DERLEME SÖZLÜĞÜNE KATKILAR (EMİRDAĞ / BURUNARKAÇ KÖYÜ) II

(Çalışma, aynı adlı araştırmanın (Çifci, Musa, Sezer, Önder (2017), Derleme Sözlüğüne Katkılar (Emirdağ / Burunarkaç Köyü), Turkish Studies, Vol. 12/15, p.211-232) ikinci bölümünü oluşturduğundan aşağıdaki giriş bilgileri bu yazıdan alınmış; farklı olarak sadece yöntemde yapılan bazı ufak değişiklikler eklenmiştir.) Çalışmada Afyonkarahisar ili Emirdağ ilçesine bağlı Burunarkaç Köyü’nde kullanılan ve Derleme Sözlüğünde yer almayan sözler derlenmiş, Derleme Sözlüğü’nün erişemediği sözlerin kayıt altına alınması, Türk dilinin söz varlığının yazılı olarak bilinmeyen unsurlarının ortaya konması amaçlanmıştır. Bu amaçla, derlenen yeni sözler Derleme Sözlüğü, ağız çalışmalarının sözlük bölümleri ve “Derleme Sözlüğü’ne Katkılar” adındaki ya da içeriğindeki yayımlanmış çalışmalar taranarak kontrol edilmiş, bu kaynaklarda yer almayanlardan, yer aldığı hâlde anlam bakımından farklılık gösterenlerden küçük bir sözlük meydana getirilmiştir. Sözlük, alfabe baş harfleri belirtilmeden alfabetik bir listeden oluşmaktadır. Sözlükte madde başı olarak 131 söz bulunmaktadır. Derlenen sözlerin tanımları yapılmış; sözün bağlamına ihtiyaç duyulanları kısa örnek cümlelerle kullanım yerleriyle belirtilmeye çalışılmıştır. Sözlüğe dâhil edilen sözler Derleme Sözlüğü’nde biçim olarak yer alıyorsa anlam farklılığı ve diğer ilgileri belirtilmiştir. Derlenen kelimelerin ayrıntılı fonetik gösterimi yapılmamıştır. Esasen Burunarkaç Köyü ağzında yazı dilinden farklı olarak önemli fonetik özellik gösteren fazlaca söyleyiş bulunmamaktadır. Sadece nazal n’ler (ñ), ünlü uzunlukları (ā), e > i değişimi, diftong “değgi > dēgi, döğme > dȫme” ve sıkışma ya da başka nedenlerle “nākıt < ne vakit, dīdīnıñ dīdīsı”gibi uzun söylenen ünlüler, uzunluk belirten aynı işaretle gösterilmiştir. Ünsüzlerden yazı dilinden farklı olan k > g, t > d değişmeleri belirtilmemiş, günümüzdeki söylenişlerine göre madde başları oluşturulmuştur. Yazı dilinden farklı olarak ön sesteki k > g değişimi çalışma ağzında gırtlak sesleri bulunmadığından, açık bir g / ġ farkı olmadığı için sadece g ile verilmiştir. Sözlerin kökeni hakkında herhangi bir bilgi verilmemiştir. Listede yer alan sözler, çalışmanın “Benzerlik Kaynakçası”nda yer alan çalışmalar taranarak kontrol edilmiş, aynı anlam ve biçimde olduğu tespit edilenler listeden çıkarılmış; sadece biçim ve anlam farklılığı bulunanlara atıfta bulunulmuştur. Benzerlik Kaynakçasında ve diğer sözlüklerde yer almayan şimdilik özgün tespit olarak görülen sözlerin tanımlarına ve gerektiği durumda örnek kullanım cümlelerine yer verilmiştir. Bu çalışmayla kayıt altına alınan sözlerin başka ağızlarda, yörelerde de kullanılıyor olabileceği varsayılmakla birlikte, söz özgünlüğü olarak ya da biçim veya anlam özgünlüğü olarak bu çalışmayla yazıya aktarıldıkları düşünülmektedir. Derlenen sözlerin sınırlılığını sadece Burunarkaç Köyü mikro ağız bölgesi oluşturmaktadır. Mikro ağız çalışma bölgesini oluşturan Burunarkaç Köyü’nden her iki çalışmada (Çifci, Musa, Sezer, Önder (2017), Derleme Sözlüğüne Katkılar (Emirdağ / Burunarkaç Köyü), Turkish Studies, Vol. 12/15, p.211-232) elde edilen farklı anlam ya da biçimle yazılı kayıt altına alınmamış toplam 259 söz, Türk dilinin büyük sözlüğüne eklenmiştir.

