CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK SÜNGERCİLİĞİ (1923- 1990)

Süngercilik, Osmanlı Dönemi’nden 21. yüzyılın sonlarına kadar Menteşe sahilleri ve civardaki adalarda önemli bir iş kolu ve geçim kaynağı olmuştur. Cumhuriyet’in ilanından sonra bu mesleği icra eden Rumların mübadele sonucunda göç etmeleri bu mesleğe sekte vurmuştur. Fakat mübadele ile Türkiye’ye gelen denizci Türkler tarafından süngercilik yeniden canlandırılmıştır. Süngerciliğin gelişmesi için Türkiye Cumhuriyeti Dönemi’nde SünTAŞ adlı bir şirket tesis etmiştir. SünTAŞ, süngerciliğin gelişmesine 10 yıl kadar hizmet etmiştir. 1950’li yıllarda bu kurumun yerini Et ve Balık Kurumu almıştır. Süngerciliğin gelişmesi adına 1950’li yıllardan itibaren sünger çıkarılan Muğla ve Balıkesir’de süngercilik kooperatifleri kurulmuştur. Cumhuriyet Dönemi’nde süngercilerin karşılaştıkları temel sorunların başında ürünlerini pazarlama problemleri gelmiştir. Yunanistan ile yaşanan siyasi sorunlar nedeniyle sünger ihracatında da olumsuzluklar yaşanmıştır. Çünkü Türk süngerinin en büyük alıcıları Yunanlı sünger tüccarları idi. Bu olumsuzluklara ek olarak 1986 yılında tüm Ege ve Akdeniz’de ortaya çıkan sünger hastalığı denizlerdeki sünger stokunu azaltmıştır. Bu olumsuz gelişmelerin üzerine devletin de sünger avını 1990’lı yıllarda tedricen yasaklaması ile bu meslek büyük oranda ortadan kalkmıştır. Bu makalenin hazırlanmasında Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Devlet İstatistik Enstitüsü yayınları, tetkik eserler ve yerel ve ulusal gazetelerden yararlanılmıştır. Araştırma ile süngercilik ile ilgili yapılmış olan çalışmalara küçük de olsa katkı sağlamanın yanında, bu alanda yapılacak yeni çalışmalara model olmak hedeflenmiştir.

SPONGE FISHING IN TURKEY DURING REPUBLICAN PERIOD (1923- 1990)

From the Ottoman Empire until the end of the 21. century, sponge fishing became an important business and livelihood in the coasts of Menteşe and its surrounding islands. After the proclamation of the Republic in Turkey, the majority of Anatolian Greeks were sent to Greece by exchange. Greek sponge fishers who were spongers in Turkey were also exchanged. Due to this exchange sponge fishing declined in Turkey. The exchange of the migrant Turks who came to Anatolia were resurrected sponge fishing. Republic of Turkey build “Süntaş Company” on behalf of the development of the sponge fishing. Süntaş Company served 10 years for the development of sponge fishing. This institution was replaced by Et ve Balık Kurumu (Meat and Fish Authority) in the 1950s. New breakthroughs have been made since the 1950s for the development of sponge fishing. Sponges cooperatives were established in important sponge fishing areeas. The main problems faced by the spongers were marketing their products in the Republican era. Due to the political problems with Greece, sponge export also experienced great negativity. Because, the biggest buyers of the Turkish sponge were Greek sponge traders. In addition to these negativities, the sponge disease that occurred in the Aegean and Mediterranean regions in 1986 decreased the stock of sponges in the seas. Sponge fishing has been largely eliminated by the state’s gradual ban on sponge hunt in the 1990s. In the preparation of this article were benefited Prime Ministry Republic Archives, State Institute of Statistics publications, research works and local and national newspapers. This work in addition to contributing to the researches about sponge fishing, it is also aimed to be a model for new studies in this subject.

