20981

OSMANLI DEVLETİ’NDE ISLAHATLAR BAĞLAMINDA MUSKA VE FALCILIKLA MÜCADELE ÖRNEKLERİ

Bu makalede, Osmanlı Devleti’nde muskacılığa ve falcılığa karşı yapılan uygulamalar ele alın-mıştır. Falcılık, muskacılık gibi uygulamaların geçmişi İslam dininin ortaya çıkışından daha eskilere, antik dinlere kadar uzamaktadır. Her din ve toplumda rastlanan bu uygulamalar eskiden beri insanın aciz kaldığı olayları önceden bilmek ve tedbir almak isteği ile ortaya çıkmıştır. Avrupa’da bu tür işler yaptığı düşünülen kişiler cadılıkla, sihir yapmakla suçlanmıştır. Reform ve Rönesans’tan sonra ak-lın ve bilimin gelişmesiyle daha önce açıklanamayan olay ve olguların açıklaması yapılmış ve bu tür uygulamalar ortadan kalkmıştır. Bu tür uygulamalar İslamiyet öncesi Arap ve Türk toplumlarında da mevcut olup İslam dini bunları yasaklamıştır. Ancak bu uygulamalar Müslümanlar arasında ya-şamaya devam etmiştir. 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde muskacılık ve falcılık yaparak halkı dolan-dıranların artması üzerine devlet tedbirler almaya çalışmıştır. Çalışmada Osmanlı Devleti’nin ıslahat uygulamaları bağlamında muskacılığa ve falcılığa bakışı açıklanmaya çalışılmıştır. Osmanlı Devleti ıslahatlarla merkezileşip eğitim ve kültür hayatını denetim altına alırken, muska ve falcılıkla dolandı-rıcılık yapan, halkı aldatan kişiler devletin ilgili kurumlarının dikkatini çekmiştir. Bu tür şeyleri eleş-tiren Avanzade gibi aydınlar meseleyi hükûmetin bir görevi olarak hem din hem de akılcılık ve eğitim bakımından ele almıştır. Zaman zaman bireysel şikâyetler yapılmıştır. Bireysel şikâyetler arasında ilginç olaylar dikkat çekmiştir. Başlangıçta doğrudan bu işleri yapan kişilere yönelik hukuki ve cezai tedbirler alınmamıştır. Osmanlı Devleti’nin kurumlarının uyarıları ve şikâyetlerin artması üzerine ıs-lahatlar bağlamında tedbirler arayışına girilmiştir. Mevcut Ceza Kanunu yetersiz kalınca daha önceki uygulamalar incelenmiştir. Birinci Dünya Savaşı yıllarındaki çözüm arayışları Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ne miras kalmıştır. Çalışmada bu şikâyetler ile ilgili örnekler ve devletin dinî, hukuki ve cezai tedbir arayışlarına dair belgeler incelenmiş ve değerlendirilmiştir.

The Examples of Struggle Against Amulet and Fortune-Telling in the Ottoman Empire in the Context of Reformations

This article has discussed the applications against the amulet and fortune-telling activities in Ottoman Empire. The history of the application, such as fortune-telling and amulet goes back to anci-ent religions older than the emergence of Islam. Applications found in every religion and society has always been helpless human events that has emerged with the desire to know and to take measures in advance. In Europe, people who did this kind of work has been accused of witchcraft and magic. After the Reformation and the Renaissance, as a result of the development of mind and science, unexplained events and cases have been explained and this kind of applications have disappeared. Such practices before Islam was also available in Arabic and Turkish communities and Islam forbade these practices. In the 19th century, the Ottoman Empire tried to take measures on the increase of fraud by amulet and fortune-telling. This study attempts to explain amulet and fortune-telling at a glance in the context of reforms in the Ottoman Empire. As the Ottoman Empire took educational and cultural life under control as a result of centralization, amulet and fortune-telling activities have attracted the attention of related institutions of the Empire. Critic intellectuals such as Avanzada addressed the subject in terms of religion, rationalism and education as a matter of duty of government. Individual complaints have been made from time to time. Interesting events have been noted among individual complaints. Initially, those who exercised these practices haven’t faced legal and penal measures. However, the increase in warnings by the agencies of Ottoman Empire and growing complaints have urged the State to embark on a quest of precautions within the scope of reformations. Existing Criminal Code has been considered inadequate, so that earlier applications have been examined. The search for solutions in the First World War years have passed to Republic of Turkey. In the study, the examples of complaints and the documents regarding the quest of the State for religious, legal and penal precautions have been examined and evaluated.

