DEDE KORKUT KİTABI ÜZERİNE ÇİN`DE YAPILAN ÇALIŞMALAR VE ELEŞTİREL DEĞERLENDİRİLMESİ

Türklerin Oğuz boylarına ait en eski destansı hikâyeleri olan Dede Korkut Kitabı`nın onların eski komşu ülkesi Çin`deki durumunu öğrenmek anlamlı bilgiler verecektir. Dede Korkut Kitabı`nın Çin`de tanıtılmasına çok geç kalınmış, ancak 1980`li yıllarda ilk tanıtım yazıları yazılmıştır. Eser üze-rindeki çalışmalar başladıktan sonraki 30 yılı aşkın süreçte sadece kısa genel tanıtım yazıları ya-yımlana gelmiş, üstelik bunların toplam sayısı 30`u geçememiştir. Eserin çeviri yayınları önce sadece Uygurca, Kazakça olarak yayımlanmış, Çincesi gündeme gelmemiştir. Yakın yıllarda Pekin Üniversi-tesi gibi Çin`in bir - iki seçkin üniversitesinde eseri halk edebiyatı, dil incelemesi yönünden inceleyen doktora tezleri yapılmış, konular kapsamlı bir biçimde ele alınmış ve çalışmalar bayağı ilerlemiştir. Son dönemlerdeki bu durum ülkenin üniversite ve akademi çevresinde ilgili çalışmaların daha hızlı gelişeceğine işaret etmektedir. Oğuzlara ait Çin`deki Salarlar, Karluklara ait Uygurlar, Kıpçaklara ait Kazak-Kırgızlar esere sahip çıkmış, üzerindeki incelemeleri takip etmiştir. Yakında Çince iki adet çeviri yayının çıkmasıyla eser 1 milyar 500 milyonu aşan Çince okura ulaşmış, yayılma alanı kat-kat genişlemiştir. Çin`in “Bir kuşak, bir yol” stratejik projesi çerçevesinde, İpek Yolu güzergâhındaki Türki dilli halklar arasındaki kültürel ilişkiler gelişecek, Dede Korkut konusundaki çalışmalar yine hız ka-zanacaktır. Yazıda ilgili çalışmalar tanıtılırken kısa değerlendirme yapılmış, Çince, Uygurca, Kazakça orijinal kaynaklar Türkçeye çevrilerek gösterilmiştir.

Studies on The Book of Dede Korkut in China and Critical Evaluation of The Studies

In light of the fact that once China was a neighboring country of Turks, it is beneficial for us to learn from the earliest folk literature of Oghuz, an ancient tribe of Turks. The introducing of Dede Kor-kut started quite late in China. It was not until 1980s when the first introduction of Dede Korkut was written. During the first 30 years of research, we were only able to accomplish the general understan-ding of it, and the total amount of these studies is less than 30. The book was first translated to Uyghur and Kazakh languages. During the translation of Dede Korkut, the quality of translation between the Uyghur/Kazakh and Turkish language had been improved. Recently in couple of the famous universi-ties, such as Peking University, this book has been studied in aspects of folk literature and linguistic fields in some doctoral theses. In these papers the content was comprehensively studied, ultimately pushing forward the correlational researches. This is the sign of a huge development of studies on Dede Korkut in Chinese universities and academic community. The ethnic group of Salar, Uyghur, Kazakh and Kirgiz are all claiming for its ownership and are following the progress of these studies. Now there are two versions of the translation of Dede Korkut in Chinese. Its readers reached to more than 1,5 billion people, and the story of Dede Korkut now has been spreading rapidly. Under the promoting of the “One Belt and One Road” initiative, the interaction between Turkic people along the Silk Road will be strengthened, and this surely will accelerate the development of the studies on Dede Korkut. The introduction of the relevant studies in Chinese, Uyghur and Kazakh is followed by the evaluation, and the titles of those studies were translated into Turkish for a better understanding.

