CÖNKLERDE DİVAN ŞİİRİ, DİVAN ŞİİRİNDE CÖNKLER

Şiir mecmuaları ve cönkler Türk edebiyatı tarihinin birincil kaynakları arasındadır. Bu eserler, edebiyat tarihimize zengin malzeme sunmalarının yanı sıra içerdikleri şiir / edebiyat dışı kayıtlarla başta halk bilimi olmak üzere sosyoloji, kültür tarihi, dinler tarihi, hatta alternatif tıp ve farmokoloji gibi çok farklı alanlar için de üzerinde çalışılmayı bekleyen verimli kaynaklardır. Ne var ki derleme niteliğini taşıyan her iki tür üzerinde yapılmış ve yapılmakta olan akademik çalışmaların yeterli olduğu söylenemez. Şiir mecmualarına yönelik çalışmalarda özellikle son yıllarda bir artış gözleniyorsa da cönkler üzerine yapılan bilimsel çalışmaların, bu kaynakların sayısına nispetle çok az olduğu açıktır. Bu çalışmada önce cönk kavramı edebî bir terim olarak ele alınacak, daha sonra sırasıyla cönklerde saz, tekke ve divan şairlerinin ne derece yer aldıkları ortaya konacak, doğrudan doğruya bu verilerden elde edilen sonuçla varılan "cönk" kavramının, bilinen yaygın cönk tanımıyla örtüşmediği gösterilecektir. Sonrasında cönklerde şiirleri en çok yer bulan divan şairleri üzerine türlü değerlendirmelere yer verilecek ve nihayet "cönk" kelimesinin tezkire, divan, şiir mecmuası gibi Türk edebiyatı tarihinin kaynak metinlerinde nasıl yer aldığı bir başka ifadeyle divan şairine göre cöngün ne olduğu hususunda örnek metinler ışığında tespit ve değerlendirmeler yapılacaktır. Yapılan araştırmada ulaşılan sonuçların somut olarak izlenebilmesi için tablolar eşliğinde sunulan verilerin, değerlendirilen cönk sayısının yoğunluğu göz önüne alındığında bir örnekleme değil, hemen bütün cönkleri kapsayıcı tespitler olduğu söylenebilir. Makalemizde değerlendirilen bir başka husus da şiir mecmuaları cönk derleyicilerin eserlerine aldıkları şairlere dair eğilimlerinin mukayeseli tespitidir. Bu çalışmanın "cönklerde divan şiiri" kısmının ana kaynağını şahsî kütüphanemizde bulunan 63 adet cönk ile yazmalar.gov.tr adresindeki 571 adet cönkten şair tasnifi yapılmış olan 480 cönk oluşturmaktadır

Diwan Poetry in Cönks, Cönks in Diwan Poetry

Poetry collections (majmuas) and cönks are among the primary resourcesof Turkish Literature history. Apart from providing rich materials for literary history, these works are productive resources waiting to be worked on in terms of carrying many records related to various areas such as sociology, folklore, cultural history, history of religions, alternative medicine and pharmacology. However, it is hard to say that academic works on these are sufficient both in quality and quantity. Although the number of the works on poetry majmuas has increased in recent years, the ones on cönks are pale in comparison to amount of them available in th eresources in portion. In this study, first, the concept of cönk is defined as a literary term. Secondly, the portion of the diwan, folk and the mystical poets took place in cönks, and which of these poets are high in number are searched in this paper. Based on this data, it will be conclude that the common definition of cönks are not identical with the one came out from this work. Thirdly, some remarks will be added on the poets mostly used in the cönks. Finally, giving sample texts the term of cönk will be redefined, in other words what the cönk really is will be answered according the main sources of Turkish literary history such as diwans, tezkeres and poetry majmuas in here. In addition to this, some evaluations will also be done. Regarding the number of the cönks examined in this paper, it can be said that the data presented via tables for monitoring the concrete results, is not a sampling, but tangible findings contain almost all surveyed cönks. Another issue evaluated in our article is to determine comparative findings on inclinations of majmua and cönk compilers in choosing poets taken to their works. The basic materials -cönks- used for writing the 'diwan poetry in the cönks' part of this work, are the compile of 63 ones from my personal library and the 480 classifed ones out of 571 cönks placed in official website of yazmalar.gov.tr

