“BELDE-İ TAYYİBE” İSTANBUL, OSMANLILAR İÇİN LANETLİ BİR ŞEHİR, FETHİ DE KIYAMET ALAMETİ MİYDİ?

Bazı araştırmacılar, muasır Osmanlı müelliflerinin İstanbul'un fethini kıyamet alameti olarak gördüklerini, fethe muhalif olduklarını ve şehrin lanetli olduğuna inandıklarını iddia etmektedirler. Bunun yanında şehrin fethini müjdeleyen meş-hur hadisin bu müelliflerin malumu olmadığı, mezkûr hadise muahhar müelliflerin atıf yaptıkları ileri sürülmektedir. Bu makalede, önce İstanbul’un fethi ile ilgili âyet ve hadislerin ilk defa 1422 kuşatmasında gündeme geldiği; bu mânâda Emîr Sul-tan’ın öne çıktığı ileri sürüldü. 1452 yılında fiten hadislerine dayanarak şehrin ku-şatmasına karşı çıkanların ise Çandarlı Halil Paşa taraftarı ulema olduğu; Akşem-seddin başta olmak üzere fetih taraftarı ulemanın da bu hadisleri şehrin fethedileceğine dair Peygamberî bir müjde olarak yorumladıkları ortaya konulmaya çalışıldı. Makalede müelliflerin, bazıları fiten hadislerine atıf yapsalar da, İstan-bul’u uğursuz bir şehir olarak görmedikleri; şehrin fethine muhalif olmadıkları ve büyük bir kısmının Fatih Sultan Mehmed’i övgüyle zikrettikleri ortaya konuldu. Şehri fethedecek emir ve onun ordusunun övüldüğü meşhur hadisin II. Bayezid devrinden itibaren daha fazla gündeme geldiği tespit edildi. Ayrıca bu hadisin Os-manlılar tarafından hem fetihten önce hem de fetihten sonra bilindiği savunuldu. Buna mukabil fiten hadislerine atıf yapılmasının sebeplerinin neler olduğu ve bun-ların nasıl anlaşılması gerektiği üzerinde duruldu.

“FOR OTTOMANS WAS “BELDE-I TAYYIBE” ISTANBUL A CURSED CITY AND WAS ITS CONQUEST THE SIGN OF DOOMSDAY?”

Some researchers claim that contemporary Ottoman writers saw the conquest of Istanbul as a sign of doomsday, they were against the conquest and they beli-eved the city was cursed. Besides it is suggested that these writers didin’t know this famous hadith and later writers refered to the aforesaid hadith. This paper argues that the verses and hadiths about the Conquest of Istanbul were distin-guished at first in the siege of 1422 and it was Emir Sultan who had prominence in this matter. Also in this paper it has been tried to reveal that the ones who opposed to conquest of Istanbul by using hadiths about doomsday in 1452 were the supporters of Çandarlı (D̲j̲andarlı) Halil Pasha and scholars, notably Ak-şemseddin (Ak shams al-din), who supported the conquest commented these ha-diths as good news that came from the Prophet. In this article, it is claimed that these scholars did not see Istanbul as a cursed city even though they made refe-rences to the hadiths about doomsday, they did not oppose the conquest, and most of them spoke highly of Mehmed the Conqueror. It has been proven that the famous hadith that praises the commander and the army who would conquer the city gained currency in Bayezid II’s time. Also it is claimed that Ottomans were aware of this hadith both before and after the conquest. It is also discussed why Ottoman scholars made references to the hadiths about doomsday and how they should be understood.

PDF

___

“Karamanlı Nişancı Mehmed Paşa, Osmanlı Sultanları Tarihi”, çev. İbrahim Hakkı Konyalı, Osmanlı Tarihleri I, İstanbul 1949.
“Rûhî Târîhi”, neşr. Yaşar Yücel-Halil Erdoğan, TTK Belgeler, XIV/18, Ankara 1992.
AHMED BÎCÂN, el-Münteha: Fusûsu’l-Hikem Üzerine Bir Çalışma, haz. Ayşe Beyazıt, İstanbul 2011.