A CONTRIBUTION THE COMPILATION DICTIONARY (EMIRDAĞ/ BURUNARKAÇ VILLAGE) II

Since this study constitutes the second section of the same research (Çifci, Musa, Sezer, Önder (2017), Derleme Sözlüğüne Katkılar (Emirdağ / Burunarkaç Köyü), Turkish Studies, Vol. 12/15, p.211-232), which can be translated as the Contributions to the Compilation Dictionary (Emirdağ / Burunarkaç Köyü), the following introduction information was taken from the previous study, and a few minor changes related to methods were added. In this study, we aim to reveal and record the words or elements in general in Turkish which are not included in the Turkish Compilation Dictionary (DS) as they have not been compiled but used in the Burunarkaç village of Emirdağ, Afyon Province through making an original dictionary of these words and elements. To this end, the new words compiled, the Compilation Dictionary (DS), the glossaries in the dialectological studies and articles named or having the content of “Contribution to the DS” have been scanned and controlled, and a small dictionary has been prepared with the words or phrases that do not exist or exist with different meanings. The dictionary is comprised of two entry list: words. There 131 entries in the dictionary. The definitions of the words compiled have been given and sample sentences have been used. If the word is already in the DS, the difference/s in meaning has/ have been mentioned. The words compiled have not been analyzed phonetically. Indeed, not many differences between written language and spoken language of Burunarkaç exist. Only nasal n (ñ), long vowels (ā), closed e (é), diphthongs (değgi>dēgi, döğme>dȫme) and vowels pronounced long (dīdīnıñ dīdīsı) have been shown with the same symbol. The constants (k>g, t>d) showing differences in the daily spoken language from the written language were detected and these words were indexed based on their pronunciation in the daily spoken language. As differently from written language, pre-sound k>g was only given as “g” because there was no guttural speech sound and no clear sound differences between g/ġ sounds in the dialect studied in this research. There has been no information given about the origins of the words. The words in the list were checked by reviewing the “Similarity Bibliography” of the research, and the ones with the same meaning and structure have been crossed off the list, and the remaining of the words were cited in this study. The definitions of the words that have been classified as original, which had not been found in the “Similarity Bibliography” and the other dictionaries were given in this study, as well as the usage of some words in sentence when they were necessary. Even though, it is assumed that the usage of the registered words in this study may be found in different dialects and regions, it has been thought that as their word originality, or their structure or meaning originality these words were transferred to a written report for the first time with this study. Burunarkaç Village micro dialect region constitutes the limitation of these compilated words. In these two studies in the region that forming the micro dialect study, Burunarkac Village, total of 259 different words (by means or structure), which had not been registered yet, were added to Great Turkish Dictionary.

___

  • Başbakanlık Arşivleri Daire Başkanlığı (1714), 69 Numaralı Şikâyet Defteri, Sayfa 171, Çeviren: Kâni Özyer (Vakıflar Genel Müdürlüğü Kültür ve Tescil Daire Başkanlığı)
  • Bölge Ağızlarında Atasözleri Ve Deyimler I- II (2004), Türk Dil Kurumu Yayını, Ankara.
  • Çifci, Musa, Sezer, Önder (2017), Derleme Sözlüğüne Katkılar (Emirdağ / Burunarkaç Köyü), Turkish Studies, Vol. 12/15, p.211-232
  • Demir, Nurettin (1999), Ağız Sözlükçülüğü, Kebikeç, Sayı 7- 8, (67- 75).
  • Gülsevin, Gürer (2002), Uşak İli Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
  • Söz Derleme Dergisi C 1 (1939), Türk Dil Kurumu Yayını, Maarif Matbaası, İstanbul.
  • Söz Derleme Dergisi C 4 (1951), Türk Dil Kurumu Yayını, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul.
