TÜRK OYALARI KATALOĞU’NDAN DERLEME SÖZLÜĞÜ’NE KATKILAR

Anadolu ağızları Türkiye Türkçesinin uzun yıllardır varlığını korumaya çalıştığı sözlü cephesidir. Yazı dilinin kendini daha kolay muhafaza etmesine rağmen ağızların kendini muhafaza etmesi zordur. İletişim araçlarının çoğalması, değişen kültür unsurları, okuryazar insan sayısının çoğalması vb. unsurlar ağız özelliklerinin ve birçok bilim ve sanat dalına ait kelimenin yok olmasına sebep olmaktadır. Bu sebeple ağızları her yönüyle kayıt altına almak Türk dili açısından önemlidir. Derleme yaparken farklı sanat dallarının ve meslek gruplarının kullanmış oldukları terimleri de tespit etmek gerekir. Terimlerin çokluğu o dilin gücünün bir göstergesidir. Türk kültüründe en önemli el sanatlarından biri de oya sanatıdır. Oya sanatı, “oya adları, iplik adları, teknik adları” açısından zengin bir terminolojiye sahiptir. Bu terminolojiyi Türk dilinin yazılı kaynaklarına terim anlamları ile aktarmak gerekir. Bu alanda yararlanılabilir eserlerden birisi de Türk Oyaları Kataloğu’dur. Bu katalog 1990’lı yıllarda çeşitli illerden yapılan derlemeler sonucu oluşturulmuştur. Derleme yoluyla oluşturulan eser Derleme Sözlüğü açısından oya sanatı ile ilgili birçok söz varlığı içermektedir. Bu makalede “Türk Oyaları Kataloğu”adlı eserde yer alan oya adları Derleme Sözlüğü’ne kazandırılmaya çalışılmıştır. Türk Oyaları Kataloğu’nda yer almayan ama var olduğunu bildiğimiz oya adlarına yer verilmemiştir. Çalışmada Derleme Sözlüğü’nde hiç olmayan ya da olduğu hâlde oya adı olarak kaydedilmeyen 113 adet söz varlığı yer almaktadır. Oya adı olarak derlenmiş bu sözler yapısı bakımından sınıflandırılmıştır. Böylece hem Derleme Sözlüğü’nün terim olarak zenginleştirilmesine katkı sağlanmaya çalışılmış hem de bu alanda terim türetirken yapı bakımından nasıl bir yol izlendiği ortaya konulmaya çalışılmıştır.

CONTRIBUTIONS TO THE COMPILATION DICTIONARY BY TURKISH LACE CATALOGUE

Anatolian dialects are the verbal sides of the Turkish language of Turkey that has been trying to preserve its existence for many years. Although written language preserve itself easier, it is hard to preserve dialects. The factors like the increase of communication tools, changing cultural elements, the increase of the number of literate, etc. cause the disappearance of the features of dialects and a lot of words belonged to some kinds of sciences and arts. For this reason, the recording of the dialects in every way is important for Turkish Language. When compiling, it is necessary to identify the terms used by different art branches and professions. The multitude of terms is a sign of the power of that language. One of the most important handicrafts in Turkish Culture is the lace craft. Lace Craft has a wide terminology in terms of names of laces, yarns and technic used lace crafts. It is necessary to transfer this terminology via meaning of terms to the written sources of the Turkish language One of the works that we can use as a term about the art of lace which is one of our handicrafts is the Turkish Lace Catalogue. This catalogue was created as a result of the compilation made from various cities in 1990’s. The work created by compilation contains many materials in terms of Compilation Dictionary. In this article, the names of laces in the work named as “Turkish Laces Catalogue” are struggled to coin into the Compilation Dictionary. The names that we know their existence but not included in Turkish Laces Catalogue aren’t included. In the work, there are 113 vocabulary items in the Work Compilation Dictionary that are not present at all or are not recorded as lace name although its existence. Moreover these items have been compiled as the names of laces and classified in terms of their structure. Thereby, both it has been attempted to contribute to enrichment of Compilation Dictionay as a term and to show how a way is traced in terms of structure derived terms.

___

  • Aydın Mehmet, ( 2002), Aybastı Ağzı, Ankara: Ankara: TDK Yayınları.
  • Boz, Erdoğan, (2006), Afyonkarahisar Merkez Ağzı (Dil Özellikleri-Metinler-Sözlük), Ankara: Gazi Kitabevi.
  • Caferoğlu, Ahmet, (1994), Anadolu Dialektolojisi Üzerine Malzeme 1, Ankara: TDK Yayınları.
  • Caferoğlu, Ahmet, (1994), Anadolu Ağızlarından Toplamalar, Ankara: TDK Yayınları.
  • Caferoğlu, Ahmet, (1995), Anadolu İlleri Ağızlarından Derlemeler, Ankara: TDK Yayınları.
  • Demir, Necati,(2001), Ordu İli ve Yöresi Ağızları, Ankara: TDK Yayınları.
  • Ercilasun, Ahmet Bican, (2002), Kars İli Ağızları (Ses Bilgisi), Ankara: TDK Yayınları.
  • Ercilasun Ahmet Bican- AKKOYUNLU Ziyat,(2014), Kaşgarlı Mahmud Divân-ı Lügâti’t Türk Giriş, Metin, Çeviri, Notlar, Dizin, Ankara: TDK yayınları.
  • Eren Hasan, (1984), “Türk Dili Çalışmalarına Toplu Bir Bakış”, Türk Dili, S.394, Ankara: TDK Yayınları. 389-404.
  • Eren Emin,(1997), Zonguldak, Bartın, Karabük İlleri Ağızları, Ankara: TDK Yayınları.
  • Gülensoy, Tuncer, (1998), Kütahya ve Yöresi Ağızları, Ankara: TDK Yayınları.
  • Günay Turgut, (2003), Rize İli Ağızları, Ankara: TDK Yayınları.
  • Günşen, Ahmet,(2000), Kırşehir ve Yöresi Ağızları, Ankara: TDK Yayınları.
  • Kahveci Mücella, Bahşişoğlu Ayşegül, (2001), Türk Oyaları Kataloğu, C1, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • Kahveci Mücella, Bahşişoğlu Ayşegül, (2001), Türk Oyaları Kataloğu, C2, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • Korkmaz, Zeynep, (1994), Nevşehir ve Yöresi Ağızları, Ankara: TDK Yayınları.
  • Ögel Bahaddin. (1991), Türk Kültür Tarihine Giriş 5,Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 638 Kültür Eserleri Dizisi.
  • Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü, http://www.tdk.gov.tr/ (Erişim Tarihi 10.07.2018)
  • Turan, Zikri,(2006), Artvin İli Yusufeli İlçesi Uşhum Köyü Ağzı, Ankara: TDK Yayınları.
  • Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü,(1993), C1-12, Ankara: TDK Yayınları.