AHMED BÎCÂN, Müntehâ, Milli Kütüphane, nr. 06 Mil Yz A 3271.
Ahmed Bîcan’ın “Müntehâ” İsimli Fusûs Tercümesi Işığında Tasavvuf Düşüncesi, haz. Ayşe Beyazit, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2008.
Ahmed bin el-Hüseyin bin Muhammed bin el-Uleyf’in Kitâbü’d-Dürri’l-Manzum fî Menâkıbi’s-Sultân Bâyezid Melikü’r-Rum Adlı Eserinin Çeviri ve Değerlendirilmesi, haz. Saad F. Oumar, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2010.
Anonim Tevârîh-i Âl-i Osman (F. Giese Neşri), haz. Nihat Azamat, İstanbul 1992. ATEŞ, Ahmed, “İstanbul’un Fethine Dair Fatih Sultan Mehmed Tarafından Gönderilen Mektuplar ve Bunlara Gelen Cevaplar”, İÜ Tarih Dergisi, 7, İstanbul 1953.
BEHİŞTÎ AHMED ÇELEBİ, Târîh-i Behiştî (Vâridât-ı Sübhânî ve Fütûhât-ı Osmânî) (791-907/1389-1502) II, haz. Fatma Kaytaz, ed. Mertol Tulum, Ankara 2016.
CELÂL-ZADE MUSTAFA, Selim-nâme, haz. Ahmet Uğur-Mustafa Çuhadar, Ankara 1990.
EBU’L-HAYR-I RÛMÎ, Saltık-nâme, haz. Necati Demir-M. Dursun Erdem, İstanbul 2007.
MUHİBBÜDDİN İBN FEHD, el-Cevâhirü’l-hisân fî Menâkıbü’s-Sultân Süleymân bin Osmân, haz. Muhammed Bin Selâme el-Atvî, Umman 2018.
Emîr Sultân Menâkıbnâmeleri ve Nimetullah’ın Menâkıb-ı Emîr Sultân Adlı Eseri (İnceleme-Metin), haz. Abdullah Uğur, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2013.
EVLİYÂ ÇELEBİ B. DERVİŞ MEHEMMED ZILLÎ, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi I. Kitap, haz. Robert Dankoff-Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı, İstanbul 2006.
Fatih Devri Kaynaklarından Düstûrnâme-i Enverî Osmanlı Tarihi Kısmı (1299- 1466), haz. Necdet Öztürk, İstanbul 2003.
Fezâil-i Âl-i Osman, Nuruosmaniye Ktp., nr. 3404.
Gelibolu Mustafa Âlî ve Mevâ‘idü’n-Nefâis Fî-Kavâ‘idi’l-Mecâlis, haz. Mehmet Şeker, Ankara 1997.
GELİBOLULU ZA‘İFÎ MUHAMMED, Gazâvat-ı Sultân Murâd Han, İnceleme (Ses Değişmeleri, Benzeşmeleri ve Uyumları) Metin-Sözlük, haz. Mehmet Sarı, Doktora Tezi, İstanbul Ünviversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1994.
HOCA SAADEDDİN, Tâcü’t-tevârih, İstanbul 1279, I.
İBN KEMAL, Tevârih-i Âl-i Osman VII. Defter (Tenkitli Transkripsiyon), haz. Şerafettin Turan, Ankara 1991.
İbrâhim İbn-i Bâlî’nin Hikmet-nâmesi (1b-149a), haz. Mustafa Altun, Ankara 2017, I.
İbrâhim İbn-i Bâlî’nin Hikmet-nâmesi (149b-300a), haz. Mustafa Altun, Ankara 2018, II.
İDRİS-İ BİTLİSÎ, Heşt Behişt VII. Ketîbe. Fatih Sultan Mehmed Devri 1451-1481, Tashih-Tahkik-Çeviri, haz. Muhammed İbrahim Yıldırım, Ankara 2013.
İDRİS-İ BİTLİSÎ, Heşt Bihişt Osman Gazi Dönemi (Tahlil ve Tercüme), haz. Vural Genç, Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2007.
