaziz b.Abdülkâdir Merâgî ve “Nekâvetü’l-Edvâr” İsimli Eserinin XV. Yüzyıl Mûsikî Nazariyatındaki Yeri, Yüksek Lisans Tezi. Ankara. Ankara Üniversitesi.
Köprülü, Fuad (1996). Edebiyat Araştırmaları. Ankara.
Ladikli Mehmet Çelebi. Zeynülelhân, İstanbul Üniversitesi Türkçe Yazmalar, nr. 4380.
Licht, Sidney (1946). Music in Medicine. Boston: New England Conservatory of Music. Nağmeler Bahçesi, Hadâiku’n-Neğamât (2017). Haz. Ahmet Çakır, Ankara.
Ögel, Bahaeddin (1991). Türk Kültür Tarihine Giriş. C.8-9 Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
Özçimi, M. Sadrettin (1989). Hızır Bin Abdullah ve Kitâbü’l-Edvâr, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. Marmara Üniversitesi.
Rorke, M. Ann (1996). “Music and the Wounded of World War II”. Journal of Music Therapy, 33 (3).
Rûhperver (2014). (nşr.M.Hakan Cevher). İzmir.
Soibelman, Doris (1948). Therapeutic and Industrial Uses of Music. New York: Columbia University Press.
Tekin, Hakkı (1999). Ladikli Mehmed Çelebi ve er-Risâletü’l-Fethiyyesi, Doktora Tezi. Niğde. Niğde Üniversitesi.
Terzioğlu, Arslan (1984). “İbn Sînâ ve Türk Çocuk Psikiyatrisi”, İbn Sînâ: Doğumunun Bininci Yılı Armağanı (haz.Aydın Sayılı) , Ankara.
Turabi, A. Hakkı (1996). el-Kindî’nin Mûsîki Risâleleri, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. Marmara Üniversitesi.
Turabi, A. Hakkı (2015). Gevrekzâde Müzikle Tedavi ve Amasya Dârüşşifâ Örneği, Amasya.
Uslu, Recep (2001). Mehmed Hafid Efendi ve Musiki, İstanbul, Pan Yay.
Uslu, Recep (2015). Merâgî’den Sultan II. Murad’a Müziğin Maksatları. Makâsidu’l-Elhân, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
Uygun, M. Nuri (1999). Safiyyüddin Abdülmü’min Urmevî ve Kitâbü’l-Edvâr’ı, İstanbul. Kubbealtı Neşriyatı.
Yalçın, Gökhan (2016). 19.Yüzyıl Türk Musikisinde Hâşim Bey Mecmuası Birinci Bölüm Edvâr, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
Yıldız, Zeynep (2011). Hasan Kâşânî’nin Kenzü’t-Tuhaf Adlı Eseri, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. Marmara Üniversitesi.
Winn, Thomas, Crowe, Barbara J., & Moreno, Joseph J. (1989). “Shamanism and Music Therapy”. Music Therapy Perspectives, 7: 67-71.