İŞ YERİ ADLANDIRMA EĞİLİMLERİ MUŞ-MERKEZ MODELİ

Canlı dilin, ihtiva ettiği dinamizmi yansıtan motifler arasında sayılabilecek olan özel adlar bir yandan geçmişten gelen alışkanlıklarla şekillenirken öte yandan çağın gereksinimleriyle uyumlu bir değişkenliği de bünyesinde barındırır. Bu itibarla moda ya da revaçta olanı talep etmenin adlandırma eğilimine yansımaları sosyal boyutta hatırı sayılır ölçüde hissedilir. Dilimizde meslek adı bildiren /+cI/ yapım eki otacı, balıkçı, sütçü, doğramacı, sirkeci, sepetçi benzeri örnekler uzun yıllar tabela adlandırılmalarında da kullanılmış fakat günümüz toplumundaki sosyal ve ekonomik gelişmelere ve meslek kollarının tür farklılaşmasına paralel olarak bunlarla ilgili adlandırmalar da değişmiştir. Ticaret ya da hizmet konusu olan alana ya da üretilen mala göre vuku bulmuş bu farklılık faaliyet kollarındaki uzmanlık dallarının çeşitlilik kazanmasıyla açıklanabildiği gibi dönemin kültürel hayatındaki popüler yönelişlerle de ilişkilendirilmesi mümkündür. İşletme sahibinin eğitim durumu, iş yeri adı tercihinde hangi etkenin rol oynadığı; iş yeri adının anlamı hakkında bilgisinin ne olduğu tarzındaki gibi sorgulamaların anket uygulamasıyla gerçekleştirildiği bu araştırmada nitel veri elde etme ihtiyacı duyulduğu hususlarda yarı yapılandırılmış özellikli yüz yüze görüşme tekniği kullanılmıştır. Çalışmanın ileri aşamalarında iş yeri adları gramatikal bağlamda incelenmiş; elde edilen verilerin sayısal analizinde SPSS desteği alınmıştır. Katılımcılardan edinilen işletme adının yazılı olduğu kartvizit ve benzeri dokümanların incelenmesinde ve diğer bulguların yorumlanmasında betimleyici yaklaşımdan faydalanılmıştır. Muş-Merkez ilçesinde bulunan iş yeri adlandırılmalarındaki tercihlerin yansıtılmaya çalışıldığı bu araştırmada durum tespiti, tasfiyeci bir tavırdan çok günceli verebilmek çabası ile planlanmıştır. Veriler ile ulaşılan dil malzemesine dikkat çekilirken dilin donanımlı söz varlığı gücü hatırlatılmak istenmiştir.

WORKPLACE NAMING TENDENCIES MUŞ-MERKEZ SAMPLE

Proper names that can be counted as the patterns of the dynamism of the language contain in themselves the proper changes for their era while still being shaped through the effects of the past. By this means it can be said that the popular has a considerable influence on the naming tendencies and the reflections of this can be felt remarkably on a social scale. The derivational affix in Turkish is /+cı/ and it defines occupations such as otacı (herbalist), balıkçı (fisherman), sütçü(milkman), doğramacı (joiner), sirkeci (vinegar producer), sepetçi (basket maker). These names were used for years on signboards too however in parallel with the social and economic changes and the changes in fields of occupation naming traditions also transformed. These changes can be related with the area of commerce or service as well as the variety of the produced commodities and the areas of expertise for these commodities and it can also be explained with the effect of popular culture and approaches. In this research we tried to find the relations between the education statuses of the workplace owners and how it effects the name choice through survey and we also questioned how much information the workplace owner has on the name. Semi-structured interview method was also used when necessary. Workplace names are handled grammatically and SPSS programme is used for analyzing the numerical data. Descriptive approach was used for analyzing the business cards and other type of documents. The assessment of the workplace naming in Muş province Merkez region is more of a way of understanding the contemporary rather than a purist approach. While the acquired language material was put into light in the writing the aim was also to remind the vocabulary strength of the language.