İdris-i Bitlisî’nin Heşt Behist’ine Göre Fatih Sultan Mehmed ve Dönemi, haz. Muhammed İbrahim Yıldırım, Doktora Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2010.
İMAMZÂDE MEHMED ES‘AD EFENDİ, Değeri ve Tesiri Açısından Fetih Hadîsi, haz. Necdet Yılmaz, İstanbul 2002.
KILIÇ, Şahin, “Önemli Bir Bizans Kısa Kroniği ve Osmanlı Tarihine Katkıları”, İÜ Tarih Dergisi, 55, İstanbul 2012.
KILIÇ, Şahin, Bizans Kısa Kronikleri (Chronica Byzantina Breviora), Osmanlı Tarihinin Bizanslı Tanıkları, İstanbul 2013.
KIVÂMÎ, Fetihnâme, haz. Ceyhun Vedat Uygur, İstanbul 2007.
Krivotulos Tarihi 1451-1467, çev. Ari Çokona, İstanbul 2012.
Künhü’l-ahbâr, C. II, Fatih Sultan Mehmed Devri 1451-1481, haz. Hüdai Şentürk, Ankara 2003.
Mecmua, Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, nr. 3851.
Mecmua, Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, nr. 3879.
MEHMED NEŞRİ, Kitâb-ı Cihan-nümâ, haz. Faik Reşit Unat- Mehmed A. Köymen, Ankara 1995, II.
Menâkıb-ı Emir Sultan (Hüsâmeddin Bursevî) İnceleme ve Metin, haz. Nurettin Kahraman, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2009.
MEVLÂNÂ MEHMED NEŞRÎ, Cihânnümâ [Osmanlı Tarihi (1288-1485)], haz. Necdet Öztürk, İstanbul 2008.
MÜNECCİMBAŞI AHMED B. LÜTFULLAH, Camiü’d-Düvel, haz. Ahmed Ağırakça, İstanbul 1995.
NEV‘Î EFENDİ, Netâyîcü’l-Fünûn ve Mehâsînü’l-Mütûn (Giriş-Metin-Dizinler), haz. Nadir İlhan, Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ 1992.
ORHAN, Abdullah Taha, Abdurrahim Karahisârî’nin Tasavvufî Görüşleri ve Münyetü’l-Ebrâr ve Gunyetü’l-Ahyâr İsimli Eseri (Metin ve İnceleme), Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2019.
Oruç Beğ Tarihi (Giriş, Metin, Kronoloji, Dizin, Tıpkıbasım), haz. Necdet Öztürk, İstanbul 2007.
Osman Oğulları’nın Menşei ve Üstün Vasıfları, yay. haz. A. Rıza Karabulut, Ankara 2008.
REŞİD RIZA, el-Menâr, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Hakîm, Mısır 1373, IX.
SALDUZ, Engin, Osmanlı’da Farsça Tarih Yazıcılığı ve Hacı Halil Konevî’nin Tevârih-i Âl-i Osman Adlı Eserinin Tercümesi, Yüksek Lisans Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van 2019.
SELÂNİKÎ MUSTAFA EFENDİ, Tarih-i Selânikî (1003-1008/1595-1600), haz. Mehmet İpşirli, Ankara 1999, I-II.
Solak-zâde Tarihi’nin Tahlili ve Metin Tenkidi, haz. Süleyman Lokmacı, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 2015.
Sultan, Ordu ve Reaya: II. Bayezid’e Sunulan Müellifi Meçhul Bir Siyasetnâme (İnceleme- Tercüme-Metin), haz. Özgür Kavak, İstanbul 2020.
TURSUN BEY, Târîh-i Ebu’l-Feth, haz. A. Mertol Tulum, İstanbul 1977.
ÜNVER, İsmail, “Ahmed Rıdvan’ın İskender-nâmesindeki Osmanlı Tarihi (Nusretnâme-i Osman) Bölümü”, Ankara Üniversitesi Türkoloji Dergisi, VIII, Ankara 1979.
