DANA DİLİ TERİMİ VE CÖNK ARAŞTIRMACILARININ KARŞILAŞTIĞI BAZI PROBLEMLER

Türk yazı geleneği içinde önemli bir yere sahip olan ve cönk adı verilen defterler, kendine özgü biçim ve muhtevalarıyla Türk kültür mirasının mühim eserleri arasında yer alırlar. Özellikle de sözlü kültürün yazılı belgeleri olan, hatta ilk derleme örnekleri de diyebileceğimiz cönkler, içinde oluştuğu toplumun bilgi ve değerler dünyasına ait önemli belgeler sunar. Bu çalışmanın ilk kısmında, cöngün halk arasındaki adı olan dana dili terimi ile ilgili bilgi verilmiş daha sonra da cönk çalışmaları sırasında karşılaşılan bazı meseleler üzerinde durulmuştur. Cönk, dana dili, sığır dili gibi adlarla şöhret bulmuş bu elyazması eserler, biçim ve içerik bakımından, kendine has hususiyetleri olan defterlerdir. Romantik bir bakış açısıyla dana dili/sığır dili adlandırmasını basit ve kaba bulan araştırmacılar, Türkçe olan bu kelimeyi Farsça dânâ dili olarak okumayı tercih etmektedirler. Tarafımızdan bu okumanın bir benzetme unsuru olarak kullanılması benimsenmiş ve kendisine benzetilen şeyin ad olması noktasından hareketle bu terimin Türkçe olarak dana dili okunması gerektiği savunulmuştur. Çalışmanın ağırlık noktasını cönk çalışmaları sırasında karşılaşılan bazı meseleler oluşturmaktadır. Bunlar, cönklerin elde edilmesi, kurumlara ulaşanlarının kayıt altına alınması ve kataloglanması ile cönklerin kendilerinden doğan meseleler ana başlıkları altında ele alınmıştır. Bu kısımda cönklerin kütüphanelere, araştırma merkezlerine ve kurumlara kazandırılma yollarının araştırılarak bunun gerçekleştirilmesi; bu kıymetli eserlerin kendilerine has bir biçim ve muhteva özelliği olduğu gerçeğinden hareketle cönk başlığı altında doğru yerde kayıt altına alınması ve kataloglanması; muhtevasının doğru olarak belirlenmesi; cöngün dijital ortama aktarılmadan önce gözden geçirilerek, tam ve doğru bir biçimde kayda alınması; kayıt kalitesinin, eserin orijinalini görme gereğinin azaltılması için yüksek tutulması, zaten çok az okuyucusu olan bu eserlere ulaşma kolaylığı sağlanması gibi hususlar tartışılmıştır

The Term "Dana Dili" And Some Issues That The Cönk (Junk) Researchers Encount

The notebooks that are called "cönk" (junk) hold an important place within Turkish writing tradition; with their unique and distinctive form and content, they are among important works of Turkish cultural heritage. Cönks are especially important documents of the society in which they are formed, as they are the written records of the oral literature and can even be considered the first examples of compilations. In the first part of this article, "dana dili" (calf tongue), the name of cönks in folk speech, was explained and subsequently, several issues which are encountered in cönk research was examined. These handwritten manuscripts that are known by the names "cönk, dana dili (calf tongue), sığır dili (cattle tongue)" have some peculiarities. Some researchers, from a romantic point of view, find the names "calf tongue/cattle tongue" to be simple and vulgar and prefer to perceive the Turkish word "dana (calf)" as the Persian word "dânâ (wise, learned)". While we agree that "dânâ dili" can be used as a metaphor, we emphasize that the true meaning of the term is "dana dili (calf tongue)". The main focus of this study is the issues that are encountered in cönk research. These are addressed under the following main topics, recovery of the cönks, registering and cataloging of the cönks that reach the institutions and the issues that arise from cönk itself. The issues discussed in this part were, the recovery of the cönks through various methods and their delivery to libraries, research centers and various other institutions; the proper registration of these precious works under "cönk" title as they have unique and distinctive form and content properties; full and thorough review of the cönk before it is converted into a digital format; high quality digital conversion so as to minimize the necessity to see the original work; ensuring easier access to these works that already has very few readers

___

  • Cumbur, Müjgan vd. Milli Kütüphane Cönkler Kataloğu, Ankara: Milli Kütüphane Yayın- ları, 2002.
  • Çeltik, Halil; Kurnaz, Cemal. Şâirin Gözüyle Mecmua, Turkish Studies International Pe- riodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/1, Winter 2013, p. 21-49, Ankara-Turkey: 2013.
  • Duran, Hamiye. Şâdî Baba ve Şiirleri, Ankara: Bizim Büro Basım Yayın Dağıtım Yayınları, 2011.
  • Duran, Hamiye. "Alevilik Bektaşilik Muhtevalı Bir Cönk", Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S.61, 2012.
  • Durbilmez, Bayram. "Halk Edebiyatı Metinle- rini Okurken Karşılaşılan Sıkıntılar". Tur- kish Studies International Periodical For the Languages. Literature and History of Turkish or Turkic,Volume 3/6 Fall, Ankara- Turkey: 2008.
  • Erdal, Tuğçe. Sözlü ve Yazılı Kültür Tartışmaları Açısından Fuzûlî Şiirlerinde Varyantlaşma, Bozok Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitü- sü, Basılmamış Doktora Tezi, Yozgat, 2013.
  • Gökyay, Orhan Şaik." Cönkler Üzerine", Folklor ve Etnografya Araştırmaları, İstanbul, 1984.
  • Koz, Sabri. "Cönk", Türk Dili ve Edebiyatı An- siklopedisi, C.2 Dergâh Yayınları, İstanbul, 1997.
  • Özen, Kutlu. Cönk ve Mecmuaların Edebiyat Araştırmalarındaki Yeri, Kızılırmak, Sivas, 1992.
  • Pakalın, M. Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1983.
  • Serin, Muhiddin. Hat San'atımız, İstanbul: Kub- bealtı Neşriyatı, 1982.
  • Şahin, Kayalık Duygu. " 'Cönk' Terimi ve Cönk- ler Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/12 Summer 2015, p. 709-726, Ankara-Turkey
  • Şemseddin Sami (1319). Kâmûs-ı Türkî, Çağrı Yayınları, Ankara.
  • Yazır, Mahmud Bedreddin. Kalem Güzeli, C 3, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1981.
  • Yaylacı, Eyüp. "Hat Sanatı",Metallurjy and Ma- terials, 2009.04.04.2016. http://eyupyaylaci. com/hat-sanati/
  • Yıldırım, Dursun. El Yazması Bir Kitap Türü: Cönk/Cöng, Kayıp Saraybosna Cöngü Bağ- lamında, Ankara, Türk Kültürünü Araştır- ma Enstitüsü Yayınları,2013.