KLASİK TÜRK ŞAİRİNİN DİLİNDEN “BAYKARA MECLİSİ”

Herât’ın önemli bir kültür ve medeniyet merkezi olmasını isteyen Hü-seyn-i Baykara, bunu gerçekleştirmek için büyük bir gayret göstermiştir. Hatta bunun için başta Hüseyn-i Baykara ve Alî Şîr Nevâî olmak üzere diğer sultan-lar, erkân-ı devlet ve ileri gelen diğer kimseler tarafından saray, köşk, ev, mescit, medrese, dükkân, meyhane, tekke, köy, bağ ve bahçelerde vb. tertip edilen mec-lislere hükümdarlar, devlet adamları, şairler, âlimler, ileri gelen kişiler, sa-natkâr ve zanaatkârlar, çalgıcılar, şarkıcılar vb. katılmışlardır. Şiirde, sanatta, ilimde maharet sahibi ve yetenekli olup bu özellikleriyle sultan ile diğer devlet adamlarının dikkatini çekenlerin dâhil oldukları bu ilim-irfan meclislerinde, birçok âlim, şair ve sanatkârın yetişmesine imkân sağlanmıştır. Diğer taraftan oluşturulan bu ilim ve kültür meclisleri, daha sonra tanzim edilen bu tarzdaki diğer meclisler için bir sembol olmuştur. “Baykara meclisi” olarak adlandırılan bu meclisler, diğer meclislerin hüviyeti ile konumunun belirlenmesinde ve de-ğerinin ortaya konulmasında bir kıyas unsuru olarak benimsenip kabul edil-miştir. Bu kabul neticesinde şairler ve yazarlar, bu meclisleri bir mukayese aracı olarak eserlerinde kullanmaya başlamışlardır. Bu çalışmada, klasik Türk şairle-rinin şiirlerinde bu meclislerin nasıl kullanıldığı örnek metinlerle gösterilmeye çalışılacaktır.

“’BAYKARA COUNCIL’FROM THE LANGUAGE OF CLASSICAL TURKISH POET"

Hüseyn-i Baykara, who wanted Herat’s to be an important center of cul-ture and civilization, made a great effort to realize this. To do this, especi-ally by Hüseyn-i Baykara and Alî Şîr Nevâî, by other sultans, statesmen and other prominent people; he organized councils in palaces, mansions, houses, masjids, madrasahs, shops, taverns, lodges, villages, vineyards and gardens. These councils were attended by rulers, statesmen, poets, scholars, notables, artisans, various occupational groups, instrumentalists and sin-gers. In these science and wisdom councils in which people, who are talen-ted in poetry, art, and knowledge, and who attract the attention of the sul-tan and other statesmen, attend; many scholars, poets and artisans have been trained. These scientific and cultural assemblies were a symbol for ot-her assemblies in this style. These councils, referred to as “Baykara coun-cil", have been adopted as a basis for determining the content and position of other assemblies. Asa result of this acceptance, poets and writers began to use these assemblies as a comparative element in their works. In this study, it will be tried to show how these assemblies are used in the poems of the classical Turkish poets with sample texts.