  • Söz Derleme Dergisi C 5 (1957), Türk Dil Kurumu Yayını, Sayı: 168, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
  • Söz Derleme Dergisi C 6 (1952), Türk Dil Kurumu Yayını, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
  • Söz Derleme Talimatnamesi (1932), Türkiye Cümhuriyeti Maarif Vekâleti, Devlet Matbaası, İstanbul.
  • Yıldırım, Ali, Şimşek, Hasan (2000), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2. Baskı.
  • Acar, Kenan (2013), Türkiye Türkçesi Ağızlar Sözlüğüne Kandıra Ağzından Katkılar. Turkish Studies, 8/9, (375-386)
  • Akman, Eyüp (2008), Azerbaycan Türkçesi ile Kastamonu Ağzı Arasındaki Ortak Atasözleri ve Deyimler, Folklore and Etnograpy, 15, (76-87)
  • Akman, Eyüp (2012), Kastamonu Ağzından Az Bilinen İkilemeler, VII. Büyük Türk Dili Kurultayı Bildirileri 25-28 Eylül 2012 Selanik, Ankara, (208-215)
  • Ayva, Aziz, Konya Dağ Köyleri Ağızlarından Derlemeler, Yeni İpek Yolu, (273-280).
  • Biray, Nergis (2009), Denizli Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, Turkish Studies, 4/8 (747- 779)
  • Boz, Erdoğan (1996), Çüngüş ve Çermik Yöresinin Ağzından Derleme Sözlüğünü Katkılar, Milli Folklor, 29-30, Ankara, (112-113)
  • Boz, Erdoğan (2006), Afyonkarahisar Merkez Ağzı, Gazi Kitabevi Yayınları, Ankara.
  • Bulut, Serdar (2017), Ahıska Bölgesi Türkleri ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar-I, Asya Studies Akademik Sosyal Araştırmalar, 2, (9-16)
  • Bulut, Serdar (2018), Gümüşhane İli ve Yöresi Ağızlarından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, Karadeniz Araştırmaları XV/57, (171-190)
  • Cankaya, Mahir (2013), Erzincan Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, Turkish Studies, Vol. 8/9 Summer, (899-910)
  • Çavga, Uğur (2015), Belkaya (Konya Ereğli) Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, Internatioanl Journal .f Language’s Teaching and Education UDES, ISSN 2198-4999, Mannheim (2669-2689)
  • Çelik, Anıl (2018),Yalova İli Yerli Ağzından Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü’ne Katkılar, AVRASYA Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6/13, (512-543)
  • Çiftçi, Fethullah (2014), Bitlis Merkez Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, Anemon Muş Alpaslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2/2, (262-271)
  • Demirci, Metin (2017), Derleme Sözlüğü'ne Osmaniye, Düziçi Ağzından Katkılar-1, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6/3, (13-83)
  • Demirci, Metin (2017), Osmaniye, Düziçi Ağzından Derleme Sözlüğü'ne Katkılar-2, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi 19/33, (36-44)
  • Derleme Sözlüğü I (A), (II. Baskı), TDK Yayınları, Ankara, 1993.
  • Doğan, Muammer (2009), Aksaray Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar - 1, Turkish Studies 4/4, (236-249)
  • Doğan, Muammer (2010), Aksaray Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar - 2, Turkish Studies 5/1, (294-312)
  • Doğan, Muammer (2012), Aksaray Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar 3, DİYALEKTOLOG, 4, (9-21)
  • Doğan, Talip (2013), Tikantepe Ağzının Söz Varlığından Derlemeler, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi 10/1, (105-132)
  • Erdem Nas, Gönül (2015), Anamur Ağzından Derleme Sözlüğü'ne Katkılar - 2, Journal of Turkish Language and Literature, 1/1, (1-8)
  • Erdem Nas, Gönül, Parlar, Zahide (2016), Bartın Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar, DİYALEKTOLOG Ulusal Sosyal Bilimler Dergisi, 13, (50-59)
  • Erdoğan, Songül (2016), Niğde Yöresi Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar- 1, TÜBAR- XL Güz, (69-82)
  • Erenoğlu Ataizi Dilek, Sözer Burak (2018), Kadınhanı Ağzı'ndan Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, MCBÜ Sosyal Bilimler Dergisi,16/1, (580-592)
  • Ersöz, Serpil (2009), Nazilli (Aydın) Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, IX/2, (37-62), İzmir.