XV. Yüzyıl Tarihçilerinden Kemal, Selâtîn-nâme (1299-1490), haz. Necdet Öztürk, Ankara 2001.
Yahyâ Bin Bahşî’nin Menâkıb-ı Emîr Sultân (Menâkıb-ı Cevâhir) Adlı Eseri, İnceleme- Metin, haz. Hatice Liman, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 2008.
YAZICOĞLU MEHMED, Muhammediye, haz. Amil Çelebioğlu, İstanbul 1996, II.
YİNANÇ, Refet, “Fatih’in Türkçe İstanbul Fetihnâmesi”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 29, Nisan 1984.
ZEYNEDDÎN ZEKÎ, Behcetü’t-Tevârîh (İnceleme-Metin-Tercüme), haz. Hasan Almaz, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2004.
A r a ş t ı r m a E s e r l e r i / M a k a l e l e r
15. Y.Y. Osmanlı Popüler Dînî Edebiyatındaki Fiten Hadislerinin Tahric ve Tenkîdi (Envâru’l-Âşikîn Örneği), haz. Ahmet Emin Seyhan, Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta 2006.
ALGÜL, Hüseyin-AZAMAT, Nihat, “Emîr Sultan”, DİA, XI.
ASAF HALET ÇELEBİ, Dîvan Şiirinde İstanbul, Ankara 2015.
ASLAN, Adem, Fetih Hadisleri, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2003.
AVCI, Casim, “Arap-İslam Kaynaklarında İstanbul”, İstanbul Üniversitesi 550. Yıl Uluslararası Bizans ve Osmanlı Sempozyumu (XV. Yüzyıl) 30-31 Mayıs 2003, ed. Sümer Atasoy, İstanbul 2004, 99-111.
AVCI, Casim, “Müslüman Arap Kaynaklarında Bizans Başşehri İstanbul (Konstantinopolis)”, Akademik Araştırmalar Dergisi, sayı: 47-48, 2010-2011, 73-98.
AYNUR, Hatice, “Şehri Sözle Resmetmek: Osmanlı Edebî Metinlerinde İstanbul (XV-XVIII. Yüzyıllar)”, Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, Edebiyat, Kültür ve Sanat, ed. Coşkun Yılmaz, İstanbul 2015, VII, 128-145.
BALCI, İsrafil, “İstanbul’un Fethine İlişkin Hadis Rivayetlerine Farklı Bir Yaklaşım”, Osmanlı İstanbulu, II. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu Bildirileri, 27-29 Mayıs 2014, İstanbul 2014.
BAŞAR, Fahameddin, “Osmanlıların Fetihten Önceki İstanbul Kuşatmaları”, Bizantion’dan Constantinopolis’e İstanbul Kuşatmaları, ed. Murat Arslan - Turhan Kaçar, İstanbul 2017.
BAYSUN, M. Cavid, “Emîr Sultan’ın Hayatı ve Şahsiyeti”, İÜ Tarih Dergisi, I/1, İstanbul 1949.
BAYSUN, M. Cavid, “Emîr Sultan”, İA, IV.
BOSTAN, İdris, “Konstantıniye Elbette Fetholunacaktır! Osmanlı Kaynaklarında Fetih Hadisi Meselesi” (https://www.academia.edu/36740465/_Kostant%C4%B1niyye_el bette_fetholunacakt%C4%B1r_Osmanl%C4%B1_Kaynaklar%C4%B1 nda_Fetih_Hadisi).
ÇAKAN, İsmail Lütfi, “Fetih Hadisi ve Akşemseddin’in Fetihteki Yeri”, Akşemseddin Sempozyumu Bildirileri, Ankara 1991.
ÇAKIN, Kamil, “Fiten Rivayetlerinin Tabiatı”, Türkiye’de Dinler Tarihi’nin Kurumsallaşması Sürecinde Prof. Dr. Abdurrahman Küçük, ed. Ahmet Himet Eroğlu, Ankara 2016, 251-270.
ÇAPAN, Pervin, “Tezkirelerde İstanbul’un Ele Alınışı”, İÜ Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 31, İstanbul 2004, 25-52.
ÇELEBİ, İlyas, “İslâm Kaynaklarında Fiten, Melâhim ve Herc İnançları”, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 11-12, 1993-1994, İstanbul 1997, 151-196.
