KLASİK FARS VE TÜRK ŞİİRİNDE ORTAK BİR İMGE: ŞEM’ VE PERVÂNE

Klasik Fars ve Türk edebiyatında ortak kullanılan pek çok imgeler vardır. Bunlardan biri de şem’ ve pervânedir. Şem’ ve pervâne imgesinin kaynağı Kuran ve hadislere dayanır. Yazarlar bu iki kelime özellikle de pervâne üzerinde değişik yorumlar yapmış, şairler de bu iki unsurdan hareketle oldukça farklı imgeler sergilemişlerdir. Şem’in yani mumun işlevsel özelliği olan yanma, yakma ve aydınlatma ile pervânenin içgüdüsel ateşe/ışığa yönelmesi ve o ışıkta kanatlarını yakması bu imgenin oluşmasında büyük rol oynamıştır. Şairler, şem’ ve pervâne kelimesini tek başına sözlük anlamında kullandıkları gibi, bu iki kelimeden birleşik kelime ve tamlamalar oluşturarak, bunlara farklı anlamlar yüklemişler ve yeni kavramlar ortaya koymuşlardır. Şem’ ve pervâne imgesi, gerek klasik Fars, gerekse klasik Türk edebiyatında âşıkane duyguların ifade edilmesinde kullanılmış, daha çok şem’ maşuk, pervâne de âşık olarak algılanmıştır. Bundan dolayı pervânenin muma âşık olduğu ve aşkı uğrunda öldüğü şairlerin imajinasyonunda/hayal dünyasında yer almıştır. Bu imgenin öyküsü ilk kez Hallâc-ı Mansûr tarafından söylenmiştir. Bu öyküyü Ahmed-i Gazzâlî büyük ölçüde geliştirmiş “pervâne-şem” imgesini “âşık-maşuk” ilişkisi içerisinde yorumlamıştır. Bu yorumlama, beşerî ve İlahî aşkın ele alınıp işlendiği şiirlere esin kaynağı olmuştur. Bu duyguların Aynu’l-Kudât-ı Hemedânî (ö.1131), Attâr (ö. 1221), Fahreddin Irâkî (1289), Sa’dî (ö.1291), Mevlana (ö.1273) gibi büyük sufî şairler üzerinde etkisi çok olmuştur. Şem’in maşuk, pervânenin de âşık imgesi, şiir geleneğinde öne çıkmasına rağmen, bu durum görüldüğü gibi değildir. Fars ve Türk şairlerinin imgelerinde alışılmışın dışında şem’ âşık, pevâne maşuk olarak da ele alınmıştır. Şem’in âşık olarak düşünülmesindeki etken duygu, edebî gelenekte “âşık” tipinin taşıdığı özelliklere sahip olmasından ileri gelir: Yanar, yakılır, erir, üzülür, ağlar, canından vaz geçer, gönül yangınıyla tutuşur, ciğeri yanar, başından duman çıkar vb. gibi. Şem’in maşuk oluşu da yine gelenekte yer olan “maşuk” tipinin taşıdığı vasıflardan ileri gelir. Bunların dışında şem’ ve pervâne imgesi, şair için benzetilen de olmuştur. Şair, kendisini âşık olarak gördüğünde kendisini muma benzetmiş, onun gibi yanmış, yakılmış, erimiş ve ağlamıştır. Bu durumda şair, benzeyen, şem’ de kendisine benzetilen olmuştur. Aynı durum pervâne için de geçerlidir. Âşık/şair, pervâne imgesinden hareket ederek, kendisini pervâneye benzetmiş, aşkı uğruna yanıp yakılan bir âşık olmuştur. Şairler şem’ ve pervâne kelimelerinden yola çıkarak ay ve güneş gibi kozmik unsurlara ve gece, gündüz, sabah gibi de zaman ile ilgili mefhumlara imge dünyalarında yer vermişlerdir. Bunu yaparken de ortaya yaratıcı şem’ ve pervâne imgesi koymuşlar, bazen de bunlarla kendileri arasında bir bağlantı kurmuşlardır. Şairlerin imge, his ve duygu dünyasında önemli bir yer tutan şem’, bir aydınlatma aracının, pervâne de kanatlı bir böcek olmasının çok ötesine geçmiş; aşk, âşık, maşuk, güzel, güzellik, güzellik unsurları, kozmik unsurlar gibi ortak duygu ve düşüncenin ortaya konulmasında yüklendiği anlam, tasavvur ve tahayyüller ile estetik bir benzetme unsuru olarak önemli bir rol oynamıştır.