___

Altınok, Baki Yaşa, Pehlivanlı Türkmen Aşireti Cönkleri, Ankara: Çetin Medya Grup, 2008.
Atik Gürbüz, İncinur, Mecmû'a-i Letâ'if, Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi SBE, 2011.
Boysak, Nail, Konya Bölge Yazmalar Kütüpha- nesi 1479, 1591, 2752, 3005 Numaralı Şiir Mecmualarının Tanıtımı ve 2752 Numara- lı Şiir Mecmuasının Metni, Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi SBE, 2007.
Bütüner, Şahin, Ziya Bey Kütüphanesindeki 6707, 6722 ve 6769 No'lu Cönkler Üzerine İnceleme, Yüksek Lisans Tezi, Sivas: Cum- huriyet Üniversitesi SBE, 2010.
Canım, Rıdvan, Latîfî Tezkiretü'ş-şu'arâ Tabsıratu'n-nuzamâ, Ankara: AKM Yayını, 2000.
Doğan, Güler, Edirneli Nazmî Dîvânı (Trans- kripsiyonlu Metin - İnceleme), Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2010.
Düğenci, Serkan. Ziya Bey Kütüphanesindeki 6740 No'lu Cönk Üzerine Bir İnceleme, Yük- sek Lisans Tezi, Sivas: Cumhuriyet Üniver- sitesi SBE, 2012.
Eren, Aysun, Defterdâr-zâde Ahmed Cemâlî Efendi'nin Matlaları, Siroz ve İstanbul Şehrengîzleri, Gülşen-i İrfân Mesnevîsi, Yük- sek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi SBE, 2012.
Gıynaş, Kâmil Ali, Pervâne Bey Mecmuası -Pervâne b. Abdullah-, 3 Cilt, İstanbul: Eski- şehir Valiliği Yayını, 2014.
Gökyay, Orhan Şâik (1984), "Cönkler Üzerine", Folklor ve Etnografya Araştırmaları 1984: 107-173 (Aynı yazı için bkz. "Cönkler Üzeri- ne", Makaleler 1: Eski, Yeni ve Ötesi, İstan- bul: İletişim Yayınları: 73-147).
Gürbüz, Mehmet, "Sözlü Kültür Belleğinde Bir Divan Şâirinin İzleri: Cönklerde Nâbî", Millî Folklor, Yıl: 24, S. 95, (Sonbahar 2012): 54- 62.
Harmancı, M. Esat, Süheylî Ahmed b. Hemdem Kethüda - Dîvân, Ankara: Akçağ Yayınları, 2007.
İsen, Mustafa, Künhü'l-ahbâr'ın Tezkire Kısmı, Ankara: AKM Yayını, 1994.
Karaköse, Saadet (1994), Nev'îzâde Atâyî Dîvânı, e-kitap: 1994 http://ekitap.kulturturizm.gov. tr/Eklenti/10637,nevi-zade-atayipdf.pdf?0 1
Kılıç, Filiz, Âşık Çelebi Meşâ'irü'ş-şu'arâ (İncele- me-Metin), 3 Cilt, İstanbul: İstanbul Araştır- maları Enstitüsü Yayını, 2010.
Koz, M. Sabri, "Cönk", Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C.2, İstanbul: Dergâh Yayın- ları, 1977: 83-85.
Koz, M. Sabri, "Cönk ve Mecmûa Yapraklarında Âşık Aramak", Eski Türk Edebiyatı Çalış- maları VII: Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı, İstanbul: Turkuaz Yayınları, 2012: 157-200.
Köksal, M. Fatih, "Şah İsmail Hatâyî'nin Şiirle- rinde Kullandığı Vezin Meselesi", Türk Kül- türü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, S. 66, 2013: 169-188.
Kut, Günay, "Bir Cönk Üzerine", Yazmalar Ara- sında Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları 1, İstanbul: Simurg Yayınları, 2005: 315-334.
Kutluk, İbrahim, Kınalı-zâde Hasan Çelebi, Tezkiretü'ş-şu'arâ, 2 Cilt (2. Baskı), Ankara: TTK Yayını, 1989.
Oğraş, Rıza, Esad Mehmed Efendi'nin Hayatı, Edebî Kişiliği ve Şâhidü'l- Müverrihîn Adlı Eserinin Metni, e-kitap: 1995, Eklenti/10735,emgvmpdf.pdf?0)
Orak, Kadriye Yılmaz (trsz), İbrahim Tırsî ve Dîvân'ı (İnceleme-Tenkidli Metin), e-kitap: 1995, Eklenti/10656,tirsipdf.pdf?0
Solmaz, Süleyman, Ahdî ve Gülşen-i Şu'arâ'sı, Ankara: AKM Yayını, 2005.
Şenödeyici, Özer, Fevzî Divanı (XVII. Yüzyıl), Ordu: Serüven Kitabevi, 2015.
Togan, Zeki Velidi, "Topkapı Sarayında Dört Cönk", İslâm Tetkikleri Enstitüsü Dergisi,1 (1-4), 1953: 73- 89.
Vural, Emre, Michigan Üniversitesi 356 Numa- ralı Şiir Mecmû'ası, (İnceleme-Metin), Yük- sek Lisans Tezi, Kocaeli: Kocaeli Üniversite- si, 2013.
Yelten, Muhammed (trsz), Nev'îzâde 'Atâyî Sohbetü'l-ebkâr, http://ekitap.kulturturizm. gov.tr/Eklenti/10706,girispdf.pdf?0
Yenikale, Ahmet, Sünbül-zâde Vehbî - Dîvân, Kahramanmaraş: Ukde Kitaplığı, 2011.
Yıldırım, Dursun, Elyazması Bir Kitap Türü: Cönk/Cöng, Ankara: Türk Kültürünü Araş- tırma Enstitüsü Yayını, 2013.