ÇELEBİ, İlyas, “Fiten ve Melâhim”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (=DİA), İstanbul 1996, XIII.
EGÜZ, Esra, “İstanbul’a İçeriden ve Dışarıdan Bakışlar: Veysî, Nedîm, Râmî ve Süheylî’nin İstanbul’a Dair Birer Manzumesi”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi (=TDED), 40, 2009, 35- 93.
EL CHEİKH, Nadia Maria, Arapların Gözüyle Bizans, çev. Mehmet Moralı, İstanbul 2012.
EMECEN, Feridun M., “İstanbul’un Fethine Giden Yol (1451-1453)”, Toplumsal Tarih, III/17, İstanbul 1995.
EMECEN, Feridun M., “İstanbul’un Fethi”, DİA, XXIII.
EMECEN, Feridun M., “İstanbul’un Fethi”, Türkler, ed. H. C. Güzel-K. Çiçek-S. Koca, Ankara 2002, IX.
EMECEN, Feridun M., İstanbul’un Fethi Olayı ve Meseleleri, İstanbul 2003.
EMECEN, Feridun M., “Lânetli Şehir Düştü: İstanbul’un Fethi ve Kıyâmet Senaryoları”, Osmanlı Araştırmaları, 22/22, 2003, 191-205.
EMECEN, Feridun M., “Dönemin Türk Kaynaklarında Fetih Olayının Algılanışı ve İdeolojik Yaklaşım”, 550. Yılında Fetih ve İstanbul, 14-15 Haziran 2003, Bildiriler, Ankara 2007.
EMECEN, Feridun M., Fetih ve Kıyamet 1453: İstanbul’un Fethi ve Kıyamet Senaryoları, İstanbul 2012.
EMECEN, Feridun M., “Emperyal Kentlerin Uğursuzluğu: İstanbul ve Apokaliptik Temalar”, Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, II, İstanbul 2015.
EMECEN, Feridun M., Fetih ve Kıyamet 1453, İstanbul’un Fethi ve Kıyamet Senaryoları, İstanbul 2017.
ES-SAKKAR, Sâmî, “İbn Fehd, Muhibbüddin”, DİA, XIX.
EYİCE, Semavi “Bazı İslâm Yazarlarına Göre Fetih’den Önce İstanbul”, İstanbul Araştırmaları, 2, 1997.
GENÇ, Vural, Acem’den Rum’a Bir Bürokrat ve Tarihçi İdris-i Bidlîsî (1457-1520), Ankara 2019.
GÖKYAY, Orhan Şaik, “Kızılelma”, DİA, XXV.
GÜŞEN, Seyit Ali, İlk İki Asır Hadis Eserlerindeki Rivayetlerin Temel Hadis Kaynaklarına İntikali, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2014.
İĞREK, Remzi, Fetih Öncesi Müslüman Seyyahlara Göre İstanbul, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2019.
İNALCIK, Halil, Fatih Devri Üzerine Tetkikler ve Vesikalar I, Ankara 1995.
İNALCIK, Halil, İki Karanın Sultanı, İki Denizin Hakanı, Kâyser-i Rûm Fâtih Sultan Mehemmed Han, İstanbul 2019.
KAFESOĞLU, İbrahim, “XII. Asra Kadar İstanbul’un Türkler Tarafından Muhasaraları”, İstanbul Enstitüsü Dergisi, III, İstanbul 1957.
KANAT, Cüneyt, “Memlûk Kaynaklarındaki Osmanlı İmajının Değişim Süreci”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXI/1, Temmuz 2006.
KÖPRÜLÜ, Orhan F., Mustafa Uzun, “Akşemseddin”, DİA, II.
KULAT, Mehmet Ali, “İstanbul’un Fethini Müjdeleyen Hadisin Değerlendirilmesi”, Diyanet İlmi Dergi, 37/2, Nisan-Haziran 2001, 5-23.
KUT, Günay, “Türk Edebiyatında Acâibü’l-Mahlûkât Tercümeleri Üzerine”, Beşinci Milletler Arası Türkoloji Kongresi, İstanbul 23-28 Eylül 1985, cilt I, İstanbul 1985, 183-193.