A MUTUAL IMAGE IN CLASSICAL PERSIAN AND TURKISH POEM: CANDLE AND BUTTERFLY

There are several images commonly used in both classical Persian and Turkish literatures. One of them is Şem’, namely candle. Şem’ and butterfly derive from Qur’an and Hadith. Writers diversely interpreted these two words, especially the butterfly, whilst poets were performing different images setting out from these two elements. The functional features of the Şem’,namely candle, which are burning, being burnt and lightening, and the instinctual tendency of butterfly towards the fire/light and its burning its own wings played an important role in the process of the creation of these image. Poets used Şem and butterfly with their lexical meaning and they also comprised compound words and noun phrases and thus they ascribed various meaning to these two words and revealed new concepts. Şem’ and butterfly images were used both in Classical Persian and Turkish literatures to refer the amative emotions; Şem’ was perceived as beloved and butterfly was perceived as a lover. Therefore, it was in the imaginations/dream worlds of the poets that butterfly was in love with the candle and died for its love. The first story of this image was first told by Hallâc-ı Mansûr. Ahmed-i Gazzâlî significantly improved the story and interpreted the image of “butterfly- Şem” within the context of “lover-beloved”. This interpretation inspired the poems in which both mortal and divine love was covered. These emotions significantly affected great Sufi poets such as Aynu’l-Kudât-ı Hemedânî (d.1131), Attâr (d. 1221), Fahreddin Irâkî (1289), Sa’dî (d.1291), Rūmī (Mevlana) (d.1273). Even though Şem’ becomes prominent as beloved and butterfly becomes prominent as a lover in poetry tradition, it is actually not the way it seems. In the images of Persian and Turkish poets, extraordinarily Şem’ was approached as lover and butterfly was approached as beloved. The effective emotion that causes Şem’ to be thought as a lover is that it has the features of the “lover” character in literary tradition: it burns, is burnt, melts, sorrows, cries, quits on its own life, blazes with a fire in its heart(soul), its lungs burn, there is smoke on its head etc. In a similar vein, the way that butterfly is approached as beloved derives from the features of the “beloved” character in the tradition. Apart from these, for poets, Şem’ and butterfly images also became the ones which are drawn analogy. When the poet considered himself as a lover, he drew analogy between himself and a candle, and he burnt, was burnt, melted and cried. In this case, the poet is the one who draws analogy and candle becomes the one to which analogy is drawn. The same case could be said for the butterfly. Setting out from the moth image, lover/poet drawn an analogy between himself and the moth and became a lover who blazes for the sake of his love. Being inspired from the Şem’ and butterfly words, poets, in their imagery worlds, included cosmic elements such as moon and sun, as well as such concepts as night, day and morning which are related to time. While doing this, they centered the creative image of Şem’ and butterfly, and sometimes they directly related themselves with these images. Şem’, which had a significant place in the imagery, emotion and feeling worlds of the poets and went beyond from being a tool of lightening; and butterfly, which went far beyond being a winged insect, played and important role as an aesthetic analogy element with the meanings, visions and imaginations ascribed to them so as to reveal common emotions and thoughts such as love, lover, beloved, beautiful, beauty and cosmic elements.

PDF

___

Abdülvâsi’-i Cebelî (2536 şş.), Dîvân-ı Abdülvâsi’-i Cebelî, nşr. Zebîhullâh Safâ, İntişârât-ı Emîr Kebîr, Tahran.
Afîfî, Rahîm (1372 hş.), Ferhengnâme-i Şi’rî, İntişârât-ı Surûş, Tahran.
Ahmed-i Gazzâlî (1942), Kitâb-ı Sevânih, nşr. Helmut Ritter, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
Ahmedî (1983, İskender-nâme, nşr. İsmail Ünver, TDK Yayınları, Ankara.
Ahmedî, (trs.), Ahmedî Divanı, nşr. Yaşar Akdoğan, KTB Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, Ankara.
Ahmed Paşa (1992), Ahmed Paşa Divanı, nşr. Ali Nihat Tarlan, Akçağ Yayınları, Ankara.
Adlî (2008), Adlî Divanı, nşr. Yavuz Bayram, Amasya Valiliği Yayınları, Ankara.
Armutlu, Sadık (2009), “Kelebeğin Ateşe Yolculuğu, Klasik Fars ve Türk Edebiyatında Şem’ ü Pervâne Mesnevileri”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 39, Erzurum.