  • Erten, Münir, BAŞKAN, Ahmet (2016), Bismil Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, CÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 40/2, (67-77)
  • Gülensoy, Tuncer (1998), Anadolu Ağızları Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, Türk Dili, 533, (14-16)
  • Gülseren, Cemil (2001), Halk Dilinde Uşakta Bitki Adları ve Sağlık Deyişleri, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 3/2, (107-117)
  • Gülseren, Cemil (2016), Malatya’dan Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, DİYALEKTOLOG, 12, (47- 55)
  • Güneş, Bahadır(2018), Derleme Sözlüğü’ne Göre Trabzon, Rize ve Artvin İllerine Ait Bitki Adlarının Kavram Düzeyi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11/56, (39-49)
  • Güven, Ömer (2014), Zara (Sivas) Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Sayı, LI (63-77)
  • Güzel, Ferdi (2012), Şahsuvar (Elazığ) Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, Türk Dili, (68-80)
  • Güzel, Ferdi (2013), Şahsuvar (Elazığ) DİYALEKTOLOG, 6, (15-33) Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar 2,
  • Hazar, Mehmet (2007), Nevşehir Folkloru’ndan Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, Türk Dili, 669, (580-584)
  • Kaçalin, Mustafa S. (2010), Ağız Atasözlerinin Kelime Hazinesine Katkısı, Türk Dilleri Araştırmaları, 20, (153-160)
  • Kalay, Emin (1997), Edirne İli Ağızlarından Derleme Sözlüğüne Katkılar I, Türk Dili, 547, (25- 33)
  • Kalay, Emin (2004), Edirne İli Ağızlarından Derleme Sözlüğüne Katkılar II, Türk Dili, 633, (250- 259)
  • Kamacı, Duygu (2011). Erzurum Yöresi Ağızlarından Derleme Sözlüğüne Katkılar, Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, 1, (158-164)
  • Karaman, Ahmet (2011). Sandıklı Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 2(3), (273-286)
  • Karaörs, Metin (1994), Derleme Sözlüğüne Katkılar, Kayseri, Isparta, Adana İllerinden Derlemeler, Türk Dili, 505, (65-67)
  • Koraş, Hikmet (2002), Derleme Sözlüğü’ne İlaveler, TÜBAR- XII Güz, (171-208)
  • Küçükballı, Fatih Numan (2016), Bozkır (Konya) Ağzından “Derleme Sözlüğü”ne Katkılar, Uluslararası Sempozyum: Geçmişten Günümüze Bozkır 6-8 Mayıs 2016, Bildiri Kitabı, Konya, (643-658)
  • Metin, Beyazıt Bilge (2016), Geydoğan Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar, Dede Korkut Dergisi, 11, (78-87)
  • Ölmez, Zuhal (2010), Diyarbakır Ağzının Söz Varlığına Katkılar, I. Uluslararası Türk Diyalektolojisi Çalıştayı, 15- 20 Mayıs 2008, Gazi Magosa/Kıbrıs Türk Dilleri Araştırmaları, 20, 2010: (193- 201)
  • Özdarendeli, Nursel, Velimeşe Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 34, ( 57-79)
  • Özden, Muharrem (2017), Bilecik Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar, AVRASYA Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 5/11, (273-315)
  • Özden, Muharrem (2017), Trakya Ağızlarında Bulunan Akrabalık Adları Üzerine Bir Tasnif Çalışması, Sosyal Bilimler Dergisi, 4/10, (260-281)
  • Özden, Muharrem (2017), Trakya Ağızlarında Kullanılan Bitki Adları Üzerine Bir İnceleme, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5/47, (131-160)
  • Özden, Muharrem (2017), Trakya Ağızlarında Kullanılan Yemek Adları, The Journal of Academic Social Science Studies, 59, (113-131)
  • Özden, Muharrem (2017), Trakya Ağızlarında Yer Alan Alet ve Eşya Adları, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10/50, (110-142)
  • Özden, Muharrem (2018), Gümülcine Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar, DİYALEKTOLOG, 17, (199-249)