PDF

___

Abduveli Kerim (A bu du wai li· Ke re mu). Wei wu er min jian kou cheng da si tan yan jiu. Bei jing: Zhong guo she hui ke xue chu ban she, 2014.
————. Wei wu er zu min jian da si tan. Bei jing: Guang ming ri bao chu ban she, 2014.
Adil Cumaturdi (A di li· Ju ma tu er di). “Tu jue yu da ci dian yu Tu jue yu min zu ying xiong shi shi”. Min zu wen xue yan jiu. 2009: 3. ————. Zhong ya min jian wen xue. Yin chuan: Ning xia ren min chu ban she, 2008.
Abdureşit Baybolatov. “Korkit Ata Söyleydi”. Mura. 1993: 2.
Anar Kurmancan. “Korkut Ata Kitabı`nın Motif Dizini”.(A. Kurmancan 2016: yayımlanma-mış yüksek lisans tezi.
Bi Xun. Ha sa ke min jian wen xue tan wei. Bei jing: Zhong yang min zu da xue chu ban she, 2012.
————. Ha sa ke min jian wen xue gai lun. Bei jing: Min zu chu ban she, 1992.
————. Zhong guo min zu yu yan wen xue lun wen ji(I). Bei jing: Min zu chu ban she, 2001.
————. Zhong yang min zu xue yuan jian yuan si shi zhou nian xue shu lun wen ji. Bei jing: Zhong yang min zu xue yuan chu ban she, 2009.
————. “Du mu ju ren cong dong fang zou lai”. Zhong guo dian ji yu wen hua, 1996:1.
Chen gang - long. “Lun Meng gu zu de du yan ju ren gu shi”. Xi bei min zu yan jiu. 1996:1.
Ergin, Muharrem. Dede Korkut Kitabı (26. Bas-kı). İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 2003.
————.Dede Korkut Kitabı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları,1958.
Fan Xue - xin. “Lun Kuo er ku te a ta shu de si wang zhu ti.” She hui ke xue lun tan. 2017:9.
Gayretcan Osman. “Korkut Ata Hekkide”. Bulak Jornili. 2015: 4.
Gökyay, Orhan Şaik. Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2007.
Gulnaz Bevken. “Korkit Ata Kitabi`ndagi ten-gevler turali ”.Xin jiang da xuesi gilmi jor-nali. 2011: 2.
Gültaci Zunun. “Dede Korkut`tiki balagetke ye-tiş murasimi hekkide”. Xinjiang İjtimai Pen-ler Munbiri. 2014: 2.
Hu Zhen - hua. “Wo suo liao jie de xian zu Kuo er ku te zhi shu he Kuo er ou ge lu”. Yi si lian wen hua yan jiu. 2017: 1.
Huang Zhong - xiang. “Ying xiong shi shi Hu er he te zu ye shu de bu zu te zheng”. Min zu wen xue yan jiu. 2006: 3.
İmincan Seidi. “Dede Korkut Hakkide”. Muslu-manlar Dunyasi.Urumçi:Xinjıang Halk Ne-şiryati, 2001.
Ji Xian-lin, Liu An-wu. Dong fang wen xue ci dian. Chang chun: Ji lin jiao yu chu ban she, 1992.
————. Dong fang wen xue shi (shang ce). Chang chun: Ji lin jiao yu chu ban she,1995.
Cekin Kavut (Jie ken·Ha wu ti). “Lun gu dai wen xian zhong de a yi te si chang ben”. Ke cheng jiao yu yan jiu. 2016: 28.
Ciniskan Mukatay (Jin si han· Mu ha tay). “Cong de er han zhi zi Bu la shi han kan Ha sa ke gu dian xu shi shi Kuo er ku te fu zhi shu”. Min zu xue yan jiu, 2007: 1.
Kamuna Cambuz. “Korkit Ata Kitabi`ndagi eti-nografya”. Xin jiang kugamdik gilmi jornali. 2008:2.
Lang - Ying. Zhong guo shi shi. Nan jing: Jiang su feng huang wen yi chu ban she, 2016.
————. Ma na si lun. Hu he hao te: Nei meng gu da xue chu ban she, 1999.
————. Zhong guo bei fang min zu wen xue bi jiao yan jiu. Bei jing: Min zu chu ban she, 2011.
Liu Zhao. Xian zu Kuo er ku te shu xing tai ju fa yan jiu.(bo shi lun wen).Beijing: MUC Ha sa ke yu yan wen xue xi, 2013.
Mehmet, Abdulhakim. Uygur Halk Destanları ve Destancılık Geleneği Üzerine Araştırmalar, İzmir: Elik Yayınları, 2010.
Muhtar Mamut Muhemmedi. “Dede Korkut namlik eserni Uygur edebiyat tarihiga kir-güzüş hekkide yüzeki pikirler”. Xinjiang İjti-mai Penler Munbiri. 2014: 6.
Nigmet Mingcani. “Dada Korkıt Kitabı Cane Ka-zak Halkınıng Korkıt Cayındagı Angız Cirla-rı”. Şalgın. 1983:4.
Oğuz, M. Öcal vd. Türk Halk Edebiyati El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2004.
Seydinur Mevlen (Sai di nu er· Mao lan). “Kuo er ku te shu zhong de feng su xi guan yu xian dai Ha sa ke zu feng su xi guan zhi bi jiao”. Chi zi. 2014: 16.
Tezcan, Semih., Hendrik, Boeschoten. Dede Kor-kut Oğuznâmeleri. İstanbul: Yapı Kredi Ya-yınları,2012.
Wei Li-ping. Xian zu Kuo er ku te shu shi shi xing yan jiu. (bo shi lun wen).Beijing: PU Wai guo yu xue yuan, 2017..
Urumçi Cetibay (Wu lu mu qi bai· Jie te bai). “Guan yu Kuo er ku te a ta ji Kuo er ku te a ta shu”. Yi li shi fan xue yuan xue bao, 2006: 2.
————. “Kuo er ku te a ta shu nei rong gai shu”. Yi li shi fan xue yuan xue bao, 2008: 2.
Wu ri gu mu le. “Ha sa ke yu Meng gu ying xiong shi shi de bi jiao yan jiu”. Zhong yang min zu da xue xue bao (she ke ban), 2004: 2.
————. “Meng gu - Tu jue shi shi ying xiong yu jun ma tong shi dan sheng mu ti de bi jiao yan jiu”. Nei meng gu da xue xue bao (she ke ban), 2005: 4.
————. Meng gu - Tu jue shi shi ren sheng yi li yuan xing. Bei jing: Min zu chu ban she, 2007.