Âşık Çelebî (1988), Filiz Hançerlioğlu, Âşık Çelebi Divanı, Yayımlanmamış YLT, Gazi Üniversitesi, SBE, Ankara.
Ateş, Süleyman (1991), Yüce Kuran’ın Çağdaş Tefsiri, Yöneliş Yayınları, İstanbul.
Attâr (1358 hş.), Mecmû’a-yı Rubâ’iyyât (Muhtâr-nâme), nşr. Şefî’î-yi Kedkenî, İntişârât-ı Tus, Tahran.
Attâr (1359 hş.), Dîvân-ı Attâr, nşr. M. Dervîş, İntişârât-ı Câvîdân, Tahran.
Attâr (1342 hş.), Mantıku’t-Tayr, nşr. Seyyid Sâdık Gevherîn, Tahran.
Avnî (trs.), Avnî Divanı, nşr. Muhammed Nur Doğan, KTB Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, Ankara.
Baki (1994), Bâkî Divanı, nşr. Sabahattin Küçük, TDK Yayınları, Ankara.
Bîdil-i Dihlevî, (trs.), Nâşir-i Çâpî: Nüsha-yı hattî, Nâşir-i Dicitali: Merkez-i Tahkîkât-ı Râyâne-i Kâ’imiyye-i Isfahân.
Burhân-ı Kâtı’ (1342 hş.), nşr. Muhammed Mu’în, İntişârât-ı Dânişgâh-ı Tahran, Tahran.
Büyük Larousse (1986), (Sözlük ve Ansiklopedisi), İstanbul.
Dakîkî-yi Tûsî (1373 hş.), Dîvân-ı Dakîkî-yi Tûsî, nşr. Muhammed Cevâd Şerî’at, İntişârât-ı Esâtîr, Tahran.
Dihhudâ, Alî Ekber (1349 hş.), Lugatnâme, İntişârât-ı Dânişgâh-ı Tahran, Tahran.
Emîr Muizzî (1318 hş.), Dîvân-ı Emîr Muizzî, nşr. Abbâs İkbâl, Kitâbfurûşî-yi İslâmî, Tahran.
Emrî (2004), Emrî Divanı, nşr. Yekta Saraç, Eren Yayıncılık, İstanbul.
Enverî-yi Ebiverdî (1376 hş.), Dîvân-ı Enverî, nşr. Pervîz Bâbâyî, İntişârât-ı Nigâh, Tahran.
Ebû Sa’îd-i Ebu’l-Hayr (1350 hş.), Sohanân-i Manzûm-i Ebû Sa’îd-i Ebu’l-Hayr, nşr. Sa’îd- Nefîsî, Tahran.
Ebû Tâlib el-Mekkî, (1999), Kûtu’l-Kulûb, trc. Muharrem Tan, İz Yayınları, İstanbul Enverî (2001), Ümmî Divan Şairleri ve Enverî Divanı, MEB Yayınları, Ankara.
Esedî-yi Tûsî (1365 hş.), Lugat-i Furs, nşr. Fethullah Muctebâî-Alî Eşref Sâdıkî, İntişârât-ı Harezmî, Tahran.
Fatîn (2007), Fatîn Divanı, nşr. Mehtap Erdoğan, Kitabevi Yayınları, İstanbul. Ferruhî-yi Sîstânî (1311 hş.), Dîvân-ı Hakîm Ferruhî-yi Sîstânî, nşr. Ali Abdurresûlî, Matba’a-yı Meclis, Tahran.
Feyz-i Kâşânî (trs.), Molla Muhsin Feyz-i Kâşânî, nşr. A’zam Cûzdânî-Nilûfer Gulâmî, Neşr-i Elektrûnîkî.
Fuzûlî (1958), Fuzuli Türkçe Divanı, nşr. Kenan Akyüz-Süheyl Beken-Sedit Yüksel-Müjgan Cunbur, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara.
Fahreddîn Irâkî (1372 hş.), Külliyât-ı Fahreddîn Irâkî, nşr. Nesrîn Muhteşem, İntişârât-ı Zevvâr, Tahran.
Feyzî Çelebi (1991), Şem’ ü Pervâne, nşr. Gönül A. Tekin, Harvard.
Hâcû-yı Kirmânî (1374 hş.), Dîvân-ı Gazaliyyât-ı Hâcû-yı Kirmânî, nşr. Hamîd Mazharî, İntişârat-ı Ferheng-i Hıdemât-ı Kirmân, Kirmân.