  • Özden, Muharrem, Doğan, Levent (2017), Doğu Trakya Ağızlarında Kullanılan Deyimler Hakkında Genel Bir Sınıflandırma Çalışması, Pesa Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3/3, (27-54)
  • Özden, Muharrem, Doğan, Levent (2017), Doğu Trakya Ağızlarında Kullanılan İkilemeler, İdil Dergisi, 6/32, (1173-1206)
  • Özden, Muharrem, Doğan, Levent (2017), Yunanistan (Batı Trakya) Türk Ağızlarında Kullanılan Deyimler, ZfWT, 9/2, (71-93)
  • Özgür, Can (2006), Eskişehir Yöresi Ağızlarından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, TDAY-Belleten 2004/1, (93-99)
  • Özgür, Can (2016), Ortadoğu Kökenli Emirdağ Türkmenlerinden Derleme Sözlüğü'ne Katkılar, Uluslararası Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-İran-Suriye) Sempozyumu 08-10 Mayıs 2014, Bilecik, (93-99)
  • Özkaya, Hakkı (2015), Kırklareli Ağızlarından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, Rumeli’de Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 2, (33-39)
  • Öztürk, Erol (2009), Mersin Yörüklerinden Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, Türk Dili, 689, (405- 411)
  • Sis, Nesrin (2011), Belen Ağzının Ses Özellikleri, Turkish Studies, 6/1, (1765-1783)
  • Şanlı, Cevdet, (1996), Kırklareli, Erzurum ve Artvin İllerimizden Derleme Sözlüğüne Katkılar, Türk Dili, 552, (542-547)
  • Şanlı, Cevdet (1999), Anadolu ve Rumeli Ağızlarından Derleme Sözlüğüne Katkılar, Türk Dili, 572, (670-680)
  • Şen, Serkan (2009), Derleme Sözlüğüne Göre Türkiye Türkçesi Ağızlarında Meslek İcracısı Adları, TÜBAR-XXV Bahar, (173-184)
  • Tan, Ali, Uğureli, Ayşe (2017), Kesikkeli Köyünden Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, DİYALEKTOLOG, Sayı 16, (223-239)
  • Tarama Sözlüğü (Dizin) 8, TDK Yayını, 2. Baskı, Ankara.
  • Taş, N. Fahri, Baydar, Arzu S. Ertane, BAYDAR, Turgut (2018), Erzincan Refahiye Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 2/4, (61-66)
  • Teres, Ersin (2011), Söğüt (Bilecik) Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar, Folklor/Edebiyat, 17/ 65-1, (55-64)
  • Tok, Turgut (2005), Burdur İli Ağızlarında Kullanılan Bazı Yerel ve Arkaik Kelimeler, I. Burdur Sempozyumu 16-19 Kasım 2005 Bildiriler C. 2, (361-367)
  • Tokat, Feyza (2014), Denizli Ağzındaki El Dokumacılığı İle İlgili Terimler, TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 2/4, (171-196)
  • Tokat, Feyza (2014), Çavdır Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 3/1, (153-166)
  • Tokatlı, Suzan Suzi, Erdem Nas, Gönül (2012), Anamur Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, DİYALEKTOLOG, Sayı 5, (33-45)
  • Toker, Mustafa (2011), Derleme Sözlüğü ve Mersin Ağzı Sözlüğü’ne Tarsus Yöresinden Katkılar, Turkish Studies 6/3, (1229-1249)
  • Turhan, Nurşah (2018), Trabzon Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, AVRASYA Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 5/2, (53-58)
  • Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü (http://tdkterim.gov.tr/ttas/), Erişim: 23.10.2018
  • Ulum, Ömer Gökhan (2015), Adana Yöresine Ait Kelimelerin Kullanım Sıklıkları Üzerine Bir İnceleme, Çukurova Araştırmaları Dergisi, 1/1, (107-117)
  • Uysal, İdris Nebi (2018), Himmetli (Niğde-Merkez) Köyü Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, Erdem, 74, (139-156)
  • Yıldız, Osman (2007), Isparta Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, Turkish Studies, 2/2, (790- 800)
  • Yıldız, Muharrem, Özsoy, Yusuf (2016), Bartın Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar, Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1/1, (141-150)