PDF

___

Aksan, Yücel, “1450-1750 Yılları Arasında
Avrupa’da Cadılık”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXXVIII/2, 2013: 355-368.
Ateş, Ali Osman, “Akıl Hastalıkları Üzerinde Cinlerin Etkisi ve Rukye Konusuyla İlgili Bazı Rivayetlerin Değerlendirilmesi”, Di-yanet İlmi Dergi, Nisan Mayıs Haziran 1993, Cilt 29, Sayı 2, 103-128.
Arslan, İsmail, “XIX. Yüzyıl Osmanlı Traihinde Temettuat Defterlerinin Yeri: İğdiç ( S e l i - mağa Köyü) Temettuat Defteri Örneği”, http://sbe.balikesir.edu.tr/dergi/edergi/c5s8/ makale/c5s8m4.pdf, 28.12.2015.
Aydın, Mehmet, “Fal”, İslam Ansiklopedisi, 12. Cilt:134-138, Ankara, TDV Yay. 1995.
Avanzade Süleyman, Tılsım, Sihir ve Büyü Biz-deki Te’sirâtı ve Tatbikâtı, Şems Matbaası, 1330, İstanbul.
Avanzade Süleyman, İzdivacda Büyücülük, Ka-der Matbaası, 1336, İstanbul.
Aydın, Hayati, “Şifa Kaynağı Olarak Kur’an-ı Kerim (Kur’an’ın Şifa Olduğuna Dair Ayet-ler Üzerinde Bir Tefsir Denemesi)”, Ekev Akademik Dergisi, Yıl 14, Sayı 42, (Kış 2010), 55-68.
Aydüz, Salim, “Osmanlı Devleti’nde Müneccimbaşılık”, http://dergipark.gov.tr /down-load/article-file/13361, 20.06.2017
Berake binti Mudîf et-Talehî, Kur’an ve Sünnet Işığında Sihir, Çev. Mustafa Öztürk, Gura-ba Yayınları, 2008, İstanbul.
Bilge, Mustafa L., “Muska”, İslam Ansiklopedisi, XXXI:265-267, Ankara, TDV Yay. 2006.
Çelebi, İlyas, “Muska”, İslam Ansiklopedisi, XXXI: 267-269, Ankara: TDV Yay. 2006.
Demirci, Kürşat, “Muska”, İslam Ansiklopedisi, XXXI: 265-267, Ankara, TDV Yay. 2006.
Develioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi, Ankara, 2005. El-şeyh Hamid Fazlullah El-felekî, Esrar-ı Reml,Matbaa-i Kadr, İstanbul, 1335.
İnan, Abdülkadir, Eski Türk Dini Tarihi, Kültür Bakanlığı, İstanbul, 1976.
Koşay, Hamit Z., Etnografya Müzesindeki Na-zarlık, Muska ve Hamailler, Kültür Varlık-ları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Türk Etnografya Dergisi 1, İstanbul, 1956 http:// envanter.gov.tr/files/belge/TED1_0006.pdf 11.01.2016, 25.01.2016.
Örnek, Sedat Veyis, Etnoloji Sözlüğü, Dil ve Ta-rih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara, 1971.
Özkan, Nevzat, “Adlandırma Yöntemi Olarak Lakaplar ve Büyükkışla’daki Örnekleri”, Birinci Uluslararası Bozok Sempozyumu Bil-diri Kitabı(5-7 Mayıs 2016) III. Cilt, s. 180-189, https://bozoksempozyumu.bozok.edu.tr/ dosya/cilt3/180-189.pdf
Özdemir Kızılkan, Ayşe, “Osmanlı Vergi Düze-ninde Temettuat Uygulamaları Üzerine Bir Değerlendirme”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 20, Nisan 2008: 57-66.