Hâcû-yı Kirmânî (1369 hş.), Dîvân-ı Eş’âr-ı Hâcû-yı Kirmânî, nşr. Süheylî-yi Hânsârî, İntişârât-ı Pâjeng, Tahran.
Hâfız-ı Şîrâzî (1361 hş.), Dîvân-ı Hâce Hâfız-ı Şîrâzî, nşr. Seyyîd Ebû’l-Kâsım Enverî-yi Şîrâzî, İntişârât-ı Câvîdân, Tahran
Hâfız-ı Şîrâzî (1380 hş.), Dîvân-ı Hâfız, nşr. Dehkurdî Rızâ Kâkâî, İntişârât-ı Kaknus, Tahran.
Hâkânî-yi Şirvânî (1338 hş.), Dîvân-ı Hâkânî-yi Şirvânî, nşr. Ziyâeddîn Seccâdî, İntişârât-ı Zevvâr, Tahran.
Hallâc (1913), Kitab al-Tawâsîn, nşr. Louis Massıgnon, Paris.
Harputlu Rahmî (1996), Harputlu Rahmî Divanı, nşr. M. Naci Onur-İbrahim Kavaz, İzzet Paşa Vakfı Yayınları, Ankara.
Hasan Ziyâ’î (2002), Hasan Ziyâ’î Divanı, nşr. Müberra Gürgendereli, KB Yayınları, Ankara.
Hâletî (2003), Hâletî Divanı, nşr. Bayram Ali Kaya, Harvard.
Hayretî (1981), Hayretî Divanı, nşr. Mehmed Çavuşoğlu- M. A. Tanyeri, İÜ. Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
Hayâlî Bey (1992), Hayâlî Bey Divanı, nşr. Ali Nihat Tarlan, Akçağ Yayınları, Ankara.
Hemâdânî, Aynu’l-Kudât (1341 hş.) Temhîdât, nşr. Afîf Useyrân, Tahran.
Helâkî (1982), Helâkî Divanı, nşr. Mehmet Çavuşoğlu, İÜ. Edebiyat Fakültesi Yaynları, İstanbul.
Hilâlî-yi Çağatâyî (1375 hş.), Dîvân-ı Hilâlî-yi Çağatâyî, nşr. Sa’îd-i Nefîsî, İntişârât-ı Senâî, Tahran.
Hoca Dehhânî (2017), Hoca Dehhânî Divanı, nşr. Ersen Ersoy-Ümran Ay, Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları, Ankara.
Hümâm-ı Tebrîzî (1370 hş.), Dîvân-ı Hümâm-ı Tebrîzî, nşr. Reşîd Uyûzî, Neşr-i Sadûk, Tahran.
İmâm Gazzâlî, (trs.), İhyâ’u Ulûmi’d-Dîn, trc. Abdullah Aydın, İstanbul.
İmâm Gazzâlî (1994, Mişkatü’l-Envâr, nşr. Süleyman Ateş, Bedir Yayınları, İstanbul.
İsmâîlpûr (1381 hş.), “Şem’ ü Pervâne”, Ferhengnâme-i Edeb-i Fârsî, Tahran.
Kaya, Hasan (2015), “Divan Şiirinde Mum”, Mum Kitabı, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
Kadı Burhaneddîn (1980), Kadı Burhaneddîn Divanı, Muharrem Ergin, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
Kâmî (1995), Kâmî Hayatı Sanatı Eserleri ve Divanı’nın Tenkitli Neşri Yayımlanmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi SBE, Elazığ.
Karamanlı Nizamî (1974), Karamanlı Nizamî, nşr. Haluk İpekten, AÜ. Edebiyat Fakültesi Yayınları, Ankara.
Kılıç, Filiz (2005), “Klasik Şiirimizde Gülen Mum”, Milli Folklor Dergisi, S. 66, Yaz-2005, Ankara.
Kelîm-i Kâşânî (1391 hş.), Dîvân-ı Kelîm-i Kâşânî, nşr. Hüseyin Pertov-i Beydâyî, İntişârât-ı Senâî, Tahran.
Kocatürk, Sadettin (1984), Gülşehrî ve Feleknâme, DTCF Yayınları, Ankara.
Kopuz, Fatma (2016), Fars Edebiyatında Şem’ u Pervâne, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi SBE, Erzurum.
Kut, Günay (2006), “Şem’ ü Pervâne”, Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Sözlüğü, AKMB Yayınları, Ankara.
