AİZANOİ’DA MASAL VE KİNETİK HEYKEL YARDIMIYLA KÜLTÜREL MİRAS EĞİTİMİ
Bir kültürel miras örneği olan Kütahya ili, Çavdarhisar ilçesinde bulunan Aizanoi antik kenti 12 Nisan 2012 tarihinde Unesco Dünya Kültürel Mirası Geçici Listesi’ne kabul edilmiştir. Bu çalışmada, arkeoloji, sanat ve yöre masalı yardımıyla Çavdarhisar’daki çocuklara kültürel miras eğitimi verilerek somut ve somut olmayan kültürel miras Aizanoi ile Çavdarhisar’ın koruma ve sürdürülebilirliğine katkı sağlanması hedeflenmektedir. Çalışma için seçilen yaş grubu 7-12 yaş arasındaki 30 Çavdar-hisarlı çocuktur. Çocukların 15’ine eğitim verilirken, 2. gruba antik kent gezdirilmiş, diğer evrelere dâhil edilmeyerek araştırmanın olumlu/olumsuz çıktıları tespit edilmeye çalışılmıştır. Eğitimde tercih edilen unsurlar, Aizanoi’daki A11.MP.372 envanter numaralı mezar taşı, Aizanoi SOKÜM projesin-de derlenen “Fatmacık Yusufçuk” masalı ve kinetik kuş heykelidir. Ortak çalışma yapılan disiplinler arkeoloji, halk bilimi ve sanattır. Çalışmanın yapıldığı ören yeri için Aizanoi’un tercih edilme nedeni, ören yerinde antik ve kırsal dokunun birlikteliği olmuştur. Antik çağda Phrygia Epiktetos bölgesinde bulunan Aizanoi; Zeus tapınağı, stadyum, tiyatro kompleksi, macellum yapısı, Kybele kutsal alanı, sütunlu caddesi, Roma dönemi köprüleri, iki adet hamamı, nekropolisteki mezarlar ve buluntuları ile somut kültürel miras örneğidir. Yerleşim yeri üzerine kurulan ve yaşamın antik yapılarla iç içe devam ettiği Çavdarhisar ise kırsal dokusu, yaşam biçimi, âdetleri ve geçmişten günümüze aktarılan kültürel kodları ile somut olmayan kültürel mirasa örnektir. Bu bakımdan, hem antik hem üzerindeki kırsal Türk sivil mimari dokusu ve hâlâ devam eden hayatıyla bütünleşik korumanın gerekli olduğu özel bir kültürel mirastır. Çalışmada yardımı alınan unsurlardan biri Aizanoi Somut Olmayan Kül-türel Miras projesinde derlenen “Fatmacık Yusufçuk” masalıdır. Sözlü masal geleneği bu topraklarda Homeros’tan, Dedem Korkut’a uzanan binlerce yıllık köklü bir geleneğe sahip olmasına rağmen, küre-selleşmenin bazı olumsuz etkileri yüzünden giderek kaybolma riski taşımaya başlamıştır ve bunun için de bu yerel masalların derlenerek gelecek kuşaklara aktarılması ayrıca önem arz etmektedir.
Cultural Heritage Education by the Help of Tale and Kinetic Sculpture in Aizanoi
Aizanoi is accepted as a cultural heritage to Unesco World Heritage Tentative List in April 12, 2012. In this study, the children of Çavdarhisar will be given cultural heritage education with the help of archeology, art and a local tale to contribute to the conservation and sustainability of Aizanoi and Cavdarhisar. The group selected for the study consists of 30 children from Cavdarhisar between the ages of 7-12. While 15 of the children were being trained, second group only visited the ancient city and attempted to determine the positive / negative outputs of the research without being included in the ot-her stages. The preferred items in education are the tombstone with the inventory number A11.MP.372 in Aizanoi, the local tale of “Fatmacık Yusufcuk “ which was collected in the Aizanoi SOKÜM Project and kinetic bird sculpture. The disciplines included are archeology, folklore and art. The reason for choosing Aizanoi for the ruins where the study was conducted is the combination of ancient and rural touches in the ruins. Aizanoi located in Phrygia Epiktetos region in ancient times with its Zeus temple, stadium theater complex, Macellum structure, Kybele sanctuary, columned street, Roman bridges, 2 baths, tombs and findings in the necropolis is an example of tangible cultural heritage. Cavdarhisar, founded on the settlement and continuing its life with the ancient buildings, exemplifies the rural texture, the way of life, the customs and the cultural codes which are transmitted from the past day by day and therefore it stands as an example of intangible cultural heritage. In this respect, it is a special cultural heritage, in which both the antique and the rural Turkish civil architectural texture and the ongoing preservation are still necessary. One of the tools and subject elements for studying cultural heritage education is the local tale of “Fatmacık Yusufcuk” which is collected in the Aizanoi Intangible Cultural Heritage project. Although the tradition of oral tales has a rooted tradition of thousands of years extending from Homer to Dede Korkut in these lands, it has also begun to bear the risk of incre-asing disappearance due to some negative effects of globalization, and it is also important that these local tales are collected and transmitted to future generations.