PDF

___

Aydın Vilayet Salnamesi (1311).
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi 030.18.01.02.194.86.14; 490.01.1766.1164.1. (BCA), 030.18.01.02.47.59.14; 030.11.1.619.28.9.1-2-3-4-5; 030.18.01.02.196.58.11; 490.01.1766.1164.1;
1967- 1987 Su Ürünleri Anket Sonuçları, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, yayın no: 575, 597, 626, 718, 874, 947, 996, 1007, 1066, 1129, 1166, 1221, 1265, 1389, Ankara, 1968- 1989.
Resmî Gazete, sayı: 3754, 9 Teşrinisani 1937; sayı: 4823, 2 Haziran 1941; sayı: 5805, 11 Eylül 1944; sayı: 7008, 15 Eylül 1948; sayı: 77396, 3 Ocak 1950; sayı: 8047, 29 Şubat 1952; sayı: 8651, 6 Mart 1954; sayı: 9856, 12 Mart 1958; sayı: 11683, 15 Nisan 1964; sayı: 11756, 17 Temmuz 1964; sayı: 13799, 4 Nisan 1971; sayı: 13945, 3 Eylül 1971; sayı: 14385, 8 Aralık 1972; sayı: 15809, 4 Ocak 1977; sayı: 15865, 1 Mart 1977; sayı: 15858, 22 Şubat 1977; sayı: 16124, 29 Kasım 1977; sayı: 16198, 12 Şubat 1978; sayı: 16558, 22 Şubat 1979; sayı: 18628, 7 Ocak 1985; sayı: 19338, 11 Ocak 1987; sayı: 19385, 27 Şubat 1987; sayı: 19719, 28 Şubat 1988; sayı: 22564, 27 Şubat 1996; sayı: 22928, 9 Mart 1997.
Baş, Mehmet, (2015). Son Süngerci: Derin Maviye Adanmış Bir Ömür, Naviga Yayınları, İstanbul.
Bernard, H. Russell (1987) “Sponge Fishing and Technological Change in Greece”, Technology and Social Change, Edit: Pelto P. J. Waveland Press Inc., s. 167- 206.
Çoruh, Haydar. (2009). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Sünger Avı (1840 – 1912)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C: 2, S: 9, s. 79- 94.
Erinç, S. Yücel, T. (1978). Ege Denizi Türkiye İle Komşu Ege Adaları, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.
Katağan, T, Kocataş, A, Bilecik, N, Yılmaz, H, (1991). Süngerler ve Süngercilik, Tarım- Orman ve Köyişleri Bakanlığı Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayını, Ankara.
Pronzato, R. ve Renata Manconi (2008). “Mediterranean Commercial Sponges: Over 5000 Years of Natural History and Cultural Heritage”, Marine Ecology, s.146-166.
Özgün, Cihan. (2013). “Osmanlı Devleti’nde Teknik Bir Yenilik: Skafander Makinesi”, Turkish Studies, Sayı: 8/7 2013 Yaz, s. 429-457.
Şahin, Güven. (2013). “Türkiye’de Yitirilen Bir İktisadi Faaliyet: Süngercilik”, Akademik Bakış Dergisi, sayı: 39, Kasım- Aralık 2013, s. 1- 22.
Yürekli, Sıtkı, “20. Yüzyılın İlk Yarısında Türkiye Cumhuriyeti’nde Süngercilik ve Sünger İhracatı”, Akdeniz Üniversitesi İİBF Dergisi, Volume: 12, İssue 24, 2012, s. 33- 61.
İlk Adım, 5 Ekim 1963; 10 Şubat 1966; 9 Mayıs 1967; 16 Eylül 1968; 12 Şubat 1970; 29 Ağustos 1974; 10 Aralık 1975; 29 Ocak 1975; 5 Ağustos 1976; 13 Temmuz 1977; 19 Mayıs 1980; 20 Haziran 1980; 6 Ağustos 1980; 30 Ekim 1980; 4 Haziran 1981; 14 Ağustos 1982; 9 Aralık 1982; 13 Ocak 1983; 15 Nisan 1983; 3 Mayıs 1983; 9 Mayıs 1983; 23 Ocak 1984; 12 Temmuz 1984; 25 Ocak 1984; 23 Temmuz 1984; 24 Mayıs 1986; 6 Şubat 1987; 24 Şubat 1987; 15 Haziran 1988; 12 Kasım 1988.
Bodrum Ekspres, 4- 10 Eylül 1981; 20- 27 Ocak 1984; 16 Mart 1984; 30 Ocak 1987; 9 Kasım 1987; 17 Haziran 1988; 25 Kasım 1988; 26 Ağustos 1989.
Fethiye, 25 Mayıs 1963; 11 Ağustos 1973; 23 Temmuz 1984; 24 Temmuz 1987; 3 Kasım 1987.
Köyceğiz’in Sesi, 23 Mart 1968.
Marmaris Postası, 30 Haziran 1986; 3 Mart 1987; 30 Ekim 1987.
Milliyet, 21 Haziran 1961; 1 Temmuz 1961; 3 Temmuz 1961; 4 Temmuz 1961; 4 Mayıs 1962; 2 Temmuz 1983; 15 Aralık 1997.
Muğla, 27 Mayıs 1952; 20 Mart 1953; 10 Nisan 1953; 20 Nisan 1953; 9 Mayıs 1953; 26 Ağustos 1954; 23 Kasım 1953; 12 Aralık 1953; 13 Mayıs 1953; 6 Ekim 1953; 22 Mayıs 1954; 17 Haziran 1954; 9 Mart 1955; 29 Ekim 1955; 22 Ocak 1958.
Muğla’da Halk, 31 Kanun-i Evvel 1930; 11 Kanun-i Sani 1931, 17 Mart 1931; 25 Mayıs 1930; 22 Ağustos 1930; 22 Ağustos 1930, 30 Ağustos 1934; 24 İkinci Kanun 1935; Birinci Teşrin 1939; 2 İkinci Teşrin 1939; 30 Mart 1940; 6 Nisan 1940; 1 Mayıs 1948; 30 Nisan 1949; 8 Mart 1950.