Leylâ Hanım (2003), Leylâ Hanım Divanı, nşr. Mehmet Arslan, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
Massıgnon, Louis (1975), La Passion de Hallaj, Paris.
Mekkî, Hüseyin (1329 hş.), Gülzâr-ı Edeb, Çâphâne-i Şirket-i Matbû’ât-ı Tahran, Tahran.
Menûçehrî-yi Dâmgânî (1379 hş.), Dîvân- ı Menûçehrî-yi Dâmgânî, nşr. Muhammed Debîrsiyâkî, İntişârât-ı Zevvâr, Tahran.
Mesîhî (1995), Mesîhî Divanı, nşr. Mine Mengi, AKM Yayınları, Ankara.
Mes’ûd-i Sa’d-i Selmân (1339 hş.), Dîvân-ı Mes’ûd-i Sa’d-i Selmân, nşr. Reşîd Yâsemî, İntişârât-ı Pîrûz, Tahran.
Metînî, Celâl (1373 hş.), “Şem’ ü Pervâne”, İrânşinâsî, Zemistân, S. 4.
Mevlânâ (1386 hş.), Dîvân-ı Şems-i Tebrîzî, nşr. Azîzullâh Kâsib, Neşr-i Muhammed, Tahran.
Mevlânâ (1360 hş.), Mesnevî-yi Ma’nevî, nşr. R. Nicolson, Tahran.
Mihrî Hatun (2007), Mihrî Hatun Divanı, nşr. Mehmet Arslan, Amasya Valiliği Yayınları, Ankara.
Necmeddîn Râzî, (1374 hş.), Mirsâdü’l-İbâd, nşr. Muhammed Emîn-i Riyâhî, Tahran.
Mucîruddîn-i Beylekânî (1358 hş.), Dîvân-ı Mucîruddîn-i Beylekânî, nşr. Muhammed Âbâdî, İntişârât-ı Müessese-i Târîh ve Ferheng-i İran, Tebriz.
Muhibbî (1987), Muhibbî Divanı, nşr. Çoşkun Ak, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Muhteşem-i Kâşânî (1368 hş.), Dîvân-ı Mevlânâ Muhteşem-i Kâşânî, nşr. Muhammed Gurkânî, İntişârât-ı Senâî, Tahran.
Mu’în, N. Muhammed (1360 hş.), Ferheng-i Fârsî, Tahran.
Nâ’ilî-yi Kadîm (1990), Nâ’ilî-yi Kadîm Divanı, nşr. Haluk İpekten, Akçağ Yayınları, Ankara.
Nefîsî, Sa’îd (1382 hş.), Muhît-i Zindegî ve Ahvâl u Eş’âr-ı Rûdekî, İntişârât-ı Ahûrâ, Tahran.
Nesîmî (1990), Nesîmî Divanı, nşr. Hüseyin Ayan, Akçağ Yayınları, Ankara.
Neşâtî (1996), Neşâtî Divanı, nşr. Mahmut Kaplan, Akademi Kitabevi Yayınları, İzmir.
Nev’î-zâde Atayî (1994), Saadet Karaköse, Nev’îzâde Atâyî Divanı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi SBE, Malatya.
Nevres-i Kadîm (1995), Nevers-i Kadîm ve Türkçe Divanı, Cambridge.
Nizâmî-yi Gencevî (1362 hş.), Mahzenü’l-Esrâr, nşr. Vahîd Destgirdî, İntişârât-ı İlmî, Tahran.
Neylî (2004), Mirzâ-zade Ahmed Neylî ve Divanı, nşr Atabey Kılıç, Kitapevi Yayınları, İstanbul.
Nizâmî-yi Gencevî (1390 hş.), Külliyât-ı Hakîm Nizâmî-yi Gencevî, nşr. Vahîd Destgirî, İntişârât-ı Behzâd, Tahran.
Nizâmî-yi Gencevî (1362 hş.), Mahzenü’l-Esrâr, nşr. Vahîd Destgirî, İntişârât-ı İlmî, Tahran.
Pala, İskender (2004), Ansiklopetik Divan Şiiri Sözlüğü, Kapı Yayınları, Ankara.
Pürcevâdî, Nasrullâah (1393 hş.), Zebân-ı Hâl der İrfân ve Edebiyyât-ı Fârsî, İntişârât-ı Nev, Tahran.