PDF

___

Abbak, C., (2015). Nitel araştırma yöntemlerinde örneklem seçimi. Yüksek Lisans Tez Ödevi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İlköğretim Anabilim Dalı. Adana.
Akalın, L. S. (2002). “Türkçesiz Türkçe: İstanbul Tabelâları”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi. Ocak 2002. C:2002/I. Sayı. 601, s.48-54
Aksan, D., (1990). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim. 3. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 439/3
Aksan, D., (1974). “Anadolu yer adları üzerine en yeni araştırmalar”. TDAY Belleten, Sayı. 1973-74, s. 185-193
Alkibay, S. (1996). “Mağazalarda yabancı işletme adı kullanımına yönelik bir araştırma”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi. Ekim 1996, C: 1996/II, Sayı. 538, s. 415-422
Arvas, A. (2011). “İş yeri isimleri üzerine bir araştırma: Van Örneği”, Akademik Bakış, (23):1-8
Ayverdi, İ., (2005). Misalli büyük Türkçe sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
Balcı, A., (1993). “Örgütsel davranışta araştırma”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1-2, 47-68
Balcı, A. (2013). Sosyal bilimlerde araştırma: yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem A.
Baltacı, A. (2018). “Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme”. BEÜ SBE Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt/Volume 7(1), Sayı/Number: 1-Haziran, s. 231-274.
Baydar, T. ve Baydar, E. S. (2005). “Bu kadarı da fazla: Erzincan Tabelaları” Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Nisan 2005. C: 89. Sayı. 640. s. 359-362.
Boyraz, Ş. (2003). “İletişim açısından Sivas’ta ticarî işletme adları”, Millî Folklor, 15. C. 60, s. 141- 160.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. (Yedinci Baskı). Ankara: Pegem A.
Demircan, Ö. (2001a). İş yeri adlarında yabancılaşma” XIV. Dilbilim Kurultayı Bildirileri. Adana: C.Ü. Basımevi: 4-12.
Demircan, Ö. (2001b). Türkçenin ses dizimi. İstanbul: Der Yayınları.
Demirci, K. (2013). “Ticari adlardaki kural dışı yazımlara bir yaklaşım”, Önder Göçgün’e Armağan Cilt. I, Ed: Mithat Aydın, Denizli Pamukkale Üniversitesi Yayınları.
Ekiz, D. (2003). Eğitimde araştırma ve yöntem ve metotlarına giriş. Ankara: Anı Yayıncılık.
Ekmekçi, E. ve Yaman, İ. (2016). “Türkçenin İngilizce yoluyla melezleşmesi: Samsun’daki iş yeri ve mekân adları örneği” Karadeniz Araştırmaları, Yaz/ S: 50, s.217-229.
Gurbanov, A. M., (1985). Müasir Azerbaycan edebî dili, Maarif Neşriyyatı, Bakı: 1985, s. 245-273.
Gül, A. ve Özen, Y. (2007). “Sosyal ve eğitim bilimleri araştırmalarında evren-örneklem sorunu” KKEFD/JOKKEF Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi. Sayı. 15, s.394-422.
Gökçe, O., (1995). İçerik çözümlemesi. Konya: Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
Gökşen, E. N., (1965). “Dil: Levhalar”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi. Ankara: Nisan, C: 14, S: 163, s.534-535.
Halman, T. S., (1997). “Türkçe için millî misak dilimiz konusunda çağrılar”. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi. Ocak, C: 1997/1, S: 541, s. 1-18.
Halman, T. S., (1997). “Basından: Türk dili” Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi. Şubat, C: 1997/1, S: 542, s.203-204.
Îzolî, D. (1992). Ferheng Kürtçe Türkçe sözlük İstanbul: Deng Yayınları.
Kandemir, E., (2004). Denizli’deki iş yeri adları üzerine bir inceleme, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı. Denizli.
Karasar, N., (1995). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: 3A Araştırma Eğitimi Danışmanlık Ltd