Reyhan, Esma, “Eski Anadolu Kültüründe Büyü ve Büyücülük”, Akademik Bakış, s 227, Cilt 2, Sayı 3, Kış 2008: 227-242.
Şahin, Harun, “Osmanlı Vergi Sisteminde Re-form ve Temettü’ Vergisi”, CÜ Sosyal Bilim-ler Dergisi, Haziran 2013, Cilt 37, Sayı 1, 45-57.
Tanyu, Hikmet, “Büyü”, İslam Ansiklopedisi, 6.Cilt: 501-506, Ankara, TDV Yay. 1992.
Tekin, Burcu, “Ortaçağ İspanya’sında Büyü, Büyücülük ve “La Celestina” Adlı Esere Yansıması”, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 55, 1(2015), 305-324.
Uygun, Azize, “Yazılı Büyü Olarak Muska: Kenzü’l-Havas Örneği”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Yıl: 2012/2, Sayı: 29, 211-236
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu Yayın-ları, Ankara, 1998.
Yakut, Esra, Şeyhülislamlık Yenileşme Döne-minde Devlet ve Din, Kitap Yayınevi, İstan-bul, 2005.
Yeşil, Yılmaz, “Muskanın Tarihsel ve İşlevsel Açıdan Değerlendirilmesi ve Bu Bağlamda Zeyneddin Baba Örneklemi”, Türkbilig, 2015/30, 49-58
Yılmaz, Fatma, “Kadınlar Arasındaki Hurafeler ve İslamın Hurafelere Bakışı”, Diyanet İlmi Dergi, Cilt 42, Sayı 1, (2006), 21-40.
Yüksel, Hasan, Anadolu’da Mağribiler ve Vakıf-ları, XVI Türk Tarih Kongresi (20-24 Eylül 2010) Kongreye Sunulan Bildiriler III. Cilt, Ankara, 2010: 91-110.
Tılsım Nedir ve Ne Te’sir Yapar, İkbal Kütüpha-nesi, Yıl Ve Yazar İsmi Yok.
Dâhiliye Nezareti Tatbikatı Adliye Kalemi DH_ EUM_ADL_00010_00023_001; 00009_00015 _006/8/10;00010_00013_001
Dâhiliye Nezareti Mektubi Kalemi DH_ MKT_00336_00024_003_002 / 004_001 / 005_002 / 002_001 / 001_001
Sadaret Mektubi Kalemi ve Devair A_MKT_ NZD_00295_00062_001_001
Yıldız Perakende Evrakı Zabtiye Nezareti Maru-zatı Y_PRK_ZB_00032_00065_001_001
Yıldız Perakende Nezareti Maruzatı Y_PRK_ ZB_00006_00097_002_002/1
Yıldız Perakende Maruzatı Y_PRK_SGE_00002_ 00031_001_001/003_001
Düstur, Cilt 2, 1289: 227-228.
3 Numaralı Mühimme Defteri, 966-968/1558-1560 Özet ve Transkripsiyon, Ankara, 1993, Belge No:1301.
5 Numaralı Mühimme Defteri, (973/1565-1566), Özet ve İndeks, Ankara, 1994, Belge No:1735, 1766.
7 Numaralı Mühimme Defteri, (975-976/1567-1569) Özet-Transkripsiyon-İndeks, Ankara, 1998, Belge No: 978, 1117.
12 Numaralı Mühimme Defteri, (978-979/1570-1572), Özet, Transkripsiyon ve İndeks, Cilt 1, Ankara, 1996, Belge No: 466.
82 Numaralı Mühimme Defteri, (1026-1027/1617-1618), Özet- Transkripsiyon-İndeks ve Tıpkıbasım, Ankara, 2000, Belge No:47.