SÖZLÜ VE YAZILI KÜLTÜR BAĞLAMINDA CÖNKLERDE KADIN DİVAN ŞAİRLERİ

Halk biliminin, özellikle de âşık şiirinin başlıca yazılı kaynağı olan cönklerde sadece halk bilimi ve halk şiiri ürünlerine yer verilmemiş, pek çok cönkte Fuzûlî, Nedim ve Bâkî gibi klasik şairlerin gazelleri de yer almıştır. Türk halkının, aynı kültürel kaynaktan beslenen, fakat sanat/şiir, estetik, dil, vezin ve icra anlayışları bakımından farklılıklar arz eden her iki şiir geleneği (klasik şiir ve halk şiiri) arasında kurduğu bağları gözler önüne seren bu durum, okuma yazma bilen halktan insanların, halk şiirinin yanı sıra, klasik şiirden de zevk aldıklarını, Fuzûlî ve Nedim gibi klasik şairlerin şiirlerini halk şiirlerinden ayrı tutmaksızın cönklere kaydettiklerini göstermektedir. Böyle olmakla birlikte, bu durum, özellikle cönklerde yer alan kadın şairler üzerinde günümüze kadar yeterince durulmamıştır. Bu çalışmada Klasik Türk Edebiyatının bazı kadın şairlerinin, halk biliminin başlıca yazılı kaynağı olan cönklerdeki yeri üzerinde durulmuştur. Klasik Türk Edebiyatı'nda kadın şairlerin sayısı elli civarındadır fakat bu kadın şairler üzerine yapılan çalışmalar son derece azdır. Kendi dönemlerinde ve sonrasında hak ettikleri ilgiyi göremeyen kadın şairlerden bazıları, halk arasında tanınmış ve sevilmiştir. İnceleyebildiğimiz cönklerde Fıtnat Hanım, Şeref Hanım, Leylâ Hanım, Âdile Hanım ve Mihrî Hatun'un şiirlerine de rastlanmıştır. Cönklerdeki örneklerden de anlaşılacağı üzere, bu kadın şairlerimiz, halk arasında sevilmiş, şiirleri cönklere kaydedilmeye değer bulunmuştur. Elbette, kadın şairlerin şiirlerinin yer aldığı bazı cönklerin, bu şiirlerin sahipleri olan kadın şairler tarafından yazılmış olması da muhtemeldir. Milli Kütüphane'deki el yazmaları kataloğuna kayıtlı olan cönkler incelendiğinde yukarıda adı geçen kadın şairlerimize ait elli sekiz adet şiire rastlanmıştır. Bu cönklerde kadın şairlerimizin pek çok şiiri olduğu gibi yer almakla birlikte bazıları da varyantlaşmıştır

Female Ottoman Poets in Cönks in Context of Oral and Written Culture

In Cönks who are the leading source of folklore, especially minstrel literature, not only products of folklore and minstrel literature are given a place but also gazelles of classical poets such as Fuzuli, Nedim and Baki took place in many cönks. This situation revealing the connections between both two poetry traditions (classical poetry and folk poetry) of Turkish people which are fed by the same cultural source but have differences in terms of art/poem, esthetic, style, rhythm and performance, shows that commoner literate people enjoy from classical poetry as well as folk poetry, without distinguishing poems of classical poets such as Fuzuli and Nedim from the folk poetry. In addition, this situation, especially female poets partaking in cönks have not emphasized enough. In this study, it is laid an emphasize on the place of female poets partaking in cönks who are the leading written source of folklore. The number of female poets is about 50 in Classical Turkish Literature, but a very few studies have been performed on these female poets. Some of these female poets who did not get the attention that they deserved in their periods and later, are known and loved in public. In cönks that we could examine, it is encountered the poems of Fıtnat Hanım, Şeref Hanım, Leyla Hanım, Adile Hanım and Mihri Hatun. As is understood from examples in cönks; these female poets loved by public and deemed valuable to be recorded in cönks. Of course, it is possible that some cönks in which poems of female poets took place were written by female poets who were owners of these poems. When examining cönks recorded to the catalogue of manuscripts in National Library, it is encountered the fifty-eight pieces of poems of aforementioned female poets. In these cönks, many poems of these poets are much the same; some of them were alternated

___

  • Akün, Ömer Faruk. "Fıtnat Hanım", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 13, s. 39-46, 1995.
  • Arslan, Mehmet. Şeref Hanım Divanı, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2002.
  • ______. Leylâ Hanım Divanı, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2003.
  • Azaklı, İmren. Zübeyde Fıtnat Hanım'ın Hayatı, Edebi Kişiliği ve Divanının Tenkitli Metni, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens- titüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 1998.
  • Çavuşoğlu, Mehmet. Necati Bey Divanı (Seçme- ler), İstanbul: Tercüman Gazetesi Yayınları, 1977.
  • Çınar, Sevilay. Yirminci Yüzyılın İkinci Yarısın- da Türkiye'de Kadın Âşıklar, İstanbul Tek- nik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2008.
  • Erdal, Tuğçe. "Sözlü Kültür ve Yazılı Kültür Bağlamında Cönk ve Mecmualarda Fuzuli Mahlaslı Şiirler", Milli Folklor, Yıl 26, Sayı 102, s. 17-28, 2014.
  • Gürbüz, Mehmet. "Sözlü Kültür Belleğinde Bir Divan Şairinin İzleri: Cönklerde Nâbi", Milli Folklor, Yıl 25, Sayı 95, s. 54-62, 2012.
  • İsen, Mustafa. Sehî Bey Tezkiresi Heşt-Behişt, Ankara: Akçağ Yayınları, 1998.
  • İspirli Alkan, Serhan. Kadın Divan Şairleri ve Geleneğin Uzantısı, Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları, 2007.
  • Kızıltan, Mübeccel. "Divân Edebiyatı Özellikleri- ne Uyarak Şiir Yazan Kadın Şairler", Som- bahar, Kadın Şairler Özel Sayı, Ocak-Nisan, S. 21-22, s. 104-169, 1994.
  • Özmen, İsmail. Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi, C.1, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1998.
  • Sever, Mustafa. "Âşık Tarzı Kültür Geleneğinde Günümüz Kadın Âşıkları", ZFWT Journal of World of Turks, Vol. 2, No.3, 2010, s. 81-89.
  • Toska, Zehra. "Kadın Edebiyatına Dair", Sanat Dünyamız, Yıl 21, Sayı 63, s. 45-59, 1996.
  • Uraz, Murat. Resimli Kadın Şair ve Muharrir- lerimiz, İstanbul: Numune Matbaası, 1941.