___
- Avcı, Merve ve Memişoğlu, Hatice. “Kültürel Mi-ras Eğitimine İlişkin Sosyal Bilgiler Öğret-menlerinin Görüşleri”, İlköğretim Online 15 (2016): 104-124.
- Basat, Ezgi Metin. “Somut ve Somut Olmayan Kültürel Mirası Birlikte Koruyabilmek”, Millî Folklor 100 (2013): 61-71.
- Beyazıt, Mustafa. “Aizanoi Antik Kentinde Bu-lunan Graffitilerde Kopuz ve Âşıklar”, Sanat Tarihi Dergisi 23 (2014): 83-119.
- Boratav, Pertev Naili. Zaman Zaman İçinde. Te-kerlemeler, Masallar. İstanbul: Adam Yayın-cılık, 1992.
- Dağıstan, Özdemir Melike. “Türkiye’de Kültürel Mirasın Korunmasına Kısa Bir Bakış”, Plan-lama 1 (2005): 20-25.
- Gürçayır, Teke, Selcan. “UNESCO, Gençlik ve Somut Olmayan Kültürel Miras”, Somut Olmayan Kültürel Mirasın Geleceği Türki-ye Deneyimi. (Ed. M. Öcal Oğuz, Evrim Öl-çer Özünel, Selcan Gürçayır Teke). Ankara: UNESCO Türkiye Millî Komisyonu (2013a): 73-76.
- _______________. “Geleneksel Tarzlar, Modern Modeller: Resmî, Resmî Olmayan Eğitim Ve Somut Olmayan Kültürel Miras”, Millî Folk-lor 100 (2013b): 31-39.
- Karakul, Özlem. ‘‘Tarihi Çevrelerde Halk Mi-marisi: Somut Olmayan Kültürel Mirasın Yaşama Mekânları”, Millî Folklor 75 (2007): 151-163.
- _______________.‘‘İbrahimpaşa Köyü’nde So-mut Olmayan Kültürel Miras’’ Yaşama Mekânları’’, Geçmişten Geleceğe Nevşehir Kültür ve Tarih Çalışmaları Dergisi 13 (2010): 39-42.
- Lochmann, Tomas. Studien zu kaiserzeitlichen Grab- und Votifreliefs aus Phrygien. Basel: Art Print, 2003.
- Oğuz, M. Öcal. “Somut Olmayan Kültürel Miras ve Kültürel İfade Çeşitliliği”, Millî Folklor 82 (2009a): 6-12.
- ____________. Somut Olmayan Kültürel Mi-ras Nedir?, Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 2009b.
- Ölçer Özünel, Evrim. “Yazının İzinde Masal Ha-ritalarını Okuma Denemesi: Masal Tarihine Yeniden Bakmak”, Millî Folklor 91 (2011): 60-71.
- ____________. “İnsanlar, Gezegen ve Refah İçin Bir Eylem Planı: Somut Olmayan Kültürel Miras ve 2030 Sürdürülebilir Kalkınma He-deflerine Eleştirel Yaklaşım”, Millî Folklor 91 (2011): 60-71.
- Özer, Elif. “İçinden Su Geçen Şehir: Aizanoi”, Toplumsal Tarih 215 (2011): 90-93.
- ____________. “Çok Katmanlı Tarihi Kent Aizanoi’da Kültürel Miras Bilinci ve Katı-lımcılar”, Aizanoi II (Ed. E. Özer), Ankara: Bilgin Kültür ve Sanat Yayınevi (2016), 151-173.
- Özer, Elif. Doksanaltı, M. Ertekin. “Aizanoi Ku-zey Nekropolis’te Bulunan Bir Mezarı Anla-mak, Okumak ve Yorumlamak: Heraklesli Mezar”, Cedrus V (2017): 287-300.
- Tuğal, Sibel. Oluşum Süreci İçinde Op Art. İstan-bul: Hayalperest Yayınevi, 2012.
- Türkmen, Nilgün. “Çizgi Filmlerin Kültür Akta-rımındaki Rolü Ve Pepee”, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Vol 36 No 2 (2012): 139-158.
- Ulusoy, Kadir. “Türk Toplum Hayatında Yaşatı-lan Kahve ve Kahvehane Kültürü (Bir Sözlü Kültür ve Sosyal Çevre Eğitimi Çalışması)”, Millî Folklor 89 (2011): 159-169.
- Uz, Nurbiye. “Sanatta Yeni Arayışlar ve Kinetik Heykel”. Batman Üniversitesi Yaşam Bilim-leri Dergisi, 1 (2012): 1047-1056.
- Yılmaz, Dilek. “Aizanoi Kybele-Aba Sultan Kut-sal Alanlarında Yağmur Duası Analizi”, Ai-zanoi II (Ed. E. Özer), Ankara: Bilgin Kültür ve Sanat Yayınevi (2016): 395-408.