KARACAOĞLAN VE BUKAR KALKAMANULI’NIN ŞİİRLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Anadolu ve Kazak Türkleri aynı kökten geldikleri için aralarında dil, tarih, din ve gelenekler konusunda müştereklikler söz konusudur. Bu açıdan her iki toplumla ilgili mukayeseli çalışmalar in-celemeye değerdir. Oğuzların 11. yüzyılda Orta Asya’dan Anadolu’ya göç eden ozanların eserleri ile ata yurdunda kalan Kazak cıravların eserleri değerlendirildiğinde aynı kaynaktan beslenmelerinden do-layı bu yapıtlarda birçok benzerlik tespit edilebilmektedir. Bu çalışmada âşıklık geleneği bağlamında Anadolu’da yaşamış 17. yüzyıl ozanlarından Karacaoğlan ile 17-18. yüzyıllarda yaşamış Kazak cıravı Bukar Kalkamanulı’nın sadece “nasihat, din, koçaklama ve güzelleme” konulu şiirleri Yayılma/Göç te-orisine göre karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Her iki âşığın şiirlerinin mukayesesinde konularının içeriği esas alınırken eserlerin şekil, dil ve üslup özellikleri hakkında da kısaca bilgi verilmiştir. Bu kapsamda Karacaoğlan ve Bukar Kalkamanulı’nın hayatı ve eserlerini ele alan müstakil çalışmalar tespit edilmiş, bunun neticesinde her iki âşıkla ilgili mukayeseli bir incelemenin olmadığı görülmüş-tür. Öncelikli olarak Karacaoğlan ve Bukar Kalkamanulı’nın şiirlerini konu alan başlıca çalışmalara yer verilmiştir. Çalışmada Karacaoğlan ile ilgili Saim Sakaoğlu’nun ve Bukar Kalkamanulı ile ilgili olarak ise Muhtar Mağawin’in eserleri esas alınarak tespitlerde bulunulmuştur. İnceleme sonucun-da 17. yüzyılda yaşayan Karacaoğlan ve Bukar Kalkamanulı’nın şiirlerinden hareketle Orta Asya ve Anadolu’nun cıravlık/ozanlık geleneğinin benzer özellikler taşıdığı tespit edilmiştir. Her iki âşığın şiir-lerinde nasihat, din ve koçaklama konularında benzerliğin olduğu görülmüştür. Sadece her iki âşığın kadını ele alışı konusunda farklılığın olduğu anlaşılmaktadır. Karacaoğlan’ın şiirlerinde kadına yöne-lik duygularda dışa dönüklük ve sevgi ön planda iken Bukar Kalkamanulı’da kadın, erkeğin koruması ve sahip çıkması gerektiği duygusuyla aktarılmıştır.

A Comparison of the Poetry of Karacaoglan and Bukhar Kalkamanuly

Owing to the fact that Anatolian and Kazakh Turks originate from a shared root, there are com-monalities about the language, history, religion and traditions. In this regard, comparative studies on these two societies are worth to analyze. When the works of Oghuz ozans (ozan / bard) who migrated from Central Asia to Anatolia in 11th century and the works of Kazakh zhyraus (zhyrau / bard) who stayed in the fatherland are evaluated, it can be identified that there are many similarities in these works, because these bards drew inspiration from the same root. In this study, poems about only “ad-vice, religion, koçaklama and güzelleme (the genres of ashik poetry)” of 17th century ozan Karacaoglan who lived in Anatolia and 17-18th century Kazakh zhyrau Bukhar Kalkamanuly are analyzed in the context of ashik tradition according to the theory of diffusion in a comparative way. While comparing the poems of these two ashiks (ashik / bard), a brief information about the qualities of the form, lan-guage and style is also given, though the content is taken as a basis. In this respect, separate studies concerning the lives and works of Karacaoglan and Bukhar Kalkamanuly are identified and it is seen that there is no comparative study about these two ashiks. Preferably, it is given place to the dominant studies concerning the poems of Karacaoglan and Bukhar Kalkamanuly. In this study, the work of Saim Sakaoğlu about Karacaoglan and the work of Mukhtar Magavin about Bukhar Kalkamanuly are taken as a basis. After the analysis, in the context of the poems of Karacaoglan and Bukhar Kalkama-nuly who lived in 17th century, it is identified that the zhyrau / ozan tradition of Central Asia and Ana-tolia has similar qualities. It is seen that there are common points in both ashiks poems on the subjects of advice, religion and koçaklama (epical folk poem). There is difference only about the perception of women in the works of these two ashiks. In the poems of Karacaoglan, the love stands in the forefront and the feelings about women are freely expressed. However in Bukhar Kalkamanuly, it is understood that men should protect women.