KÜÇÜKAŞCI, Mustafa, “Fetih Hadisi ve Müslümanların İstanbul Kuşatmaları”, Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, Siyaset ve Yönetim- I, ed. Coşkun Yılmaz, İstanbul 2015, 284-293.
Les Traditions Apocalyptiques au Tournant de la Chute de Constantinople, ed. Benjamin Lellouch- Stephanie Yerasimos, Paris 1999.
MASSIGNON, Louis, “Textes prémonitoires et commentaires mystiques relatifs à la prise de Constantinople par les Turcs en 1453”, Oriens, VI, 1953, 10-17.
MERÇİL, Erdoğan, “Türkler ve İstanbul (Fethe Kadar)”, 550. Yılında Fetih ve İstanbul, İstanbul, 14-15 Haziran 2003, Bildiriler, Ankara 2007.
ÖZCAN, Abdülkadir, “Akşemseddin, Fatih ve Fetih”, Uluslar Arası Kuruluşunun 700. Yıl Dönümünde Bütün Yönleriyle Osmanlı Devleti Kongresi, Konya 2000.
ÖZTÜRK, Eyüp, “Araplar ve Osmanlı Hanedanı: Mer’î b. Yusuf Örneği”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11/2, 2011.
PAZARBAŞI, Erdoğan, “Osmanlı Dönemi Kur’an Tefsirlerinde Türklerle İlgili Değerlendirmeler”, Türkler, Ankara 2002, XI.
PAZARBAŞI, Erdoğan, “Arâisûl-Kur’an’da Türkler”, Bilinname, X/1, 2006.
YILDIZ, Sara Nur, “Şükrullah”, DİA, XXIX.
SARP, Refiye Öznil, Fiten ve Melâhim Edebiyatı, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2010.
ŞAHİN, Kaya, “Constantinople and the End Time: The Ottoman Conquest as a Porternt of the Last Hour”, Journal of Early Modern History, 14, 2010.
ŞAHİN, Sultan, Fatih Sultan Mehmed Devri Şairlerinin Gözünde Fatih, Yüksek Lisans Tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, İstanbul 2019.
TANSEL, Selahattin, Osmanlı Kaynaklarına Göre Fatih Sultan Mehmed’in Siyasî ve Askerî Faaliyetleri, Ankara 1953.
TAŞLIKOĞLU, Zafer, “II. Murad’ın İstanbul Muhasarası Hakkında Bir Eser”, İÜ Tarih Dergisi, VIII/11-12, İstanbul 1956.
ULUÇAY, M. Çağatay, Padişahların Kadınları ve Kızları, İstanbul 2001.
ÜNVER, İsmail, “Aynî, Karamanlı”, DİA, IV.
ÜNVER, A. Süheyl, İstanbul Fethiyle Kalelerinin Manzum ve Mensur Tarih İbareleri, İstanbul 1953.
YARDIM, Ali, “Fetih Hadisi Üzerine Bir Araştırma”, Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, XIII/2, Mart-Nisan 1974, 116-123.
YARDIM, Ali, “Türk’ün Şeref Madalyası: Fetih Hadisi”, Kubbealtı Akademi Mecmûası, 3, Temuz 1979, 62-75
YAŞAROĞLU, M. Kâmil, “Molla Gürânî”, DİA, XXX.
YAVUZ, Mehmet, “İstanbul’un Fethi ve Akşemseddin”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 20 17.
YERASİMOS, Stefanos, Türk Metinlerinde Konstantiniye ve Ayasofya Efsaneleri, çev. Şirin Tekeli, İstanbul 1993.
YILMAZ, Hakan, “İstanbul’un Fethi ve Akşemseddîn’in Fetihteki Rolü İle İlgili Yeni Bazı İddiâlar Üzerine”, Hakikat Aylık İslâm Dergisi, Haziran 2014.
YURT, Ali İhsan, Mustafa Kaçalin, Akşemseddin. Hayatı ve Eserleri, İstanbul 1994.