Rahîmî (2004), Kütahyalı Rahîmî ve Divanı, nşr., Ahmet Mermer, Sahhaflar Kitap Sarayı Yayınları, İstanbul.
Revânî (2017), Revânî Divanı, nşr. Ziya Avşar, KTB Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, Ankara.
Sâbir Pârsâ, (2005), Sâbir Pârsâ Divanı, nşr. Kazum Yoldaş, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
Sa’dî-yi Şîrâzî (1377 hş.), Gülistân, nşr. Gulâm Huseyn-i Yûsufî, Tahran.
Sa’dî-yi Şîrâzî (1385 hş.), Külliyât-ı Sa’dî, nşr. Muhammed Alî Furûğî, İntişârât-ı Hermes, Tahran.
Sa’dî-yi Şîrâzî (trs.), Gazeliyyât-ı Sa’dî- yi Şîrâzî, nşr. Muhammed Alî Furûğî, İntişârât-ı İkbâl, Tahran.
Sahîh-i Müslim Tercüme ve Şerhi (1983), trc. Ahmed Davutoğlu, İstanbul.
Sâ’ib-i Tebrîzî (1345 hş.), Dîvân-ı Sâ’ib-i Tebrizî, nşr. Emîrî Fîrûzkûhî, İntişârât-ı Hayyâm, Tahran.
Sâ’ib-i Tebrîzî (1387 hş.), Dîvân-ı Sâ’ib-i Tebrîzî, nşr. Muhammed Kahraman, İntişârât-ı İlmî ve Ferhengî, Tahran.
Selmân-ı Sâvecî (trs.), Dîvân-ı Selmân-ı Savecî, Nâşir-i Çâpî: Nüsha-yı hattî, Nâşir-i Dicitali: Merkez-i Tahkîkât-ı Râyâne-i Kâ’imiyye-i Isfahân, Isfahan.
Seyf-i Fergânî (1364 hş.), Dîvân-ı Seyf-i Fergânî, nşr. Zebihullâh Safâ, İntişârât-ı Firdovsî, Tahran.
Seyyîd Hasan-ı Gaznevî (1328 hş.), Dîvân-ı Seyyîd Hasan-ı Gaznevî, nşr. Muhammed Takî Müderris Razavî, İntişârât-ı Esâtîr, Tahran.
Seyyîd Nigârî (2003), Seyyîd Nigârî, nşr. Azmi Bilgin, İstanbul.
Sungurhan-Eyduran, Aysun (2006), “Şem’”, Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Sözlüğü, AKMB Yayınları, Ankara.
Süheylî (2007), Süheylî Divanı, nşr. M. Esat Harmancı, Akçağ Yayınları, Ankara.
Şemîsâ, Sîrûs (1387 hş.), Ferheng-i İşârât, Tahran,
Şemseddîn Sâmî, (1317), Kâmûs-ı Türkî, nşr. Ahmed Cevdet, İstanbul.
Şeyh Gâlib (1993), Şeyh Galip, nşr. Naci Okçu, KBY, Ankara.
Şeyhî (1990), Şeyhî Divanı, nşr. Mustafa İsen-Cemal Kurnaz, Akçağ Yayınları, Ankara.
Şeyhülislam Yahya (1990), Şeyhülislâm Yahyâ Divanı, nşr. Hasan Kavruk, MEB Yayınları, Ankara.
Şükûn, Ziya (1984), Gencîne-i Güftâr, MEB Yayınları, İstanbul.
Uludağ, Süleyman (1995), Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yayınları, İstanbul.
Ubeyd-i Zâkânî (1391 hş.), Dîvân-ı Ubeyd-i Zâkânî, nşr. Pervîz Atâbekî, İntişârât-ı Zevvâr, Tahran.
Vahşî-yi Bâfkî (1391 hş.), Dîvân-ı Vahşî-yi Bâfkî, nşr. Hüseyin Âzerân, İntişârât-ı Emîr Kebîr, Tahran.
Yazır, Elmalılı M. Hamdi, (trs.), Hak Dini Kur’an Dili, İstanbul.
Yunus Emre (trs.), Divan-ı Yunus Emre, nşr. Mustafa Tatçı, KTB Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, Ankara.
Zâtî (1970), Zâtî Divanı, nşr. Ali Nihat Tarlan, İÜ Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
Zahîr-i Fâryâbî (1388 hş.), Dîvân-ı Zahîr-i Fâryâbî, nşr. Seyyîd Muhsin Âsârcûyî, İntişârât-ı Senâyî, Tahran.