___

  • Ahmet, Özdemir. Dört Yüzüncü Yılında Karacaoğlan. İstanbul: 2006.
  • Ahmetov, Zaki, Çanbaev, Turduğul. Adebiyettanu. Terminder sözdigi. Almatı. Ana tili, 1998.
  • Arıkan, Metin. Başlangıçtan 20. Yüzyıla Kazak Jırav ve Akınları. Ankara: Gece Kitaplığı, 2014.
  • ___________. “Kazak Sözlü Geleneği”. Türk Dünyası Âşık Edebiyatı. (Yıldız, Naciye Ata vd.) (ed.) Anka-ra: Gazi Kitabevi, 2016.
  • Artun, Erman. Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı. Adana: Karahan Kitabevi, 2011.
  • Awezov, Muhtar. Adebiyet tarihi: Zhogari oku oryndarynyn studentterine arnalgan. Almaty. Ana tili, 1991.
  • Baytursınulı, Ahmet. Bes tomdık şığarmalar cıynağı. 1-tom. Almatı. Alaş, 2003.
  • Ekici, Metin. Halk Bilgisi (Folklor). Derleme ve İnceleme Yöntemleri. Ankara: Geleneksel Yayınları, 2015.
  • Ercilasun, Ahmet-Bican-Akkoyunlu, Ziyat. Kâşgarlı Manmud Dîvânu Lugâti’t-Türk (Giriş-Metşn-Çeviri-Notlar-Dizin). Ankara: TDK yayınları, 2014.
  • Ergun, Metin. Kopuz Sarını/ Kazak Âşık Tarzı Şiir Geleneği: Akın ve Cıravlar. Ankara. Kültür Bakan-lığı Yayınları, 2002.
  • Fuat, Memet. Karacaoğlan. Doğan Kardeş Kitaplığı. İstanbul. 2002.
  • Karaer, Mustafa Necati. Kazacaoğlan/ Hayatı-Sanatı-Şiirleri.
  • Karataş, Turan. Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Sütun yayınları, 2011.
  • Köprülü, M. Fuad, Edebiyat Araştırmaları, Ankara: 1999.
  • Kınacı, Cemile. “Ot Avızdı”, “Orak Tildi” Kazak Akını Süyinbay Aranulı ve Anadolu’daki “Haşin Ruh-lu”, “Sert Dilli” Çağdaşı Seyranî Üzerine Bir Karşılaştırma, Kardeş Kalemler, Yıl 9, Sayı 103, Tem-muz 2015, s.63-70.
  • ___________. Farklı Coğrafyalardan Yükselen İki Ses: Kazak Akını Jambıl İle Anadolu Ozanı Pir Sul-tan Abdal, Kardeş Kalemler, Yıl 10, Sayı 115, Temmuz 2016, s.38-46.
  • Magawin, Muhtar. Ğasırlar bederi: Adebi zertteuler. Almatı. Cazuşı, 1991.
  • Magawin, Muhtar, Baydildaev, Mardan. Bes gasır cırlaydı. 1.cilt. Almatı. Cazuşı, 1989.
  • Oğuz, Öcal. Karacaoğlan: Anlatıcılar ve Biyografiler. Millî Folklor, Sayı: 93 (Bahar 2012) sf. 53-61.
  • Öztelli, Cahit. Karacaoğlan. Bütün şiirleri. Beşinci baskı. Milliyet yayınları, 1974.
  • Sakaoğlu, Saim. Karacaoğlan. Ankara: Akçağ Yayınları, 2004.