Karasar, N., (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Kartallıoğlu, Y. (2001). “Trabzon Maraş Caddesindeki iş yeri isimleri üzerine”, Trabzon ve Çevresi Uluslararası Tarih Dil Edebiyat Sempozyumu (Trabzon, 03-05Mayıs 2001).
Kaya, D. (2008). “Sivas’ta iş yeri adlandırmaları ile ilgili bazı tespitler”, Uluslararası Ahilik Kültürü ve Kırşehir Sempozyumunda sunulan sözlü bildiri (Kırşehir, 15-17 Ekim 2008).
Komisyon (1982). Türkiye’de halk ağzından derleme sözlüğü, Sözlükler Dizisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Korkmaz, Z., (1997). “Günümüzde dil yozlaşması”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Ankara: C: 1997/I, S: 542, s.129-138.
Küçük, S.ve Saraç, S. (2008). “İş yeri adlarındaki batı kaynaklı kelimeler ve Ordu ili örneği”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. Cilt. 38, Sayı. 38.
Patton, M. Q. (2005). Qualitative research. New York: John Wiley & Sons, Ltd.
Mert, K. ve Türkmen, M. (2014). “Türkçe biz sana ne yaptık böyle? İş yeri isimleri yabancılaşıyor: Türkiye’nin kültürel değişim yolculuğu”, 12. Uluslararası Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildirileri: 599-607.
Sakaoğlu, S., (2003). “Cumhuriyetten günümüze Konya’da iş yeri adları”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi. Ankara: Ekim, C: 86, S: 622, s.410-420.
Sakaoğlu, S., (2004). “Cumhuriyetin ilk yıllarında Konya’da bir dil çalışması”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi. Ankara: Ekim, C: 88, S: 634, s.326-337.
Şahbaz, N. K. ve Sakar, C. (2017). “Suriyeli mültecilerle değişen iş yeri tabelalarının dilsel kullanımlar açısından incelemesi: Mezitli ilçesi örneği”, Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(3), 472- 484.
Şahin, İ. (2015). “Türkiye yeradbiliminde leksik-semantik sınıflandırma meselesi” Avrasya Terim Dergisi. 3 (1): s.10-21
Tavukçuoğlu, C., (2002). Bilimsel araştırma yöntemleri ve proje hazırlama, değerlendirme kılavuzu. Ankara: Kara Harp Okulu Basım Evi.
Ulaş, H. ve Oğuzhan, S., (2010). “İnternet ortamındaki Türkçenin genel durumu” EKEV Akademi Dergisi Yıl: 14, Sayı: 44/Yaz s. 185-192.
Üstünova, M., Üstünova, K., Aydın, H., Akkök, M., Berberoğlu, G., Akgün, N., (2009). İş yeri adlarında kısaltmaların kullanımı”, Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 4/8 Fall. s. 395-411.
Üstünova, M., Aydın H., Berberoğlu, G., Üstünova, K., Akkök, M., Akgün, N., (2010). İş yeri adlarında Türkçenin kullanımı. Turkish Studies International Periodical For the Languages Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 5/1 Winter. s. 1390-1419.
Vogt, W. P., Gardner, D. C. & Haeffele, L. M. (2012). When to use what research design. New York: Guilford Press.
Yaman, E. (1990). “Ankara’daki iş yerleri isimleri üzerine”, Milli Kültür. Sayı. 79. s. 58-61.
Yaman, E. (1996). “İş yerlerinde ad vermede ortaya çıkan eğilimler ve yabancılaşma”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi. Şubat, C. 1996/I Sayı. 530. s. 325-333.
Yaman, I. ve Ekmekçi, E. (2016). “Türkçenin İngilizce yoluyla melezleşmesi: Samsun’daki iş yeri ve mekân adları örneği”. Karadeniz Araştırmaları, (50), 217-229.
Yazıcı, Z. (2017). Yozgat ili iş yeri isimleri. Yozgat ili iş yeri isimleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bozok Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı. Yozgat.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (10. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.