PDF

___

ADMIŞ, Aysel, Âkif Divanı (İnceleme -Transkripsiyonlu Metin), Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas 2007.
AKSOYAK, İ. Hakkı, Gelibolulu Mustafa Âlî Dîvânı, 2018. http://ekitap.kulturturizm. gov.tr/Eklenti/58695,gelibolulu-mustafa-ali-divanipdf. pdf?0
AKSU, Cemal, “Hüseyin Baykara ve Nevâyî Meclisleri”, Bir Kültür Muhiti Olarak Meclis Sempozyumu-4 Mart 2014, [Yayımlanmamış Bildiri].
ALPA(R)SLAN, Ali, Ahmet Paşa, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1987.
ATALAY, Mehmet, “Zahîr-i Fâryâbî”, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 44, İstanbul 2013, s. 87-88.
ATALAY, Rafet, Reşîd Dîvânı [İnceleme-Metin], Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara 2005.
ATEŞ, Ahmed, İstanbul Kütüphanelerinde Farsça Manzum Eserler I, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1968.
BENLİ, Mehmet Sami, “Küşâcim”, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 26, Ankara 2002, s. 579.
BENLİOĞLU, Selman, Osmanlı Sarayında Mûsikînin Himâyesi (III. Selim ve II. Mahmud Dönemi), Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul 2017.
BÜYÜKKAYA, Hande, Faik Ömer ve Divanı [Karşılaştırmalı Metin-İnceleme], Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi, İstanbul 2008.
ÇELEBİ, İlyas, “Sâhib b. Abbâd”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 35, İstanbul 2008, s. 512-15.
DİKMEN, Hamit, Seyyid Vehbî ve Divanının Karşılaştırmalı Metni, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara 1991.
DİRİÖZ, Meserret, Eserlerine Göre Nâbî, Fey Yayınları, İstanbul 1994.
DİRİÖZ, Meserret, Servet Dîvânı [Tenkidli Basım], İstanbul 2015.
ERASLAN, Kemal, “Nevâyî’nin “Hâlât-ı Seyyid Hasan Big” Risâlesi”, Türkiyat Mecmuası, c. XVI, İstanbul 1971, s. 89-110.
ERASLAN, Kemal, “Nevâyî’nin “Hâlât-ı Pehlevân Muhammed” Risâlesi”, Türkiyat Mecmuası, c. XIX, 1977-1979, İstanbul 1980, s. 99-150.
ERİŞEN YAZICI, Gülgün, Kâmî Dîvânı, 2017. http://ekitap.kulturturizm. gov.tr/Eklenti/55977,kami-divani-pdf.pdf?0
Evliyâ Çelebi, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, Haz. Zekeriya Kurşun - Seyit Ali Kahraman - Yücel Dağlı, c. 2, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1998.
Evliyâ Çelebi, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, Haz. Yücel Dağlı - Seyit Ali Kahraman, c. 4, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2000.
Evliyâ Çelebi, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, Haz. Seyit Ali Kahraman - Yücel Dağlı – Robert Dankoff, c. 8, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2003.
İPEKTEN, Halûk, Nâ’ilî-i Kadîm Dîvânı -Edisyon Kritik-, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1970.
KAÇALİN, Mustafa, Seyyid Sırrı Ali, Tuhfe-i Rûmî, İstanbul 1992.
KANAR, Mehmet, “Nizâmî-i Gencevî”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 33, İstanbul 2007, s. 183-85.
KARTAL, Ahmet, Baykara Meclislerinden Çırağan Eğlencelerine Lâlezâr: Türk Kültür ve Edebiyatı Üzerine Araştırmalar, Doğu Kütüphanesi, İstanbul 2017.
KARTAL, Ahmet, “Baykara Meclisinden Yansımalar: -Edebî Meclisler 1-”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 21, İstanbul 2018, s. 541-562.
KAVRUK, Hasan – Bahir Selçuk, Filibeli Vecdî ve Dîvân’ı [Metin-Dizin], Malatya 2009.
KAZAN, Şevkiye,Üsküdarlı Sırri Hayatı, Eserleri, Edebi Kişiliği Divan’ı (Tenkitli Metin-İnceleme) ve Şerhu Medhi’n-Nebi, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara 2003.
Köprülüzâde Mehmed Fuad, “Fâtih Devrinde Edebî Hayat”, Yeni Mecmua, 46, 30 Mayıs 1918, s. 389-91.
KURTOĞLU, Orhan, Lebîb Dîvânı, 2017. http://ekitap.kulturturizm. gov.tr/Eklenti/55756,lebib-divanipdf.pdf?0
KURTULUŞ, Rıza, “Örfî-i Şîrâzî”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 34, İstanbul 2007, s. 96-97.
MACİT, Muhsin, Nedîm Dîvânı [Metin-Dizin], Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 2016.
MAHDUM, Abid Nazar, “Farsça Kaynaklarda Alî Şîr Nevâyî”, İÜEF Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, c. XXXIV, İstanbul 2006, s. 103-55.
OKÇU, Naci, Şeyh Galib [Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri, Şiirlerinin Umumî Tahlîli ve Divanının Tenkidli Metni], 2 c., Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1993.
OKUMUŞ, Ömer, “Câmî”, TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1993, s. 94-99.
OKUYUCU, Cihan, Ereğlili Türâbî Divanı, İstanbul 2004.
ONAY, Ahmet Talat, Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü, Haz. Cemal Kurnaz, H Yayınları, İstanbul 2009.
ÖZYILMAZ, Halime, Üsküdarlı Sırrî: Hayatı-Eserleri-Edebî Kişiliği ve Dîvânı’nın Tenkidli Metni, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya 1995.
SARIKAYA, Erdem, Ebubekir Celalî Divanı: Karşılaştırmalı Metin-İnceleme, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi, İstanbul 2008.
SÜMER, Faruk, “Kızılarslan”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 25, Ankara 2002, s. 544.
ŞENTÜRK, Ahmet Atillâ, Osmanlı Şiiri Kılavuzu, Osedam Yayınları, İstanbul 2017.
Vâsıfî, Zeynüddîn Mahmûd-ı Vâsıf, Bedâyi’u’l-vekâyi’, nşr. A. Boldirev, Cild-i evvel, Çâp-i divvom, Çâphâne-i zer, 1349.
Vâsıfî, Zeynüddîn Mahmûd-ı Vâsıfî, Bedâyi’u’l-vekâyi’, nşr. A. Boldirev, Cild-i divvom, Moskova 1961.
YAĞCI, Şerife, Nevres-i Kadîm Dîvânı ve İndeks, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir 1993.
YAŞAR, Muhammet, Bâlî, Hayatı-Edebî Kişiliği-Dîvânının Tenkitli Metni (İnceleme- Metin), Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya 2005.
YENİKALE, Ahmet, Sünbülzâde Vehbî Dîvânı, 2017. http://ekitap.kulturturizm. gov.tr/Eklenti/56212,sunbulzade-vehbi-divanipdf.pdf?0
YILDIZ, Beyhan, XVIII. Yüzyıl Divan Şairi Şâkir: Hayatı-Eseri-Edebi Kişiliği ve Divanının Tenkidli Metni, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara 2002.
YILMAZ, Fehmi, Osmanlı Tarih Sözlüğü, Gökkubbe Yayınları, İstanbul 2010.